'Việt Nam bắt nhịp nhanh trong xu hướng web3, blockchain' - Báo VnExpress

Việt Nam đang đón làn sóng phát triển web3 - thế hệ thứ ba của Internet, được phát triển trên nền tảng công nghệ blockchain nhằm hướng đến môi trường mạng phi tập trung, nơi người dùng có quyền sở hữu và kiểm soát dữ liệu của chính mình. Web3 được nhận định mở ra những không gian mới, ứng dụng nhiều lĩnh vực, nổi bật có tài sản số.

Ông Charles Hoskinson - chuyên gia có hơn 10 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực web3, Blockchain, có buổi chia sẻ với VnExpress về sự phát triển của công nghệ này trên thế giới và Việt Nam.

- Từng đến Việt Nam, ấn tượng của ông về sự phát triển web3 tại đây như thế nào?

- Nếu xét riêng ngành web3, blockchain và tài sản số, thị trường Việt Nam phát triển rất phi thường. Trong 7 năm qua, quy mô tăng gần gấp 10 lần.

Người Việt Nam rất nhiệt huyết. Các startup tuy nhỏ nhưng tốc độ phát triển nhanh, thường chỉ 3–6 tuần đã tung ra sản phẩm mới - điều hiếm thấy ở Nhật Bản hay Hàn Quốc. Vì vậy, thị trường này rất phù hợp để thử nghiệm các sản phẩm mới.

- Nếu nhìn rộng, bức tranh các lĩnh vực kinh tế số tại Việt Nam thế nào?

- Việt Nam nổi tiếng về phát triển game, lập trình, thậm chí nhiều phim hoạt hình Nhật Bản được sản xuất ở đây. Kinh tế số và công nghệ thông tin phát triển mạnh, cùng với nhiều sáng kiến đào tạo nhân lực về AI, blockchain.

Việt Nam có lợi thế nhân lực. Trung bình chỉ cần 3–6 tháng có thể đào tạo 500–1.000 lập trình viên cho một công nghệ mới, và họ bắt nhịp rất nhanh. Nhờ vậy, Việt Nam đã thành công với mô hình outsource. Thách thức tiếp theo là chuyển dịch từ outsource sang đổi mới sáng tạo, tránh phụ thuộc.

Trong 5-10 năm qua, trọng tâm là xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ. Nhiều startup đã bắt đầu vươn ra thế giới. So với Bahrain - nơi phải mất 20 năm, nhiều tiền bạc để đa dạng hóa kinh tế, thì Việt Nam đang chuyển dịch tự nhiên, từ nông nghiệp sang sản xuất rồi ICT. Tôi thấy bức tranh khả quan.

- Ông nhiều lần khẳng định web3 sẽ là tương lai của Internet. Giá trị cốt lõi mà Web 3 mang lại là gì?

- Một bài toán lớn hiện nay là dữ liệu được tiếp cận chưa hoàn toàn bình đẳng. Web3 mang đến một "cuộc tái thiết" bằng cách loại bỏ trung gian, thay thế bằng các giao thức mở trên blockchain. Khi đó, dữ liệu, hệ thống thanh toán, email hay các dịch vụ internet đều được vận hành bình đẳng.

Có ba giá trị cốt lõi. Đầu tiên là quan hệ trực tiếp (peer-to-peer - P2P). Doanh nghiệp sẽ làm việc trực tiếp với khách hàng, không qua ngân hàng hay trung gian, tránh mất phí giao dịch. Tiếp theo là quyền sở hữu - doanh nghiệp giữ toàn quyền với tài sản trí tuệ và dữ liệu, không phụ thuộc nhà cung cấp. Cuối cùng, Web3 tạo nền tảng tài chính cởi mở. Chẳng hạn doanh nghiệp Việt có thể gọi vốn từ Mỹ, Dubai, Nam Phi cùng lúc, thay vì phải đi trực tiếp đến những nơi này. Họ cũng có thể bán sản phẩm ra toàn cầu không cần qua trung gian. Tôi gọi đây là sự dân chủ hóa nguồn vốn, mở ra nhiều cơ hội cho các quốc gia mới nổi.

- Nhiều quốc gia đã có chính sách liên quan đến tài sản số và web3. Theo ông, đâu là xu hướng quản lý phổ biến trên thế giới?

- Mỗi quốc gia có một cách tiếp cận khác nhau. Châu Âu đã đi khá xa với bộ luật MiCA (Markets in Crypto-Assets), đặt nền tảng cho thị trường tài sản số minh bạch và an toàn hơn. Dubai, Singapore cũng chọn hướng mở, thu hút các doanh nghiệp blockchain, tạo môi trường cạnh tranh toàn cầu.

Xu hướng chung là tìm cách cân bằng giữa đổi mới và quản lý rủi ro. Không quốc gia nào muốn tụt lại trong cuộc đua công nghệ, nhưng cũng không ai muốn đối mặt với rủi ro từ rửa tiền, lừa đảo hay mất kiểm soát tài chính.

- Ông đã nói về góc nhìn quản lý từ các quốc gia, vậy còn doanh nghiệp công nghệ sẽ đóng vai trò gì trong sự phát triển minh bạch của Web3?

- Để Web3 thực sự thành công, doanh nghiệp công nghệ cần chú trọng ba yếu tố. Thứ nhất là tiêu chuẩn chung. Nếu ví Bluetooth, Wifi giúp mọi thiết bị toàn cầu kết nối với nhau, thì blockchain cũng cần nguyên tắc chung để các nền tảng có thể hợp tác.

Thứ hai là mã nguồn mở. Nhờ đó, các quốc gia như Việt Nam hay Hàn Quốc có thể tận dụng kết quả nghiên cứu hàng trăm tỷ USD mà không cần tự chi trả toàn bộ chi phí. Đây là cơ hội để startup nội địa bứt phá. Tôi biết một số công ty Việt, như đã áp dụng công nghệ zero-knowledge vào sản phẩm, đó là minh chứng rõ ràng.

Yếu tố cuối cùng là tiêu chuẩn chất lượng. Đây vẫn là điểm yếu khi thị trường xuất hiện nhiều vụ lừa đảo, hack. Như đã nói, cần sự hợp tác công - tư. Chính phủ đưa ra quy chuẩn tối thiểu để bảo vệ người tiêu dùng, còn doanh nghiệp bảo đảm tuân thủ. Cũng giống ngành y tế hay hàng không, tiêu chuẩn rõ ràng sẽ tạo niềm tin cho toàn hệ sinh thái.

- Ông đánh giá thế nào về cơ hội để Việt Nam trở thành trung tâm web3 trong khu vực?

- Việt Nam có lợi thế rõ ràng về nhân lực công nghệ: lực lượng lập trình viên trẻ, đông đảo và tiếp cận nhanh với công nghệ mới. Tôi từng gặp nhiều kỹ sư Việt Nam, họ học hỏi nhanh, sáng tạo và sẵn sàng thử nghiệm. Thêm vào đó, Việt Nam có cộng đồng người dùng năng động. Mỗi sản phẩm blockchain, game hay ứng dụng Web3 ra mắt thường nhanh chóng có lượng lớn người dùng thử nghiệm.

Điều quan trọng là cần nuôi dưỡng hệ sinh thái khởi nghiệp, không chỉ dừng ở việc outsource hay gia công. Nếu kết hợp chính sách cởi mở với năng lực nhân lực, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành điểm đến hàng đầu cho các dự án Web3.

- Với giới trẻ và kỹ sư Việt Nam, ông nghĩ họ cần chuẩn bị gì để tham gia vào sân chơi toàn cầu?

- Tôi cho rằng đây là thời điểm vàng để học hỏi. Với sự xuất hiện của AI và các công cụ như ChatGPT, bất kỳ ai cũng có thể tiếp cận kiến thức chất lượng cao mà trước đây chỉ giới tinh hoa mới có. Chỉ cần 3-6 tháng, một người bình thường có thể trở thành chuyên gia trong lĩnh vực công nghệ mới.

Điều này mở ra cơ hội rất lớn cho Việt Nam. Quốc gia nào tận dụng AI sớm sẽ bứt phá. Tôi nhận thấy mức độ thâm nhập các công cụ AI ở Việt Nam khá cao, người trẻ dùng nhiều và sáng tạo. Nếu xu hướng này tiếp tục, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm nhân lực ICT trong tương lai gần.

- Ông vừa nhắc đến AI. Vậy trong dự đoán của ông 5-10 năm nữa, web3, AI sẽ thay đổi thế giới như thế nào?

- Tôi cho rằng web3 sẽ "làm phẳng" hệ thống tài chính. Các doanh nghiệp nhỏ ở Việt Nam có thể huy động vốn từ nhà đầu tư ở Mỹ hay Nam Phi bằng một hợp đồng thông minh. Người dân ở vùng nông thôn có thể tiếp cận dịch vụ tài chính toàn cầu chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh. Nó mở ra cơ hội cho hàng tỷ người chưa tiếp cận được ngân hàng truyền thống, đồng thời giảm chi phí giao dịch, tăng tính minh bạch.

Trong lịch sử, chúng ta đã trải qua nhiều cuộc cách mạng. Thế kỷ 19, thu nhập phụ thuộc vào sức lao động tay chân - ai khỏe thì làm được nhiều việc. Đến cách mạng công nghiệp, cơ khí hóa giúp cả những người không còn sức khỏe vẫn có thể tạo ra giá trị nhờ máy móc.

Tiếp đó là cách mạng giáo dục, khi thu nhập gắn với trí tuệ, bằng cấp, kỹ năng. Máy tính ra đời cho phép chúng ta "outsourcing" kiến thức, nhưng vẫn cần con người suy nghĩ. Giờ đây, AI xuất hiện và bắt đầu thay thế cả phần suy nghĩ, đưa ra kết quả có thể vượt con người trong 5–10 năm tới, giống như máy kéo mạnh hơn cả trăm lao động.

Tôii nhận thấy, mỗi 20-30 năm, công nghệ mới đều tái cấu trúc trật tự thế giới, thay đổi kẻ thắng - thua. Với AI hay web3, người chiến thắng không phải là người thông minh hơn, mà là người biết kết hợp công nghệ để gia tăng năng suất. Một lập trình viên sử dụng AI hiệu quả có thể đạt năng suất gấp 10 lần, trở thành "10 kỹ sư trong một". Ngược lại, những ai bỏ lỡ công nghệ sẽ nhanh chóng bị bỏ lại phía sau.

Hoài Phương