'Xuất bản số có thể tạo bước ngoặt trong 5 năm tới'

Tư duy chiến lược, đầu tư vào các dự án thử nghiệm, sớm xây dựng cơ chế thử nghiệm và mở rộng cho các mô hình xuất bản số... là những việc cần làm để thúc đẩy ngành công nghiệp nội dung số.

Hình ảnh trong phòng thu sách nói. Ảnh: Fonos.

Đó là phát biểu của ông Lê Quốc Vinh - Phó Chủ tịch Công ty CP Fonos - cùng các chuyên gia tại Diễn đàn xuất bản số 2025 - Tương lai ngành xuất bản trong kỷ nguyên số tổ chức ngày 24/6.

Chuyển đổi số đang trở thành xu hướng tất yếu trong mọi lĩnh vực và ngành xuất bản cũng không nằm ngoài dòng chảy này. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng nếu chỉ nhìn nhận chuyển đổi số như một quá trình số hóa tài liệu hay áp dụng công nghệ mới, ngành xuất bản sẽ bỏ lỡ những cơ hội lớn để bứt phá.

Yếu tố quyết định thành công của xuất bản số

Ông Lê Quốc Vinh nhấn mạnh xuất bản số không chỉ là chuyển sách giấy sang PDF hay ePub, mà là một hệ sinh thái hoàn toàn mới, nơi nội dung cần được tư duy lại để phù hợp với thói quen tiếp nhận mới của độc giả, từ nền tảng đọc trên di động đến video, podcast hay mạng xã hội.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Thế Hùng - Giám đốc Công ty TNHH Điện tử Aki - cho rằng chuyển đổi số không đơn thuần là về công nghệ mà còn là sự thay đổi trong tư duy xuất bản và cách người đọc tiếp cận tri thức. “Nếu chỉ hiểu chuyển đổi số là số hóa tài liệu, ngành xuất bản Việt Nam sẽ bỏ lỡ cơ hội lớn”, ông Hùng cảnh báo.

Ông Lê Quốc Vinh nhấn mạnh chuyển đổi số xuất bản cần phải đổi mới tư duy. Ảnh: NVCC.

Một trong những điểm nghẽn lớn mà các chuyên gia chỉ ra là sự thiếu hụt tư duy chiến lược trong quản trị nội dung và phân phối. Ông Lê Quốc Vinh chia sẻ kinh nghiệm từ hơn 15 năm trước, khi xuất bản số còn bị xem là “phi truyền thống”. Theo ông, hiện nay nhiều đơn vị xuất bản vẫn loay hoay trong tư duy cũ, thiếu đầu tư cho đội ngũ sản xuất nội dung số và chưa xây dựng được quy trình phối hợp hiệu quả giữa biên tập, sáng tạo và công nghệ.

Điều này khiến sản phẩm dù có tiềm năng vẫn khó tiếp cận độc giả, đặc biệt là giới trẻ - nhóm độc giả chủ lực trên không gian mạng. Theo ông Vinh, nội dung số cần được xây dựng dựa trên hành vi mới của người đọc, ưu tiên sự tiện lợi, tốc độ, trải nghiệm thị giác, âm thanh và tương tác.

Vấn đề phân phối cũng là một thách thức không nhỏ. Ông Vinh phân tích: “Một sản phẩm số có thể chỉ đáng giá hơn 1 USD tại Việt Nam, nhưng khi đến tay bạn đọc ở nước ngoài thì có thể lên tới 6 USD, trong khi phần chênh lệch đó lại không thuộc về nhà xuất bản mà nằm ở hệ thống phân phối quốc tế”. Điều này đặt ra yêu cầu cần xây dựng chiến lược phân phối nội dung số xuyên biên giới, với sự hợp tác chặt chẽ giữa các đơn vị xuất bản, công nghệ và truyền thông. Bên cạnh đó, việc thiếu đầu tư vào các dự án thử nghiệm như sách nói, sách chuyển thể thành phim, sách tương tác... cũng khiến ngành xuất bản số Việt Nam chưa thể bứt phá. Ông Vinh nhận định, nếu có cơ chế mở để hỗ trợ các dự án này, ngành xuất bản hoàn toàn có thể tạo ra bước ngoặt trong vòng 5 năm tới. Hợp tác liên ngành và hành lang pháp lý Các chuyên gia nhận định để xuất bản số phát triển bền vững, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa nhà xuất bản, doanh nghiệp công nghệ, đơn vị truyền thông và các nhà đầu tư chiến lược. Mỗi bên đóng vai trò riêng, nhưng đều cần thiết để hình thành một hệ sinh thái xuất bản số toàn diện.Một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là vấn đề vi phạm bản quyền. Ông Lê Quốc Vinh nhấn mạnh: “Việc ăn cắp bản quyền trên môi trường số diễn ra rất nhanh và khó kiểm soát. Chúng ta cần giải pháp căn cơ, có cơ quan đủ thẩm quyền, công nghệ truy vết và quy trình xử lý nghiêm minh các vi phạm. Nếu không, sẽ không ai dám đầu tư nghiêm túc vào nội dung số”.Ông Nguyễn Thế Hùng cũng đồng tình, cho rằng bản quyền là vấn đề nghiêm trọng của xuất bản số. Nếu không kiểm soát chặt chẽ, nội dung số hóa sẽ tiếp tay cho nạn sao chép, phát tán trái phép. Ông Hùng giới thiệu mô hình “hệ sinh thái Airbook bản quyền - thiết bị - nội dung - nền tảng phân phối” như một giải pháp tích hợp toàn diện, vừa bảo vệ bản quyền, vừa giữ chân độc giả và tạo nguồn thu mới cho nhà xuất bản. Ông Nguyễn Thế Hùng phát biểu tại diễn đàn. Ảnh: BTC. Các chuyên gia cùng nhận định không thể áp dụng khung pháp lý cũ cho trò chơi mới. Do đó, các cơ quan quản lý cần sớm xây dựng cơ chế thử nghiệm và mở rộng cho các mô hình xuất bản số, tạo điều kiện cho đổi mới và sáng tạo.Dù còn nhiều thách thức, triển vọng xuất bản số tại Việt Nam vẫn khá lạc quan. Các chuyên gia cho rằng với khả năng thích nghi nhanh, sáng tạo và tinh thần dám thử là lợi thế lớn của người Việt. Nếu tận dụng tốt các yếu tố này, cùng sự hỗ trợ từ chính sách và hợp tác liên ngành, ngành xuất bản số Việt Nam hoàn toàn có thể bứt phá trong thời gian tới.Chuyển đổi số là xu hướng không thể đảo ngược, trong đó công nghệ chỉ là công cụ. Tư duy mới, cách làm mới và sự phối hợp chặt chẽ sẽ là nền tảng giúp ngành xuất bản Việt Nam chủ động hội nhập vào dòng chảy số hóa toàn cầu. Đây là hành trình dài, đòi hỏi sự đồng lòng và hợp tác của toàn ngành để tiến bước vững chắc vào tương lai số.Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Tri Thức - ZnewsBạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Tri Thức - Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: books@znews.vn. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng.