Ứng dụng AI tại Việt Nam ‘nóng nhưng chưa đủ sâu’

Việt Nam đang chứng kiến làn sóng ứng dụng AI mạnh mẽ với tốc độ tăng trưởng 39%, nhưng phần lớn doanh nghiệp vẫn ở giai đoạn khai thác cơ bản, bỏ lỡ tiềm năng to lớn về đổi mới sáng tạo và tăng trưởng kinh tế.

Theo nghiên cứu "Khai phá tiềm năng AI của Việt Nam" do AWS hợp tác cùng Strand Partners thực hiện, Việt Nam đang ở thời điểm then chốt trong hành trình chuyển đổi số. Hiện có gần 170.000 doanh nghiệp, tương đương 18% tổng số đơn vị trên cả nước đã ứng dụng AI, tăng từ mức 13% của một năm trước.

Sự tăng tốc tương đương 39% này được thúc đẩy bởi những lợi ích kinh tế rõ rệt. Trong đó, 61% doanh nghiệp đã triển khai AI ghi nhận mức tăng trưởng doanh thu trung bình 16% và khoảng 2 phần 3 nhận thấy sự gia tăng về năng suất. Tuy nhiên, đằng sau những con số tăng trưởng ấn tượng này là thách thức sâu sắc hơn: sự chênh lệch về mức độ khai thác công nghệ.

AI tăng trưởng “nóng” nhưng chưa sâu

Mặc dù AI ngày càng phổ biến, phần lớn doanh nghiệp vẫn chưa khai thác hết các tiện ích từ công nghệ này. Báo cáo chỉ ra có tới 74% doanh nghiệp chủ yếu sử dụng AI cho các mục tiêu cơ bản như nâng cao hiệu quả vận hành và tự động hóa tác vụ thường lệ, thay vì tập trung vào đổi mới sản phẩm hay tạo ra những đột phá trong ngành.

Nghiên cứu phân loại mức độ ứng dụng AI của doanh nghiệp thành ba giai đoạn. Giai đoạn một tập trung vào lợi ích gia tăng như hiệu quả vận hành, chiếm tới 74% số doanh nghiệp. Chỉ 17% đơn vị đạt đến giai đoạn trung cấp, nơi trí tuệ nhân tạo được sử dụng xuyên suốt các chức năng kinh doanh như tài chính hay marketing. Đáng chú ý, chỉ 9% bước vào giai đoạn chuyển đổi toàn diện, nơi AI đóng vai trò cốt lõi trong việc phát triển sản phẩm, thực thi đổi mới sáng tạo và định hình lại mô hình kinh doanh.

“Những con số về ứng dụng AI thực sự ấn tượng, việc ứng dụng đang tăng trưởng nhanh chóng, nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn chưa khai thác AI cho vận hành nâng cao hơn”, ông Nick Bonstow, Giám đốc Strand Partners nhận định.

Sự chênh lệch thể hiện rõ nhất khi so sánh giữa các startup và doanh nghiệp lớn, tạo ra một mô hình kinh tế AI "hai tầng". Cụ thể, các startup tại Việt Nam linh hoạt và sáng tạo vượt trội với tỷ lệ sử dụng AI đạt 55%, trong đó 35% đang phát triển sản phẩm hoàn toàn mới dựa trên nền tảng này. 91% startup tin rằng AI sẽ thay đổi cơ bản ngành công nghiệp của họ trong 5 năm tới, cho thấy họ đang ở vị trí tiên phong của sự đổi mới.

Ngược lại, dù 41% doanh nghiệp lớn đã triển khai AI, chỉ 11% trong số họ cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ mới dựa trên trí tuệ nhân tạo, chỉ 12% có chiến lược AI toàn diện. Phần lớn vẫn tập trung vào việc dùng AI để tăng hiệu quả thay vì tạo ra sự đột phá.

Rào cản chính kìm hãm tiềm năng AI

Nghiên cứu của Strand Partners và AWS đã chỉ ra ba rào cản chính khiến các doanh nghiệp chưa thể đi sâu hơn với AI. Thứ nhất, thiếu hụt nhân lực có kỹ năng là rào cản lớn nhất, được 55% doanh nghiệp xác nhận. Dự báo cho thấy kỹ năng AI sẽ trở thành yêu cầu bắt buộc trong 50% công việc tương lai, nhưng chỉ 24% doanh nghiệp hiện cảm thấy tự tin với năng lực đội ngũ của mình. “Cơn khát nhân lực” lớn đến mức nhiều đơn vị sẵn sàng tăng lương đề nghị lên tới 40% cho ứng viên có kỹ năng AI nổi bật.

Thứ hai, chi phí và tuân thủ quy định: doanh nghiệp ước tính chi 18% ngân sách công nghệ cho các chi phí tuân thủ, 71% dự đoán con số này tiếp tục tăng trong ba năm tới. Mặc dù lo ngại về chi phí, báo cáo cũng ghi nhận khả năng thu hồi vốn (ROI) từ AI là rất nhanh chóng.

Thứ ba, sự không chắc chắn về pháp lý. Đây là xu hướng toàn cầu, khi các quy định mới về AI đang dần được hình thành. Doanh nghiệp Việt Nam kỳ vọng quy định ra đời sẽ giúp tăng cường niềm tin của khách hàng (50%) và xây dựng môi trường pháp lý ổn định (47%).

Việc đi sâu hơn vào các ứng dụng AI tiên tiến có thể mang lại những lợi ích kinh tế khổng lồ. Một nghiên cứu được trích dẫn cho thấy điện toán đám mây và AI dựa trên đám mây đã đóng góp 1,5 tỉ USD vào GDP của Việt Nam trong năm 2023 và có tiềm năng đóng góp tới 2.900 tỉ USD cho giá trị kinh tế toàn khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Trong đó, chỉ riêng AI chiếm khoảng 203 tỉ USD.

Để khai phá tiềm năng này, báo cáo đã đề xuất ba hành động ưu tiên gồm đầu tư các chương trình đào tạo kỹ năng số theo từng ngành; thiết lập khuôn khổ pháp lý minh bạch, ổn định và có tính khuyến khích; đẩy nhanh chuyển đổi số trong khu vực công, với vai trò dẫn dắt của chính phủ, điều mà 69% doanh nghiệp cho rằng sẽ là yếu tố thúc đẩy quan trọng.

Tổng giám đốc AWS Việt Nam - ông Eric Yeo kết luận: “Để duy trì năng lực cạnh tranh của Việt Nam, cần có sự phối hợp giữa chính phủ và khu vực công nghiệp để giải quyết các thách thức cụ thể. AWS tiếp tục cam kết đẩy nhanh việc ứng dụng AI tạo sinh thông qua đầu tư vào hạ tầng công nghệ và các chương trình đào tạo kỹ năng”.

Về hệ sinh thái công nghệ, AWS đang hỗ trợ Việt Nam thông qua đầu tư vào cơ sở hạ tầng và phát triển nguồn nhân lực. Sau khi ra mắt các Edge Location tại Hà Nội và TP.HCM năm 2022, AWS dự kiến triển khai AWS Local Zone vào đầu năm 2026. Kể từ năm 2017, hơn 100.000 người tại Việt Nam đã được đào tạo kỹ năng đám mây và AI thông qua các chương trình của hãng.