'VinFuture truyền cảm hứng cho người Việt trẻ'

Nhìn lại hành trình 5 năm của giải thưởng VinFuture, GS Richard Henry Friend, Chủ tịch Hội đồng giải thưởng chia sẻ với về niềm tin vào ngành khoa học công nghệ để phụng sự con người. Việc đồng hành VinFuture được ông coi là một sứ mệnh, niềm hứng khởi khi cùng đồng nghiệp khắp thế giới tìm kiếm, tôn vinh những công trình thay đổi cuộc sống nhân loại.

- Sau hành trình 5 năm của VinFuture, ông đánh giá thế nào về vị thế hiện tại của giải thưởng?

- Phản hồi tôi nhận được từ đồng nghiệp đều rất tích cực. Ban đầu, nhiều người còn băn khoăn liệu một giải thưởng non trẻ đến từ Việt Nam có thể vươn tầm thế giới không. Nhưng giờ đây, danh sách các nhà khoa học được vinh danh đã nói lên tất cả.

VinFuture đã đi qua 4 mùa giải và gương mặt đoạt giải mùa thứ 5 sẽ lộ diện vào cuối năm nay. Tôi tin rằng các chủ nhân giải thưởng đều nhận được sự ghi nhận và đánh giá cao từ cộng đồng khoa học toàn cầu.

- Nếu dùng một từ để mô tả hành trình của VinFuture, ông sẽ chọn từ nào?

- Tích cực! Ở một thế giới phát triển, chúng ta thường có xu hướng bi quan hóa, chú tâm quá nhiều vào điều chưa tốt. VinFuture thì khác, chúng tôi tôn vinh điều đúng đắn, khích lệ những nỗ lực làm cho thế giới tốt đẹp hơn.

Giải thưởng cũng không bị giới hạn trong lĩnh vực nào, như Hóa học hay Vật lý học, mà mở rộng sang tất cả những gì có thể mang lại lợi ích cho con người. Chúng tôi được tự do diễn giải tầm nhìn của những nhà sáng lập. Đồng thời, tiêu chí của chúng tôi cũng rộng mở, cho phép tự do khám phá các lĩnh vực mà sau này có thể mới được công nhận rộng rãi.

Tôi trân trọng tinh thần "trao giải trước khi sự ghi nhận khác kịp đến", một sự táo bạo hiếm có. Đó chính là điều giúp VinFuture luôn đi trước thời đại.

- Điều khiến ông ấn tượng nhất sau 5 năm đồng hành với giải thưởng là gì?

- Điều đặc biệt nhất là tinh thần học hỏi. Mỗi thành viên trong Hội đồng đến từ một chuyên môn khác nhau, nhưng tất cả đều có chung khát khao hiểu biết và trân trọng tri thức. Mỗi cuộc họp là một hành trình khám phá. Chúng tôi học từ các đề cử và từ quá trình chúng tôi đào sâu tìm hiểu về những công trình được đề cử.

Trong các cuộc thảo luận luôn sôi nổi đôi khi đầy tranh luận. Nhưng tất cả cùng chung mục tiêu: thật sự hiểu về tác động của công trình, từ đó chọn lựa một cách công bằng và vinh danh công trình xứng đáng nhất. Chúng tôi tự đặt ra những câu hỏi khó cho nhau, đào sâu đến từng chi tiết và sự đồng thuận luôn đến một cách tự nhiên.

- VinFuture ra đời trong thời điểm biến động của đại dịch Covid-19. Trong bối cảnh đó, giải thưởng mang ý nghĩa gì đối với cộng đồng khoa học và cá nhân ông?

- Đại dịch là hồi chuông cảnh tỉnh rằng thế giới cần chung tay hợp tác. Covid-19 lây lan trên toàn cầu, vì vậy giải pháp cũng phải mang tính toàn cầu. Việc VinFuture ra đời vào đúng thời điểm đó mang ý nghĩa đặc biệt: tôn vinh những nỗ lực mang lại thay đổi tích cực cho nhân loại.

Giải thưởng Chính đầu tiên sau đó đã được trao cho các nhà khoa học, mà sau này họ cũng nhận giải Nobel, với khám phá công nghệ vaccine mRNA. Khoảnh khắc họ có mặt tại Việt Nam vào tháng 1/2022, bất chấp dịch bệnh khiến thế giới gần như bị phong tỏa, là điều rất đặc biệt. Gặp gỡ người đã cứu hàng triệu sinh mạng ngay giữa tâm dịch là trải nghiệm không thể quên.

Ngay tại lễ trao giải, tôi cảm giác đó như thời khắc cả thế giới hội tụ, lan tỏa niềm hy vọng và mở ra cơ hội mới. Khoảnh khắc đó diễn ra ngay tại Hà Nội như biểu tượng đại diện cho cả thế giới, càng khiến nó trở nên ý nghĩa hơn.

- Theo ông giải thưởng đang đóng vai trò ra sao đối với sự phát triển của Việt Nam?

- Việt Nam là quốc gia chủ động trong việc nắm bắt cơ hội mà khoa học, công nghệ mang lại cho xã hội, kinh tế, giáo dục và việc làm. Việc có cơ hội gặp gỡ các nhà khoa học nhận giải VinFuture sẽ là chất xúc tác mạnh mẽ, truyền cảm hứng để giới nghiên cứu và thế hệ trẻ Việt Nam tin vào khả năng của mình.

Tuần lễ trao giải tại Hà Nội là minh chứng rõ ràng, khi chúng ta đã mang những câu chuyện lớn lao, đủ sức thay đổi cả thế giới đến Việt Nam. Nhiều cuộc trò chuyện, thảo luận sôi nổi diễn ra đã thu hút các nhà nghiên cứu và đông đảo người dân. Đó là khi khoa học trở thành một phần của đời sống xã hội.

Tôi cảm nhận rất rõ khát vọng biến điều tốt đẹp thành hiện thực ở Việt Nam. Việc được tiếp xúc trực tiếp với những người đã tạo nên sự thay đổi từ khắp thế giới sẽ thắp lên niềm tin mạnh mẽ rằng, người Việt Nam hoàn toàn có thể làm nên những điều vĩ đại.

Quang Anh