Xóa bỏ độc quyền vàng miếng: Ổn định thị trường vàng

Ngày 28-5, Tổng Bí thư Tô Lâm đã yêu cầu xóa bỏ thế độc quyền Nhà nước trong sản xuất vàng miếng, cho phép nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia nhằm tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, đa dạng nguồn cung và ổn định giá.

Như vậy sau hơn một thập niên nghị định 24/2012 ra đời áp dụng thế độc quyền vàng miếng đã lộ những bất cập gây hệ lụy cho nền kinh tế, nhất là tình trạng buôn lậu vàng, chảy máu ngoại tệ ra nước ngoài. Giờ đây thị trường vàng đang đứng trước bước ngoặt khi thế độc quyền Nhà nước về vàng miếng sắp được xóa bỏ.

Vì sao có việc độc quyền vàng miếng?

Trước năm 2012, trong nước có nhiều thương hiệu vàng miếng như vàng miếng Phượng Hoàng của Công ty PNJ, vàng miếng của Công ty Vàng bạc đá quý Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín (SBJ), vàng miếng thương hiệu ACB của Ngân hàng TMCP Á Châu, vàng miếng AAA của Agribank...

Tuy nhiên thị trường vẫn chuộng nhất thương hiệu vàng miếng SJC. Do vậy nhiều công ty dù có thương hiệu vàng miếng riêng vẫn xếp hàng chờ gia công vàng miếng tại Công ty SJC, nhất là mỗi khi thị trường biến động mạnh.

Thời điểm đó thị trường vàng liên tục xảy ra các đợt sốt giá khiến tỉ giá cũng chao đảo theo. Đặc biệt với quy định ngân hàng được phép huy động vàng và chuyển một phần vốn vàng thành tiền tại thời điểm đó cũng tạo điều kiện cho một số ngân hàng tham gia "đánh lên, đánh xuống" gây nên những đợt sóng trên thị trường vàng.

Trước thực tế trên, năm 2012 Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã thực hiện những thay đổi lớn đối với thị trường vàng. Đầu tiên là SJC trở thành thương hiệu vàng miếng quốc gia duy nhất, trong khi các thương hiệu vàng "phi SJC" khác bị "khai tử". 

NHNN cũng siết chặt điều kiện cấp phép mua bán vàng miếng, những tiệm vàng nhỏ lẻ bị loại khỏi cuộc chơi và chỉ còn được kinh doanh nữ trang. Hoạt động huy động và cho vay vàng tại các ngân hàng thương mại cũng chấm dứt từ cuối tháng 11-2012. Nếu người dân có nhu cầu gửi vàng thì các ngân hàng chỉ được giữ hộ có thu phí.

Hoạt động nhập lậu vàng cũng bị ngăn chặn vì đầu ra của vàng nhập lậu, vốn được một số đơn vị hợp thức hóa bằng cách gia công thành vàng miếng SJC, đã bị chặn đứng vì NHNN quản lý chặt việc sản xuất vàng miếng SJC. Chính việc siết đầu ra này đã giúp tỉ giá VND/USD tại thị trường tự do giảm và dần ổn định.

Tác dụng phụ

Tuy nhiên cũng có những tác dụng phụ của chính sách này, nhất là trong những năm gần đây. Từ chỗ chỉ chênh vài trăm ngàn đến vài triệu đồng so với giá vàng thế giới, giá vàng miếng SJC và cả vàng nữ trang có lúc chênh đến 18 - 20 triệu đồng/lượng.

Trong vòng hơn một năm trở lại đây, khi giá vàng thế giới liên tục tăng cao do các bất ổn địa chính trị thì thị trường vàng trong nước càng bị thử thách khi nguồn cung vàng cạn dần vì nhiều năm không sản xuất thêm vàng miếng SJC, trong khi đó nguồn cung vàng đã giảm đáng kể qua những đợt xuất khẩu vàng dưới dạng trang sức mỹ nghệ ở những thời điểm giá vàng trong nước thấp hơn giá vàng thế giới.

Thị trường vàng đã xảy ra hiện tượng chưa từng có vào năm 2024 là người dân xếp hàng ròng rã nhiều ngày để chờ mua vàng và các công ty vàng phải giới hạn số vàng bán cho mỗi người ở mức 1 lượng vàng miếng hoặc 1-2 chỉ vàng nhẫn vì không đủ nguồn cung.

Trước thực tế trên, Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam cũng như các chuyên gia đã nhiều lần kiến nghị cần nhanh chóng sửa đổi nghị định 24 để "cởi trói" cho thị trường vàng, đồng thời kéo giảm chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới. Tại cuộc họp Thường trực Chính phủ về quản lý thị trường vàng cuối tuần qua, Thủ tướng cũng chỉ đạo kéo chênh lệch giá vàng về mức 1-2%.

Thị trường sẽ có nhiều thương hiệu vàng miếng?

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Ngọc Trọng, giám đốc Công ty vàng NPJ, cho rằng với yêu cầu "xóa bỏ thế độc quyền Nhà nước về thương hiệu vàng miếng một cách có kiểm soát" có thể hiểu rằng có thể tới đây thị trường sẽ có nhiều thương hiệu vàng miếng như trước năm 2012 chứ không chỉ có một thương hiệu vàng miếng SJC như hiện nay.

Cùng với việc "mở rộng quyền nhập khẩu có kiểm soát để tăng cung vàng", có thể hiểu là Nhà nước sẽ cấp quota nhập khẩu vàng một cách có kiểm soát, thị trường vàng trong nước sẽ được tăng cung đáng kể, tình trạng xếp hàng mua vàng qua đó cũng sẽ được giải quyết. 

Từ đó góp phần giảm chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới, đồng thời hạn chế tình trạng buôn lậu vàng qua biên giới.

Theo chuyên gia Trần Duy Phương, gần đây liên tục có những chỉ đạo quyết liệt từ Nhà nước nhằm tháo gỡ những nút thắt trên thị trường vàng. Theo ông, để kéo chênh lệch giá vàng trong nước - thế giới về mức 1-2% như chỉ đạo của Thủ tướng tại cuộc họp Thường trực Chính phủ về quản lý thị trường vàng, chắc chắn phải tăng cung vàng cho thị trường.

Mới nhất, với chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về việc xóa bỏ độc quyền Nhà nước về vàng miếng, cấp phép cho nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia sản xuất vàng miếng trở lại, sẽ có nhiều thương hiệu vàng miếng cùng cạnh tranh với nhau nhằm tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng, từ đó giúp đa dạng hóa nguồn cung và ổn định giá cả.

"Quan trọng nhất là mở rộng quyền nhập khẩu có kiểm soát để tăng cung vàng. Chỉ có cho nhập vàng mới có thể giúp giá vàng trong nước và thế giới liên thông. Nếu không, giá vàng trong nước sẽ tiếp tục chênh cao dẫn đến tình trạng buôn lậu vàng qua biên giới", ông Phương phân tích.

Cũng theo ông Phương, tới đây chênh lệch giá vàng trong nước - thế giới sẽ phải giảm xuống, khi đó tâm lý của người dân cũng được giải tỏa. 

Còn thời gian qua, do khan hiếm nguồn cung vàng nên khi giá vàng thế giới tăng một thì giá vàng trong nước tăng 2-3 lần, còn khi giá vàng thế giới giảm thì giá vàng trong nước không giảm, do vậy càng củng cố tâm lý mua vàng và găm giữ vàng của người dân, tạo ra bất ổn cho thị trường.

"Khi Nhà nước đã quyết tâm gỡ nút thắt trên thị trường vàng thì tâm lý người dân sẽ vững hơn, không còn chăm chăm bỏ vốn vào vàng như thời gian qua và vàng lậu sẽ không còn đất sống", chuyên gia Trần Duy Phương nói thêm.

Cũng theo ông Phương, có thể sẽ mất một vài tháng để sửa đổi chính sách cho thị trường vàng, nhưng những quyết sách trên đã tạo nên niềm tin cho thị trường. 

Nếu xóa được độc quyền vàng miếng và cho nhập khẩu vàng thì thị trường vàng trong nước sẽ không còn loạn giá như hiện nay mà ổn định lâu dài. Thậm chí thị trường vàng sẽ không chỉ "có vào" mà còn "có ra" nếu chính sách xuất nhập khẩu linh động.