Vòng lặp sai lầm vào đại học vì 'ba mẹ bảo thế' khiến tôi ôm hận

Mỗi năm, khi kỳ thi tốt nghiệp THPT kết thúc, hàng trăm nghìn thí sinh và gia đình các em lại có chung cảm xúc rộn ràng xen lẫn bồi hồi. Và năm nay, chính con gái tôi cũng bắt đầu hành trình ấy. Với nhiều người lớn, đây có thể chỉ là chuyện bình thường, "đến tuổi thì đi học tiếp thôi". Nhưng với tôi – một người từng trải qua quãng đời sinh viên đầy bỡ ngỡ, và giờ lại chứng kiến con mình gồng mình bước vào môi trường mới, nên tôi cảm nhận rất rõ: đây là một cú rẽ lớn đầu đời, vừa tràn đầy hy vọng nhưng cũng lắm áp lực.

Có ba điều mà tôi thấy con gái (và cả tôi – với tư cách phụ huynh) đang phải đối diện:

Thứ nhất là áp lực kỳ vọng từ gia đình. Ngày trước, cha mẹ tôi cũng từng nói: "Học đại học để bằng bạn bằng bè, rồi mới có tương lai". Giờ lớn lên, tôi hiểu đó là tâm lý chung của nhiều bậc phụ huynh Việt. Nhưng chính tôi cũng từng học một ngành mà mình không thực sự yêu thích, chỉ vì "ba mẹ bảo thế".

Giờ đây, khi nhìn con gái, tôi tự hỏi: có phải mình cũng đang vô tình lặp lại vòng tròn ấy? Tôi thấy nhiều bạn bè đồng trang lứa với con chia sẻ, "em chọn ngành này vì bố mẹ nghĩ có tương lai", nhưng bản thân các em lại đam mê một hướng khác. Sự kỳ vọng, nếu không khéo, sẽ biến thành gánh nặng khiến con trẻ thấy mất đi chính mình.

Thứ hai là áp lực tự lập khi xa nhà. Ngày trước tôi từ tỉnh lên thành phố học, nhớ mãi những hôm đầu tiên ăn cơm bụi một mình, tiền thì eo hẹp, việc học chất chồng. Cú sốc tự lập ấy đã làm tôi loay hoay mãi. Bây giờ con gái tôi cũng vậy. Nó vừa rời vòng tay bố mẹ, đã phải học cách tự lo ăn ở, chi tiêu, học hành. Tôi biết, nhiều cha mẹ nghĩ con vào đại học là đã "trưởng thành", nhưng sự thật là các con mới 18 tuổi, còn non nớt, chưa đủ kinh nghiệm sống. Tôi lo, liệu con có vượt qua cú sốc ấy êm đềm không, hay lại rơi vào stress, hoang mang mà mình không hay biết?

>> 'Cú tát' trượt đại học mơ ước dù điểm thi 24,25

Thứ ba là áp lực từ việc học và cạnh tranh. Tôi nhớ rõ những ngày đầu đại học, bị choáng ngợp trước lượng kiến thức khổng lồ, khác xa phổ thông. Không còn ai "cầm tay chỉ việc", mọi thứ đều phải tự học, tự mày mò. Con gái tôi cũng đang trải qua điều đó. Nó vừa học, vừa nghe bạn bè nói về GPA, học bổng, cơ hội trao đổi, thực tập. Tất cả khiến nó áp lực hơn bao giờ hết. Tôi chợt tự hỏi: "Rốt cuộc học đại học để làm gì? Chúng ta có đang đặt quá nhiều gánh nặng lên vai một đứa trẻ vừa tròn 18 tuổi không?".

Với tư cách một người cha, tôi cũng trăn trở không kém: làm sao để giảm áp lực cho con? Tôi nhận ra một trong những nỗi lo khó gọi tên nhất của sinh viên bây giờ chính là sự hoài nghi về giá trị của tấm bằng đại học. Giữa lúc thị trường lao động coi trọng kỹ năng thực tế hơn bằng cấp, khi hàng ngàn cử nhân vẫn thất nghiệp mỗi năm, nhiều em đã bắt đầu tự hỏi: "Học đại học để làm gì?", "ra trường có việc không?", "ngành mình chọn có đúng không?". Nếu không ai giúp con trả lời, sự hoang mang ấy dễ bào mòn động lực, thậm chí dẫn đến bỏ học giữa chừng.

Vậy, cha mẹ như tôi cần làm gì? Tôi nghĩ câu trả lời là: giảm kiểm soát, tăng lắng nghe và đồng hành. Hãy để con được chọn ngành học, con đường riêng theo đam mê và khả năng thực tế. Nhà trường cũng cần định hướng nghề nghiệp sớm, dạy thêm kỹ năng mềm, kỹ năng sống – những điều sách vở không thể truyền tải. Và xã hội cũng nên thay đổi cái nhìn: không phải ai cũng nhất thiết phải học đại học để thành công. Học nghề, học kỹ năng, miễn là phù hợp, thì vẫn đáng quý.

Đại học chỉ là một chặng đường, chứ không phải đích đến duy nhất. Điều quan trọng nhất, theo tôi, không phải hỏi: "Con đậu đại học chưa?", mà là: "Con có đang ổn không? Con có đang hạnh phúc với lựa chọn của mình không?". Thành công của một đứa trẻ, xét cho cùng, không phải nằm ở tấm bằng đại học, mà là ở việc nó có được sống đúng với giá trị, năng lực và ước mơ của chính mình hay không?

Giang