Bác sĩ Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ 3 - Kỳ 5: Thùy vẫn còn sống mãi

Tôi từng được rất nhiều người đặt câu hỏi: vì sao lớp trẻ ngày nay, những người chưa từng biết đến chiến tranh, lại yêu mến Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký của chị?

"Giọt lệ chảy dài thấm mặn yêu thương"

Chị Thùy đã được định mệnh chọn để có mặt trong câu chuyện kỳ diệu cuốn nhật ký trở về với mẹ sau 35 năm lưu lạc, để lan tỏa khát khao "tận tụy làm người", để mở cánh cửa tâm hồn người Việt Nam cho thế giới biết, như lời Fred đã viết cho tôi trong một bức email: "Tôi thấy vô cùng khó hiểu, tại sao Thùy không đơn giản chỉ để lại cuốn nhật ký cho đồng đội giữ và sau đó đem về cho gia đình?

Có lẽ khi ngã xuống, Thùy đã bay lên cao và nhìn thấy ở bên kia chiến tuyến có hai người lính là Nguyễn Trung Hiếu và tôi, đã biết chúng tôi sẽ lay động bởi những dòng chữ của chị. Có lẽ chị cần đến một dàn nhạc lớn hơn để tấu lên bản giao hưởng này...".

Một chiều đông lạnh giá năm 1970, giữa rừng núi Ba Tơ, chị Thùy đã viết một bài thơ dài thay cho một trang nhật ký, bài thơ gửi những người thân yêu mà chị ngày đêm thương nhớ.

Tôi đứng đây giữa núi rừng lộng gió

Mưa đan dày trùm cả rừng cây.

Nghe gió mùa đông bắc thổi về đây

Lòng bỗng thấy nhớ thương da diết.

...Ơi những người thân thiết của tôi ơi.

Giữa chiều nay tôi bay về sum họp

Tôi hôn những người thân và lệ tràn trong mắt

Giọt lệ chảy dài thấm mặn yêu thương.

Bài thơ như một lời tuyên ngôn, là tiếng nói của một trái tim đầy ắp tình yêu, đầy ắp đến mức tràn trề, tình yêu đó đòi hỏi phải được chảy tràn vào những con người, những ký ức, những nơi chốn từng qua, vào tương lai mong ước.

Từng có một bác sĩ, một con người tên là Đặng Thùy Trâm...

Hà Nội trước chiến tranh thanh bình yên ả lạ thường. Bao trùm xã hội là một không khí thiêng liêng thành kính. Ngay đối với người dân thường, mọi chuyện làm ăn sinh sống chỉ có ý nghĩa là sự chuẩn bị cho ngày mai có mặt ở chiến trường.

Nền kinh tế tem phiếu chưa làm mấy ai khó chịu. Trong tâm trí đám học trò chúng tôi lúc nào cũng thấm đẫm tinh thần lãng mạn của Ruồi Trâu, của Pavel Corsaghin trong Thép đã tôi thế đấy và cả của Marius và Cosette trong Những người khốn khổ.

Sách vở lúc ấy là đồng nghĩa với văn hóa. Thêm một đĩa nhạc cổ điển, với một vài bông hoa trên bàn nữa thì coi như mãn nguyện hoàn toàn. Và có thể nói mà không sợ ngoa là từ đấy, nhiều người đi thẳng ra chiến trường.

Tốt nghiệp đại học năm 1966, Thùy Trâm xung phong đi khá xa, vào tận Đức Phổ - Quảng Ngãi, ở đó chị làm công việc đặc trưng cho người phụ nữ trong chiến tranh là phụ trách một bệnh viện huỵện và từ đó tạo nên cho mình một số phận.

Không phải ngẫu nhiên hai người lính thám báo Mỹ hôm qua, trong bức thư gửi tới người mẹ của liệt sĩ vừa viết mới đây, khẳng định một cách chắc chắn như đinh đóng cột "Trên bất cứ đất nước nào trên thế giới, điều đó đều được gọi là anh hùng".

Họ muốn nói tới cái sự việc từng ám ảnh họ một thời gian dài: người bác sĩ này đã đứng ra cầm súng bảo vệ cho những thương binh và đã ngã xuống như một người lính vừa rời tay súng.

Tuy nhiên theo tôi, trước khi để cái hành động dũng cảm cuối cùng Thùy Trâm "đóng đinh" vào tâm trí mình, những người lính bên kia chiến tuyến thật ra đã bị chinh phục.

Gần đây khi đi ra với thế giới, nhiều người trong chúng ta chợt hiểu ra một sự thực: hai chữ Việt Nam bấy lâu mới chỉ gắn với một cuộc chiến tranh. Và chúng ta còn phải phấn đấu nhiều để người ta hiểu rằng Việt Nam còn là một xã hội, một đất nước, một nền văn hóa. Ngay từ lúc ấy trong vai trò một chiến sĩ, Thùy Trâm đã tự chứng tỏ mình còn là một con người với nghĩa rộng rãi nhất của từ này.

Chị yêu thương mọi người. Chị đau nỗi đau của mỗi bệnh nhân đến với mình. Những cách nói mà với một số bạn trẻ ngày nay tưởng như là công thức (chẳng hạn trái tim đập cùng một nhịp với nhân dân đất nước, chẳng hạn niềm yêu thương vô hạn độ) chính là những lẽ sống đã được Thùy Trâm tự nguyện chấp nhận.

Mặt khác chị vẫn dành riêng cho mình một cuộc sống riêng tư. Chị tha thiết với thiên nhiên cây cỏ. Một phần tháng ngày của chị được dệt bằng những vui buồn của quá khứ.

Với sự nhạy cảm của một của một trí thức, chị lắng nghe trong mình mọi băn khoăn xao động. Chị không xa lạ với những phân vân khó xử. Trong nhật ký, người nữ bác sĩ ghi ra gần hết tất cả những cung bậc tình cảm mà ai ở vào địa vị ấy đều trải qua và có cảm tưởng chỉ làm như vậy mới tìm được sự cân bằng cần thiết.

Trong nhật ký chị tìm ra một con người khác với một Thùy Trâm mọi người vẫn biết hằng ngày. Để chia sẻ. Để thú nhận. Để tìm thêm niềm tin. Và đôi khi như là để làm nũng với mình một chút.

Sự tận tụy làm người của Thùy Trâm là nhân tố khiến cho những người lính Mỹ khác hẳn về lý tưởng cũng phải kính trọng. Nhật ký Đặng Thùy Trâm có cái nhân tố nhân văn đầy bí mật đó. Nếu cuốn sách có thể giúp mỗi người sau khi đọc xong quay trở lại tìm ra những thiết tha cao đẹp và cả những cay đắng bi thảm có thể có trong kiếp người của chính mình, tức là sự hy sinh của một con người ở tuổi 27 có thêm một ý nghĩa chân chính.

Siêu lý tình yêu

Gần đây, Bảo tàng Quân đội đã công bố bức thư của Đặng Thùy Trâm gửi người yêu và cả trang nhật ký của Khương Thế Hưng, tức M. trong nhật ký của Trâm. Tôi biết cả hai người ấy gần như là từ đầu, cuộc chiến đấu anh hùng, tình yêu đẹp, buồn của họ và từ lâu tôi cũng suy nghĩ nhiều về câu chuyện đau đớn này.

Khi biết có một cô gái Hà Nội tên là Thùy Trâm về Bệnh xá Đức Phổ, tôi chăm chú theo dõi. Tôi quá biết Đức Phổ, địa bàn của sư đoàn kỵ binh bay số 1, rồi lữ đoàn 196, những đơn vị được trang bị mạnh nhất, hiện đại nhất của quân đội Mỹ. Đối mặt với họ là một cô gái Hà Nội, người yêu của bạn tôi.

Tôi thầm theo dõi cuộc chiến đấu của cô và theo dõi mối tình của hai người. Cảm phục, thương mến, lo lắng. Tôi tin rằng Hưng sẽ thắng, Trâm sẽ thắng.

Có lần tôi đã nói về Thùy Trâm rằng đó là một người anh hùng đêm nào cũng ngồi một mình, cô đơn và khóc vì nhớ nhà, nhớ Hà Nội, nhớ mẹ, nhớ các em, vì những thảm cảnh của bà con Đức Phổ mà cô chứng kiến hằng ngày. Cô là một người vô cùng mạnh mẽ và cùng lúc vô cùng yếu đuối, một người con gái vô cùng con gái vì vô cùng mong manh giữa cuộc đời, giữa chiến tranh.

Người nữ anh hùng đó, cho đến phút cuối cùng của đời mình vẫn đau đớn vô cùng, vẫn không thể chấp nhận được sự tan vỡ mối tình tan vỡ của cô, không thể chấp nhận rằng tình yêu là đối lập với chiến tranh, với cuộc chiến tranh của cô.

Cô gái ấy có những lý lẽ tình yêu khác, "trái tim có những lý lẽ mà lý trí không biết". Cô tin rằng tình yêu của họ càng đẹp vô cùng khi nó càng mong manh trước uy hiếp tàn khốc của chiến tranh, thậm chí trước cái chết.

Tôi cũng biết những người chỉ huy trong chiến tranh sự dũng cảm của họ vừa là của người lính vừa khác người lính. Đối với họ, sự sống chết của chính họ ít quan trọng hơn rất nhiều sự sống chết của hàng trăm con người được giao cho họ.

Họ phải thường xuyên đứng trước những quyết định đòi hỏi tình yêu và trách nhiệm cao nhất đối với con người, lại phải vừa tỉnh táo, quyết đoán đến lạnh lùng về sự hy sinh của những người khác. Hưng viết cho Thùy:

Những người đi chiến đấu

Không muốn nặng thêm khẩu súng

Một mối tình quá xa

Và nhất là

Nỗi ân hận quá nhiều

Bắt một người yêu

Phải đợi...

________________________________________________

Tôi nghĩ cái quý nhất ở chị tôi là tình yêu thương. Dũng cảm, gian khổ thì nhiều người dũng cảm, gian khổ hơn chị tôi. Nhưng cái mà chị đến được với mọi người chính là trái tim ngập tràn yêu thương của chị dành cho mọi người.

Kỳ tới: Chị tôi luôn mở ra cánh cửa tình yêu