VARS: Tỷ suất sinh thấp kỷ lục đe dọa thanh khoản thị trường nhà ở

Thông tin được Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam (VARS) đề cập trong báo cáo thị trường mới đây. Theo tổ chức này, cùng với xu hướng kết hôn muộn và tâm lý "ngại cưới, lười sinh" phổ biến ở giới trẻ, đặc biệt tại các đô thị lớn, Việt Nam đang bước vào quá trình già hóa dân số nhanh. Đi kèm với đó là áp lực cho sức cầu của thị trường bất động sản trong thời gian tới.

Theo số liệu của Cục Thống kê (Bộ Tài chính), độ tuổi kết hôn trung bình lần đầu tăng từ 24 tuổi năm 1999 lên 27 vào 2024. Mức sinh cùng năm chỉ còn 1,91 con mỗi phụ nữ, bằng một nửa so với 1989 và giảm nhanh hơn trong hai năm gần đây. Tại Hà Nội và TP HCM, tỷ suất sinh đang tiến gần ngưỡng "sinh thấp nghiêm trọng" - dưới 1,3 con mỗi phụ nữ theo phân loại của Liên Hợp Quốc.

VARS phân tích, mức sinh thấp kéo theo quy mô hộ gia đình và số lượng hộ mới giảm, đồng thời thu hẹp nhóm dân số trong độ tuổi lao động và lập gia đình - khách hàng chủ lực của thị trường nhà ở. Nhu cầu sở hữu nhà của người dân có xu hướng dịch chuyển sang các sản phẩm diện tích vừa và nhỏ, giá vừa tầm, thay vì căn hộ lớn.

Khi cầu thực tế giảm, tỷ lệ hấp thụ trên thị trường đi xuống, nhất là ở những phân khúc lệch với xu hướng nhân khẩu mới. Giá bán duy trì ở mức cao cũng khiến tiêu thụ căn hộ lớn khó khăn, tồn kho có nguy cơ tăng, vòng quay vốn chậm và áp lực thanh khoản gia tăng.

Thực tế, giá nhà tại các đô thị lớn ở Việt Nam những năm qua liên tục tăng. Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, quý II chung cư tại Hà Nội và TP HCM đã xác lập mặt bằng giá cao nhất một thập kỷ.

Chẳng hạn tại Hà Nội, chung cư có mức trung bình 80 triệu đồng mỗi m2, tăng 33% so với cùng kỳ năm ngoái. Còn TP HCM giá bán cũng đắt thêm 36% cùng kỳ, lên bình quân 89 triệu đồng một m2.

Ông Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch VARS, nhìn nhận trong bối cảnh giá nhà liên tục vượt xa khả năng chi trả và thu nhập, nhiều người trẻ đã từ bỏ ý định mua nhà, chuyển sang thuê dài hạn. Xu hướng này kéo giảm sức cầu mua nhà, tác động tiêu cực đến quyết định kết hôn, sinh con, qua đó tiếp tục đẩy tỷ suất sinh xuống thấp hơn.

Ngoài ra, việc giá bán liên tục tăng đẩy giấc mơ có nơi an cư vượt tầm tay phần đông người dân đô thị, thậm chí với những người có thu nhập trung bình - cao. Ông cho biết, nhiều nhóm người trẻ, thu nhập tốt ở mức 40-50 triệu đồng một tháng cũng không dám mua nhà nếu không có sự hỗ trợ tài chính từ gia đình.

"Áp lực trả nợ vay quá lớn, nhất là lãi suất thả nổi tăng mạnh sau thời gian ưu đãi, trở thành rào cản đáng kể khiến người trẻ ngại cưới, lười sinh", ông nêu.

Chủ tịch VARS dẫn kinh nghiệm tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore cho thấy tỷ suất sinh thấp kéo dài kết hợp giá nhà cao có thể dẫn tới thiếu hụt lao động trẻ, gánh nặng an sinh xã hội tăng và tăng trưởng kinh tế chịu sức ép.

Để tránh vòng xoáy này, VARS kiến nghị Việt Nam cần đồng bộ các giải pháp như kiểm soát giá nhà ở mức hợp lý, mở rộng nguồn cung phân khúc giá phải chăng, hỗ trợ tài chính cho người trẻ mua nhà, đồng thời khuyến khích kết hôn và sinh con.

Cụ thể, Chính phủ cần đẩy mạnh phát triển nhà ở xã hội tại các đô thị lớn, đặc biệt mô hình cho thuê và thuê mua. Nhà nước giữ vai trò chủ lực hình thành quỹ nhà ở này. Cùng với đó, khuyến khích doanh nghiệp phát triển nhà ở thương mại giá phù hợp thông qua ưu đãi thủ tục, tín dụng, hoặc cộng điểm khi tham gia đấu thầu dự án.

Ngoài ra, thị trường cũng nên chuyển dịch một phần sang mô hình "xây để cho thuê" nhằm khai thác dòng tiền ổn định dài hạn.
Mô hình này có thể triển khai thông qua quỹ đầu tư bất động sản hoặc hợp tác công - tư, trong đó Nhà nước cung cấp quỹ đất, hạ tầng, còn doanh nghiệp đầu tư và vận hành.

Phương Uyên