'Xăng E10 có thể giúp Việt Nam tiết kiệm gần tỷ USD mỗi năm' - Báo VnExpress

Xăng sinh học E10 - loại nhiên liệu sinh học pha 10% ethanol (được sản xuất từ mía và sắn tươi) vào xăng khoáng - đang bước vào giai đoạn bản lề khi Việt Nam cùng lúc phải bảo đảm an ninh năng lượng và giảm phát thải theo cam kết Net Zero.

Theo Thông tư mới, từ ngày 1/6/2026, toàn bộ xăng theo quy chuẩn hiện hành phải được phối trộn thành E10 (còn E5 RON92 chỉ duy trì song song đến hết năm 2030). Quy định này thể hiện sự chuyển dịch từ tự nguyện sang bắt buộc, mở đường để E10 trở thành nhiên liệu phổ biến.

Tại tọa đàm "Sử dụng xăng sinh học E10 - Phát triển bền vững" do báo Sài Gòn Giải Phóng tổ chức ngày 25/11, nhiều chuyên gia cho rằng loại xăng này có thể mang lại lợi ích kinh tế, tạo thị trường cho nông nghiệp và giúp giảm phát thải nếu Việt Nam chuẩn hóa được hệ sinh thái nhiên liệu sinh học.

Ông Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu Thị trường Giá cả (Bộ Tài chính), nhận định Việt Nam đang chịu sức ép từ giá dầu và lộ trình chuyển đổi xanh. Trong khi hơn 60 quốc gia đã phổ cập E10, Việt Nam có khả năng chủ động một phần nguồn cung nhờ ethanol trong nước. Với mức tiêu thụ khoảng 25 triệu tấn xăng dầu mỗi năm, chỉ cần thay thế một triệu tấn xăng khoáng bằng ethanol đã giúp tiết kiệm 700 triệu đến gần 1 tỷ USD nhập khẩu và giảm phụ thuộc vào thị trường quốc tế.

Ông Long cho rằng việc mở rộng E10 còn tạo đầu ra cho nông nghiệp. Sáu nhà máy ethanol hiện có công suất 600.000 m3 mỗi năm nhưng chỉ hai đơn vị vận hành. Nhu cầu ethanol có thể đạt 2 triệu tấn mỗi năm nếu E10 được áp dụng bắt buộc, qua đó tiêu thụ 7-8 triệu tấn sắn tươi hoặc 16-18 triệu tấn mía. Thị trường ổn định sẽ giúp nông dân cải thiện thu nhập và khuyến khích doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu.

Xét về môi trường, ông Long cho biết E10 có thể giảm 3-7% CO2 so với xăng khoáng theo tiêu chuẩn tham chiếu của Mỹ. Ông cũng khẳng định 95% phương tiện trong nước có thể sử dụng E10 mà không cần thay đổi kỹ thuật. Mỹ và châu Âu đã chuyển hoàn toàn từ E5 sang E10, cho thấy xu hướng thị trường ngày càng rõ ràng. Tuy vậy, ông nhấn mạnh khung pháp lý chỉ là bước khởi đầu, còn giá, hạ tầng phối trộn và niềm tin của người dùng mới quyết định mức tiêu thụ.

Hiện, giá xăng E10 vẫn chưa tạo chênh lệch đủ lớn. Xăng E10 đang rẻ hơn xăng khoáng khoảng 700 đồng một lít, thấp hơn mức chênh 1.000-1.500 đồng tại nhiều nước. Các chuyên gia đề nghị cần tăng cường minh bạch thông tin, thống nhất cơ chế bảo hành giữa hãng xe và nhà phân phối, phổ biến tài liệu hướng dẫn sử dụng E10 để người dùng dễ nhận diện. Khi Thông tư 50 có hiệu lực vào tháng 6/2026, các doanh nghiệp như Petrolimex, PVOIL, BSR và Saigon Petro đã khẳng định đủ năng lực cung ứng, tạo điều kiện để mở rộng thị trường.

PGS TS Văn Đình Sơn Thọ cho rằng tiêu chuẩn chất lượng hiện vẫn là điểm yếu. Việt Nam đang duy trì nhiều mức chuẩn từ 2 đến 5, khiến hàm lượng lưu huỳnh và benzen chênh lệch lớn, tác động trực tiếp đến phát thải SO2 và hydrocacbon độc hại.

Ông Thọ đánh giá ethanol vẫn được sử dụng quá ít so với nhu cầu tiềm năng. Việt Nam chỉ tiêu thụ 120.000 tấn mỗi năm, thấp hơn nhiều nước trong khu vực. Mức hỗ trợ giá 500-700 đồng một lít trong hơn 20 năm chưa đủ để E5 phát triển ổn định và E10 có thể gặp khó khăn tương tự nếu chính sách giá không điều chỉnh kịp thời.

Ở góc nhìn doanh nghiệp, ông Bùi Ngọc Bảo - Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam - cho rằng thị trường thường thích ứng nhanh hơn lo ngại nếu chính sách rõ ràng. Ông khẳng định E5 và E10 đều phải đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật trước khi ra thị trường, còn việc động cơ nóng hơn khi dùng xăng sinh học chỉ là đặc tính nhiên liệu và nằm trong ngưỡng cho phép. Theo ông, đánh giá rằng E5 kinh doanh không hiệu quả chưa phản ánh đầy đủ diễn biến thị trường vì người tiêu dùng luôn chuyển dần sang sản phẩm tốt hơn theo chu kỳ. Việt Nam đi theo xu hướng quốc tế khi chuyển sang E10.

TS Giang Chấn Tây, Giám đốc Công ty Bội Ngọc, cho hay cần coi E10 là bài kiểm tra khả năng tự chủ năng lượng. Ông cho biết E10 chỉ thực sự "xanh" khi ethanol được sản xuất trong nước; nếu phải nhập khẩu, xăng sinh học chỉ mang tính hình thức. Ông cũng nêu vấn đề hao hụt do đặc tính bay hơi và hút ẩm của E10, nhất là trong điều kiện nắng nóng. Mức hao hụt 0,25-0,4% mỗi m3 mỗi tháng chưa được đưa vào định mức hiện hành, khiến nhiều doanh nghiệp bán lẻ chịu lỗ. Ông đề xuất cập nhật định mức, bổ sung cơ chế bù chiết khấu và kéo dài thử nghiệm trong khu vực công đến tháng 6/2026.

Theo các chuyên gia, E10 chỉ có thể mở rộng nếu chính sách, doanh nghiệp và người tiêu dùng cùng tham gia. Khi thị trường được chuẩn hóa, chất lượng được bảo đảm và thông tin minh bạch, E10 có thể giúp giảm nhập khẩu xăng khoáng, mở thị trường nông sản, thúc đẩy ngành chế biến và cải thiện chất lượng không khí đô thị. Đây là thời điểm để E10 trở thành chuẩn nhiên liệu mới, kết hợp lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường.

Bà Nguyễn Thúy Hiền, Phó cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, cho biết Bộ Công Thương đã đề xuất hoàn thiện quy chuẩn E5 và E10, hướng dẫn vùng nguyên liệu, tăng tuyên truyền để người dùng hiểu rõ hơn về xăng sinh học. Bà cho rằng sự phối hợp giữa địa phương, doanh nghiệp và người dân sẽ quyết định tốc độ phổ cập E10. Bộ đặt mục tiêu đưa E10 vào sử dụng toàn quốc từ ngày 1/1/2026.

Thi Hà