VNeID cho người nước ngoài

"Vì sao anh cần VNeID?" - tôi hỏi. "Để làm thủ tục hành chính cho công ty tôi" - anh trả lời. Anh đang làm giám đốc điều hành, người đại diện pháp luật cho một doanh nghiệp tại Việt Nam.

Hiện nay, doanh nghiệp vẫn thường làm thủ tục hành chính trực tuyến trên các cổng dịch vụ công như hệ thống của thuế, hải quan, đăng ký kinh doanh, nhiều bộ ngành khác hoặc của chính quyền địa phương. Để làm điều này, các doanh nghiệp sẽ được cổng dịch vụ công đó cấp cho một tài khoản, gồm tên đăng nhập (thường trùng với mã số doanh nghiệp) và mật khẩu đi kèm. Các doanh nghiệp vẫn sử dụng tài khoản này để làm thủ tục trực tuyến, thỉnh thoảng cũng có lúc trục trặc, nhưng được đánh giá là thuận tiện hơn nhiều so với bản giấy.

Năm ngoái, Chính phủ ban hành Nghị định 69/2024/NĐ-CP, trong đó có yêu cầu các cổng dịch vụ công của bộ ngành địa phương phải đồng bộ với hệ thống VNeID. Tức là các doanh nghiệp sẽ không sử dụng tên đăng nhập và mật khẩu trên, mà sẽ phải đăng nhập bằng tài khoản VNeID. Hạn chót để thực hiện công việc này là 1/7/2025, tức chỉ còn vài tuần nữa. Vì thế, các bộ ngành địa phương đang đôn đốc doanh nghiệp đăng ký và xác thực VNeID để có thể chuyển đổi cho đồng bộ, tránh gián đoạn hoạt động.

Tuy nhiên, vấn đề phát sinh khi VNeID của doanh nghiệp phải được khởi tạo dựa trên VNeID của cá nhân người đại diện pháp luật. Đối với cá nhân là người Việt Nam thì không sao, nhưng các cá nhân người nước ngoài thì gặp vướng. Những người nước ngoài này buộc phải đi làm VNeID cho mình trước, rồi mới có thể làm VNeID cho công ty của mình. Chính là trường hợp của doanh nhân tôi kể ở đầu bài.

Nghị định 69 đã có quy định về hồ sơ và trình tự thủ tục để người nước ngoài đề nghị cấp VNeID tại Cục Quản lý xuất nhập cảnh hoặc cơ quan công an địa phương. Nhưng trên thực tế, các cán bộ tiếp nhận hồ sơ chỉ có thể trả lời là chưa triển khai được do chưa có hướng dẫn nội bộ. Trên các diễn đàn về kinh doanh, người ta cũng hỏi nhau xem làm thế nào để được cấp VNeID cho người nước ngoài. Tất cả đều chưa có câu trả lời.

Một doanh nghiệp khác có chung mối quan tâm khá lo lắng khi liên lạc với tôi. Số containers xuất nhập khẩu của họ mỗi tháng lên đến cả chục nghìn. Nếu tài khoản của họ trên hệ thống hải quan dừng hoạt động một ngày, thiệt hại sẽ không nhỏ. Lo lắng của họ xuất phát từ trải nghiệm. Cách đây vài năm, hệ thống này từng gặp sự cố, hàng hóa xuất nhập khẩu bị gián đoạn, khiến nhà máy sản xuất của doanh nghiệp cũng phải dừng theo. "Đó là một cuộc khủng hoảng" - một trong số họ nói - "và không nên lặp lại". Tôi động viên các doanh nghiệp: "Chắc chắn Chính phủ sẽ có giải pháp". Họ tiếp lời: "Nhưng chỉ còn có hơn hai tuần thôi, nếu Chính phủ không kịp cấp VNeID thì cũng nên lùi thời hạn xóa tài khoản cũ đang hoạt động tốt".

Thời điểm chúng tôi nói chuyện này là hôm 12/6, tức chỉ còn 18 ngày, tính cả ngày nghỉ, là tới hạn 1/7.

Không chỉ các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam, tôi còn biết có những trường hợp, doanh nghiệp ở nước ngoài, không có hiện diện tại Việt Nam, nhưng cũng có nhu cầu làm thủ tục hành chính tại Việt Nam.

Đầu tiên là các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ xuyên biên giới qua mạng Internet. Những doanh nghiệp này phát sinh doanh thu tại Việt Nam và phải nộp thuế. Cơ quan thuế đã có cơ chế cấp mã số thuế và tài khoản làm thủ tục kê khai cho các doanh nghiệp ở nước ngoài. Nhưng các tài khoản này không có mã số doanh nghiệp, không có số định danh người đứng đầu, nên làm thế nào để đồng bộ với VNeID là một câu hỏi.

Lại có trường hợp doanh nghiệp nước ngoài xuất khẩu hóa chất vào Việt Nam cũng muốn làm thủ tục trực tuyến. Để xuất khẩu hóa chất vào Việt Nam, doanh nghiệp phải khai báo khá nhiều thông tin, trong đó có những thông tin thuộc về bí mật kinh doanh. Các doanh nghiệp ở nước ngoài muốn gửi những thông tin này trực tiếp cho Chính phủ Việt Nam chứ không muốn nhờ đối tác nhập khẩu kê khai hộ vì có nguy cơ lộ lọt thông tin.

Những câu chuyện trên cho thấy, đã đến lúc VNeID vượt ra khỏi phạm vi là một ứng dụng chỉ dành cho người Việt, mà nó có thể thành danh tính điện tử của bất kỳ cá nhân, tổ chức nào có mối liên hệ với Việt Nam.

Tôi nhân tiện mở rộng câu chuyện với vị doanh nhân ở đầu bài: "Anh đánh giá thế nào về thủ tục hành chính trực tuyến của Việt Nam?" - "Khá tốt nhưng có hai điểm cần được cải thiện sớm: mức độ thân thiện với người dùng mới và tính liên thông giữa các hệ thống", anh trả lời.

Chuyển đổi số chính phủ là một trong những mũi đột phá chiến lược để phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Bất kỳ sự chuyển đổi nào cũng luôn đi kèm với chi phí và các trục trặc ban đầu. Cách một quốc gia vượt qua chúng lại chính là thước đo của năng lực điều hành và mức độ sẵn sàng với tương lai.

Nguyễn Minh Đức