Yếu tố quyết định thành bại việc phân loại chất thải hộ gia đình

(Dân trí) - Phó Cục trưởng Cục Môi trường Hồ Kiên Trung chỉ ra những yếu tố tiên quyết quyết định sự thành bại của công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại hộ gia đình.

Theo thông tin từ Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), đến đầu tháng 7, tổng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh trong cả nước gần 70.000 tấn/ngày, xử lý đạt 91%.

Trong đó, lượng chất thải tại Hà Nội phát sinh khoảng 7.300 tấn/ngày và chất thải tại TPHCM phát sinh khoảng 14.000 tấn/ngày. Tổng lượng chất thải của 2 thành phố chiếm khoảng 23% lượng rác thải của cả nước.

Không đồng bộ từ phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý rác

Về phân loại chất thải rắn sinh hoạt, theo Cục Môi trường, các địa phương chủ yếu dừng ở quy mô nhỏ, thí điểm.

Hà Nội đã chỉ đạo bố trí mặt bằng điểm tập kết, trung chuyển chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại đáp ứng yêu cầu kỹ thuật về phân loại, thu gom, vận chuyển. Thành phố cũng chỉ đạo triển khai thí điểm mô hình phân loại rác thải tại nguồn trên địa bàn 5 quận (cũ) từ tháng 6/2024 gồm Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Nam Từ Liêm.

Ngoài ra, Hà Nội triển khai thí điểm công tác phân loại rác thải tại nguồn. Một số quận, huyện cũ như Long Biên, Đông Anh, Gia Lâm, Ba Vì đã chủ động triển khai thí điểm các mô hình để làm cơ sở đánh giá, nhân rộng.

Trong khi đó, chất thải rắn sinh hoạt ở TPHCM đang được xử lý bằng các hình thức chôn lấp hợp vệ sinh, đốt không thu hồi năng lượng, sản xuất compost...

Phó Cục trưởng Cục Môi trường Hồ Kiên Trung chỉ rõ hạ tầng kỹ thuật không đồng bộ từ phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý rác sau phân loại.

Điều này dẫn đến tình trạng thiếu hạ tầng kỹ thuật, đặc biệt công nghệ để tái chế, xử lý chất thải thực phẩm, chất thải hữu cơ chiếm tỷ lệ lớn (50-60% tổng khối lượng chất thải) để biến thành năng lượng sinh khối (mùn, phân compost, điện sinh khối) hoặc chế biến thành thức ăn gia súc, gia cầm.

“Nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả chi phí xử lý” chưa được áp dụng triệt để, đặc biệt là việc chưa thu đủ giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý nên chưa thúc đẩy được nguồn lực tư nhân đầu tư về thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt”, ông Trung nói.

Hơn nữa, theo ông Trung, công tác tuyên truyền, vận động hộ gia đình, cá nhân nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm về phân loại chất thải rắn sinh hoạt chưa đủ sức lan tỏa, chưa tạo thành thói quen, nếp sống của người dân.

Nhận thức và ý thức trách nhiệm của một số cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể và người dân chưa đầy đủ về tầm quan trọng của việc phân loại chất thải để biến chất thải thành tài nguyên.

“Đây là những công việc cốt lõi, yếu tố tiên quyết, quyết định sự thành bại của công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại hộ gia đình, cá nhân, thuộc trách nhiệm của UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương”, lãnh đạo Cục Môi trường nhận định.

Đề xuất đoàn giám sát tối cao của Quốc hội

Trong giai đoạn trước mắt 2025-2026, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ hoàn thiện các văn bản pháp luật và hướng dẫn kỹ thuật trong quản lý chất thải rắn sinh hoạt. Tập trung rà soát những bất cập về quản lý trong Luật Bảo vệ môi trường và nghị định của Chính phủ để đề xuất sửa đổi, hoàn thiện.

Về phía các địa phương, ông Trung nhấn mạnh cần khẩn trương xây dựng, ban hành quy trình kỹ thuật, định mức kinh tế - kỹ thuật, hình thức thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo khối lượng hoặc thể tích chất thải rắn sinh hoạt phải xử lý theo từng loại. Việc này Luật Bảo vệ môi trường đã yêu cầu rất rõ.

Đáng chú ý, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tham mưu Chính phủ báo cáo Quốc hội thông qua đoàn giám sát tối cao của Quốc hội việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực.

Việc này nhằm có một nghị quyết của Quốc hội về nâng cao hiệu lực, hiệu quả việc ban hành và thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường. Trong đó cho phép nghiên cứu cơ cấu lại các nhiệm vụ chi ngân sách cho bảo vệ môi trường theo hướng trọng tâm, trọng điểm, tập trung giải quyết các vấn đề tồn đọng kéo dài.

Đồng thời đầu tư các công trình hạ tầng môi trường thiết yếu như hệ thống, hạ tầng thu gom, phân loại và xử lý chất thải rắn sinh hoạt, yêu cầu các địa phương khẩn trương xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030.

Về lâu dài, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục đồng hành cùng với các bộ ngành, địa phương trong tuyên truyền, vận động, hướng dẫn nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về quản lý, phân loại chất thải.

Đi liền với đó là huy động, tìm kiếm các dự án quốc tế để xây dựng năng lực, hạ tầng kỹ thuật cho các địa phương thực hiện hiệu quả thu gom, phân loại, tái chế và xử lý chất thải.

“Địa phương cũng cần triển khai ngay việc đầu tư hạ tầng kỹ thuật đồng bộ từ phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải nguy hại sau phân loại đồng bộ, phù hợp với quy hoạch của tỉnh sau sáp nhập ngay khi Quốc hội, Chính phủ ban hành các dự án đầu tư công trung hạn 2026-2030. Song song với đó cần tiếp tục đẩy mạnh, thường xuyên, lâu dài công tác tuyên truyền, huy động sự tham gia của toàn xã hội về bảo vệ môi trường”, Phó Cục trưởng Hồ Kiên Trung cho hay.