Kiến nghị đưa sàng lọc bệnh mạn tính vào Luật Phòng bệnh

Kiến nghị được các chuyên gia đưa ra tại tọa đàm Đẩy mạnh dự phòng phát hiện sớm bệnh mạn tính về phổi tại cơ sở y tế, ngày 22/10, trong bối cảnh các bệnh mạn tính như ung thư phổi, COPD, hen suyễn... đang tạo ra gánh nặng ngày càng lớn cho cả hệ thống y tế ở Việt Nam và trên thế giới.

PGS.TS Vũ Văn Giáp, Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, cho biết hơn 70% bệnh nhân mắc các bệnh mạn tính chỉ được phát hiện ở giai đoạn muộn, khi đã có biến chứng nặng. Các bệnh này phần lớn phát sinh từ việc tiếp xúc với yếu tố nguy cơ nhiều năm trước như hút thuốc lá, ô nhiễm không khí hoặc do quá trình lão hóa.

Dẫn chứng một ca bệnh điển hình, PGS Giáp kể một bệnh nhân được phát hiện ung thư phổi giai đoạn rất sớm nhờ theo dõi định kỳ. Bệnh nhân này có một nốt mờ nhỏ dưới 6 mm ở phổi và được phẫu thuật cắt bỏ. Kết quả giải phẫu bệnh xác định đây là ung thư giai đoạn khu trú, giúp bệnh nhân khỏi hoàn toàn mà không cần hóa trị hay xạ trị.

"Điều này cho thấy hiệu quả to lớn của việc sàng lọc. Bệnh nhân có cơ hội chữa khỏi ngay cả với những bệnh bị xem là 'án tử' như ung thư", PGS Giáp nói.

Ngược lại, nếu không được tầm soát, khối u có thể tiến triển, di căn. Khi đó, bệnh nhân phải đối mặt với các phương pháp điều trị tốn kém gấp nhiều lần như hóa, xạ trị, chịu đựng nhiều tác dụng phụ (rụng tóc, sụt cân, suy gan, suy thận), chất lượng sống suy giảm nghiêm trọng. Vì vậy, ông cho rằng Luật Phòng bệnh cần có quy định rõ ràng về sàng lọc, tạo cơ sở để bảo hiểm y tế chi trả, giúp người dân dễ dàng tiếp cận y tế dự phòng.

Hiện, Bảo hiểm Y tế (BHYT) chủ yếu chi trả cho việc khám và điều trị bệnh, chưa chi trả cho các hoạt động sàng lọc, phát hiện sớm khi người dân chưa có bệnh. "Nếu không có cơ chế tài chính rõ ràng, các cơ sở y tế không có động lực và nguồn lực để triển khai, còn người dân thì e ngại chi phí", chuyên gia chia sẻ.

Đồng quan điểm, bà Lê Thái Hà, Phó Cục trưởng Cục Phòng chống dịch, Bộ Y tế, khẳng định phát hiện sớm đi kèm đánh giá nguy cơ là chìa khóa trong kiểm soát bệnh phổi mạn tính. Cách tiếp cận này tuân thủ khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đang được Bộ Y tế lồng ghép vào dự thảo Luật Phòng bệnh, theo đúng tinh thần "chuyển từ điều trị sang phòng bệnh".

Theo bà Hà, Bộ Y tế đã xác định các nhóm bệnh trọng điểm cần ưu tiên kiểm soát gồm bệnh phổi mạn tính, tim mạch, đái tháo đường, ung thư, đột quỵ và bệnh thận mạn. Bộ đang xây dựng hướng dẫn chuyên môn để chuẩn hóa việc sàng lọc, chẩn đoán, quản lý bệnh tại cộng đồng, đồng thời phối hợp với các bệnh viện tuyến trung ương để chuyển giao kỹ thuật cho y tế cơ sở.

Mục tiêu đến năm 2035 là 100% cơ sở y tế có năng lực sàng lọc và quản lý các bệnh không lây nhiễm phổ biến. Khi đó, mỗi trạm y tế xã, phường có thể theo dõi sức khỏe người dân lâu dài, phát hiện sớm người có yếu tố nguy cơ và chuyển tuyến kịp thời, góp phần giảm gánh nặng cho tuyến trên.

Lê Nga