Việt Nam có đủ cởi mở cho blockchain?

Hành lang pháp lý rộng mở là bước quan trọng để hỗ trợ người dùng, chống rửa tiền và tạo cơ hội cho doanh nghiệp blockchain Việt Nam phát triển.

Người dùng dự Conviction 2025 trải nghiệm công nghệ blockchain.

Diễn ra trong giai đoạn nhiều chính sách mới cho blockchain, tiền số được cơ quan chức năng luật hóa, Conviction 2025 trở thành diễn đàn cho nhiều tham luận đang chú ý về pháp lý cho loại tài sản này. Các chuyên gia cho rằng đây là bước tiến lớn, mở đường cho lĩnh vực công nghệ mới phát triển.

Tuy nhiên, mảng này phát triển nhanh, nhiều ứng dụng mà luật pháp cần thời gian theo dõi, điều chỉnh cho phù hợp. Những bài học từ các quốc gia đã công nhận tài sản ảo đóng góp vào các quá trình này.

Bức tranh pháp lý

Ngày 22/10/2024, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1236/QĐ-TTg, đặt ra mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng blockchain, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi số sâu rộng trong các ngành kinh tế - xã hội. Việt Nam đặt mục tiêu có 20 thương hiệu blockchain uy tin, vươn lên nhóm dẫn đầu về ngành công nghiệp này của khu vực.

Blockchain chính thức trở thành công nghệ chiến lược quốc gia theo Quyết định số 1131/QĐ-TTg do Chính phủ ban hành. Trong đó, công nghệ blockchain được tập trung phát triển trên 3 mảng chính gồm: Tài sản số, tiền số và tiền mã hóa, hạ tầng mạng blockchain và hệ thống truy xuất nguồn gốc. Đây là nền tảng công nghệ quan trọng, đảm bảo minh bạch, an toàn và tin cậy cho giao dịch số, cũng như quản lý chuỗi cung ứng và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

Mạng lưới NFT Dagora, do start-up Ninety Eight của Việt Nam phát triển. Ảnh: BTC.

Chiến lược nhấn mạnh yêu cầu hoàn thiện hành lang pháp lý, đầu tư hạ tầng công nghệ, nâng cao năng lực nhân lực công nghệ cao và tăng cường hợp tác quốc tế, nhằm tạo nền tảng bền vững cho sự phát triển của blockchain. Không chỉ là định hướng, chiến lược thể hiện quyết tâm cụ thể hóa blockchain như công nghệ chiến lược, có thể tạo ra đột phá trong quản trị, sản xuất và dịch vụ.

Cùng với đó, Nghị định số 98/2024/NĐ-CP cũng được ban hành, quy định chi tiết việc triển khai dự án ứng dụng blockchain trong quản lý nhà nước và hoạt động doanh nghiệp. Nghị định đóng vai trò là cơ sở pháp lý quan trọng, giúp tổ chức, doanh nghiệp yên tâm phát triển và áp dụng công nghệ trong môi trường pháp lý minh bạch, rõ ràng.

Kỳ vọng ở Conviction 2025

Góc nhìn của quỹ đầu tư, ông Binh Tran từ AVV cho rằng kế hoạch cho trung tâm tài chính cũng có phần quan trọng cho tài sản số. Cơ sở tại TP.HCM và Đà Nẵng ưu tiên loại hình này, cùng fintech và tài chính xanh. Chính phủ đã làm việc tốc độ để tạo khung pháp lý rõ ràng cùng các ưu đãi, đặt biệt về thuế, để mảng mới có thể thu hút đầu tư từ năm 2026.

Từ góc nhìn nghiên cứu, TS Minh Nguyễn, Giảng viên Kinh tế Tài chính từ Đại học RMIT vẽ ra bức tranh tổng thể về một hành lang pháp lý an toàn và dần hoàn thiện cho tài sản số.

TS Nguyễn Minh, chuyên gia từ Đại học RMIT Việt Nam tại Conviction 2025. Anrh: BTC.

Theo ông Minh, 6 bước trong chính sách bao gồm: Đặt nền tảng pháp lý vững chắc cho tài sản số; Giữ việc thanh toán thận trọng trong khi triển khai thí điểm; Sử dụng cơ chế Sandbox (Hộp cát) có kiểm soát trước khi mở rộng quy mô; Xây dựng cấu trúc thử nghiệm rõ ràng với quyền phát hành hành, giao dịch, lưu ký cùng trách nhiệm cho các bên; Xây dựng nền tảng quốc gia cho hồ sơ định danh; Ra tín hiệu cho công nghệ được chào đón với các doanh nghiệp.

Ôn Will Ross, Giám đốc Tiếp thị và Phân phối của Dragon Capital, khung pháp lý là bước cần thiết để hiện thực hóa các ý tưởng công nghệ. Đồng thời, quỹ đầu tư mạo hiểm có thể tham gia vào lĩnh vực tài sản số một cách hợp pháp và an toàn với họ.

Các chuyên gia cũng cho rằng quy định rõ ràng giúp gầy dựng niềm tin, điều rất quan trọng trong thị trường vốn và lĩnh vực tài sản kỹ thuật số. Nó chuyển đổi nhận thức về tiền mã hóa, từ một tài sản ngách, sang thành phần chính thống của ngành tài chính.

Ví dụ được nhắc đến là những kế hoạch ICO vào giai đoạn 2018, thiếu quy định và ràng buộc từ cơ quan chức năng, khiến nhiều nhà đầu tư chịu thiệt hại. Pháp lý rõ ràng làm thị trường an toàn, minh bạch hơn cho người tham gia.

Ôn Will Ross, Giám đốc Tiếp thị và Phân phối của Dragon Capital. Ảnh: BTC.

Hợp thức hóa và áp dụng công nghệ blockchain cũng là cách để chống lại việc rửa tiền. Ông Diederik van Wersch, Giám đốc khu vực ASEAN của Chainalysis, cho rằng các giao dịch trên chuỗi khối đều công khai và có thể theo dõi dễ dàng. Tính chất của nó khi được áp dụng, có thể giúp ngăn chặn hoạt động phạm tội.

Trong các báo cáo quốc tế, Việt Nam thường được nhắc đến như một trong những thị trường có độ nhận thức cao về tiền mã hóa. Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp trong nước cũng tạo lập được sản phẩm nổi bật, dù chưa được luật pháp công nhận.

Theo ông Huy Phạm, Giảng viên mảng tài chính và tài sản số, tiền mã hóa tại Đại học RMIT Việt Nam, quy định rõ ràng sẽ giúp giải quyết nỗi đau “chảy máu doanh nghiệp”. Đội ngũ làm sản phẩm blockchain trong nước có thể đăng ký kinh doanh, nhận ưu đãi thuế chứ không cần đến Dubai hay Singapore để làm như trước kia.

Trả lời Tri Thức - ZNews, Luật sư Phan Vũ Tuấn, Phó chủ tịch Hội Truyền thông Số TP.HCM, cho rằng không cần so sánh mức độ cởi mở với các quốc gia khác, hành lang pháp lý đang có của Việt Nam đã tốt hơn rất nhiều so với trước. Các nhà hoạch định chính sách trong nước cũng đã hành động sớm hơn so với số đông.

Tổng thể còn nhiều thách thức, tuy nhiên các chuyên gia tham gia tọa đàm pháp lý tại Conviction 2025 đều thể hiện cái nhìn cởi mở với nhiều kỳ vọng cho nền công nghiệp này của Việt Nam trong giai đoạn mới. “Pháp lý là hàng rào bảo vệ để biến con đường Web3 thành cao tốc mà các tổ chức Việt Nam có thể tự tin đi nhanh”, TS Minh Nguyễn kết luận.