Ung thư ngày càng trẻ hóa

Bác sĩ Nguyễn Duy Anh, Trung tâm Ung bướu, Xạ trị và Y học hạt nhân, Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, Hà Nội, nói trường hợp ung thư giáp di căn tuổi rất trẻ như cô gái trên ông ít gặp. "Ung thư tuyến giáp giai đoạn đầu khả năng điều trị cao và tiên lượng tốt, song khi đã lan đến xương thì khó chữa khỏi hoàn toàn", bác sĩ nói, thêm rằng "tiên lượng dè dặt". Quá trình điều trị của bệnh nhân phải lặp lại mỗi 6 tháng với mục tiêu kiểm soát ung thư tiến triển, giảm tốc độ di căn, giảm đau và nâng cao chất lượng sống.

Tương tự, bác sĩ Hà Hải Nam, Phó trưởng Khoa Ngoại 1, Bệnh viện K, từng khựng lại khi tiếp nhận nam sinh 19 tuổi, "tắc ruột, nghi ngờ ung thư đại tràng". Trong phòng riêng, anh giải thích với gia đình về khối u đại tràng đã di căn và dặn dò họ cần bình tĩnh, tạm thời chưa cho con trai biết sự thật để tránh cú sốc tâm lý. Hai người phụ huynh gần như suy sụp khi biết rằng việc điều trị lúc này chỉ có thể giúp con trai họ giảm bớt đau đớn chứ không thể chữa khỏi hoàn toàn.

Ung thư, căn bệnh vốn được mặc định cho người lớn tuổi, đang ngày càng xuất hiện ở những người trẻ. Các bệnh viện đang ghi nhận sự gia tăng đáng báo động các ca ung thư vú, dạ dày, đại tràng ở độ tuổi thanh niên, thậm chí là sinh viên. TS.BS Lê Tuấn Anh, Giám đốc Trung tâm Ung bướu Bệnh viện Chợ Rẫy, cho biết ung thư phổi tại các nước Âu Mỹ bệnh thường gặp ở nhóm 65-70 tuổi, còn nghiên cứu mới đây ở Việt Nam, con số này thấp hơn khoảng 10 năm. Những yếu tố nguy cơ hàng đầu gồm hút thuốc lá, hít khói thuốc thụ động, ô nhiễm không khí, tiền sử gia đình và tiếp xúc lâu dài với môi trường độc hại.

Ung thư đường tiêu hóa như đại tràng, dạ dày... cũng diễn tiến theo xu hướng tương tự. Theo Thống kê của Tổ chức Ung thư Thế giới (Globacan 2020), mỗi năm Việt Nam ghi nhận thêm hơn 17.000 người ung thư dạ dày, 14.000 người ung thư đại tràng, 3.200 người ung thư thực quản. Ở nhóm người dưới 40 tuổi, tỷ lệ mắc ung thư đại tràng gần 30%. Còn ghi nhận tại các bệnh viện cho thấy ngày càng nhiều người dưới 50 tuổi mắc ung thư dạ dày, trong khi trước đây thường gặp chủ yếu ở nhóm trên 60 tuổi.

Tại Hội thảo hàng năm phòng chống ung thư TP HCM cuối năm 2023, các chuyên gia nhìn nhận khuynh hướng một số bệnh nhân ung thư như vú, đại tràng có độ tuổi trẻ hơn và một số loại ung thư có tỷ lệ mắc tăng như giáp, dạ dày, tiền liệt tuyến.

Trên toàn cầu, một nghiên cứu đăng trên tạp chí BMJ Oncology chỉ ra kể từ năm 1990, tỷ lệ mắc ung thư khởi phát sớm (chẩn đoán ở người dưới 50 tuổi) tăng gần 80% và dự kiến sẽ tăng thêm 31% vào năm 2030. Riêng tại Mỹ, báo cáo gần nhất của Hiệp hội Ung thư Mỹ cho thấy tỷ lệ mắc bệnh ở phụ nữ dưới 50 tuổi cao hơn 82% so với nam giới cùng độ tuổi.

Các chuyên gia chỉ ra một mạng lưới phức tạp các yếu tố, từ di truyền, môi trường sống ô nhiễm, đến các lỗi ADN tự phát là nguyên nhân gây nên tình trạng ung thư trẻ hóa. Trong đó, lối sống và thói quen ăn uống nổi lên như những tác nhân hàng đầu. Như trường hợp nữ 40 tuổi, được chẩn đoán ung thư đại tràng di căn. Chị bàng hoàng vì gia đình không có tiền sử bệnh. Hơn một thập kỷ, chị cùng chồng bán đồ ăn vặt. Những thực phẩm không bán hết thường được chiên hoặc nướng đi nướng lại cho gia đình. Bác sĩ Nam nhận định chính thói quen ăn uống này có thể là nguyên nhân gây bệnh.

"Khẩu phần ăn ít rau quả, nhiều đạm và chất béo, thực phẩm chế biến sẵn, đồ muối chua chứa nitrat, hay thực phẩm mốc chứa aflatoxin đều làm tăng nguy cơ mắc các loại ung thư khác nhau", chuyên gia nói.

Trong khi đó, PGS.TS Phạm Cẩm Phương, Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai, nhấn mạnh cơ chế phát triển ung thư ở mỗi người là khác nhau. Điều này giải thích vì sao có người hút thuốc không bị bệnh, trong khi người có lối sống lành mạnh vẫn có thể mắc ung thư. Ngay cả khi tự nấu ăn, việc kiểm soát hoàn toàn nguồn gốc thực phẩm hay các thói quen xấu như tích trữ đồ ăn sai cách cũng là một thách thức.

Theo bà Phương, con số người trẻ mắc ung thư tăng một phần đến từ sự phát triển của y học hiện đại và nhận thức của người dân về khám sức khỏe định kỳ được nâng cao, đặc biệt ở nhóm có tiền sử gia đình ung thư. Công nghệ nội soi và các phương pháp tầm soát không xâm lấn giúp phát hiện tổn thương tốt hơn, sớm hơn; các xét nghiệm như tìm hồng cầu ẩn trong phân giúp sàng lọc nhóm nguy cơ cao.

Nhận chẩn đoán ung thư là một cú sốc làm đảo lộn cuộc sống, nhưng với người trẻ, tác động tâm lý còn nặng nề hơn. Thạc sĩ tâm lý Nguyễn Thị Hương Lan, Viện đào tạo BHIU, cho biết họ thường không có sự chuẩn bị vì luôn nghĩ "ung thư là chuyện của người già". Việc học hành, sự nghiệp bị gián đoạn, gánh nặng tài chính đè lên gia đình, cùng với những thay đổi về ngoại hình do hóa trị, tất cả tạo nên một cuộc khủng hoảng toàn diện, gây ra cảm giác tội lỗi và tự ti sâu sắc.

Tuy nhiên, bác sĩ Nam khẳng định một số loại ung thư, tỷ lệ khỏi bệnh trên 5 năm vượt 90% nếu phát hiện ở giai đoạn sớm và điều trị kịp thời, như ung thư vú, tuyến giáp, tiền liệt tuyến, đại tràng... Nhiều bệnh nhân chữa trị ổn định 10 năm, 20 năm, 30 năm. Do đó, việc tầm soát sức khỏe định kỳ, ngay cả khi cơ thể không có triệu chứng bất thường đóng vai trò rất quan trọng.

Bên cạnh đó, người trẻ cần ăn uống lành mạnh, tránh "độc tố" hàng ngày bằng cách hạn chế đồ chiên rán, nướng khét, thịt chế biến sẵn; giảm đường, nước ngọt, rượu bia; uống đủ nước, tăng cường rau xanh. Tập thể dục đều đặn, ngủ đủ và đặc biệt là giảm stress bằng cách tránh thức khuya, làm việc quá sức, tắt các thiết bị trước khi ngủ.

Thúy Quỳnh