Từ tai đến mắt giúp người khiếm thị xem kịch tại rạp: Khi ánh sáng không còn, âm thanh sẽ dẫn lối

Dành gần 3 năm để ấp ủ cho dự án "Từ tai đến mắt", tâm huyết của đội ngũ Sunbox là bình thường hóa việc người khiếm thị xem kịch tại rạp, dù họ biết rằng đây là một hành trình rất dài.

Ý tưởng của Từ tai đến mắt bắt đầu vào năm 2022, khi Lương Linh, đồng sáng lập Sunbox, học thạc sĩ ở Anh.

Để phục vụ cho đề tài nghiên cứu là làm một triển lãm nghệ thuật dành cho người khiếm thị, anh Linh tìm hiểu và trải nghiệm các dịch vụ hỗ trợ người khiếm thị tại Anh, trong đó có cả dịch vụ giúp người khiếm thị xem kịch ở sân khấu. Rồi anh đã nung nấu mang mô hình này về Việt Nam.

Xem kịch bằng tai

Anh Vinh là một trong bốn khán giả khiếm thị đầu tiên đi xem kịch trực tiếp tại sân khấu qua sự hỗ trợ của dự án "Từ tai đến mắt" và cũng là nhân vật chính xuất hiện trong loạt ảnh Hành trình đi coi kịch cùng người bạn khiếm thị trên fanpage Ở đâu cũng chụp, gây xúc động với nhiều người.

Văn Nguyên, admin của Ở đâu cũng chụp, kể: "Tụi nó còn hào hứng hơn cả tôi. Mấy mảng miếng của các nhân vật từ câu chữ tới hài hình thể ra sao, tụi nó đều cảm nhận được, cười khoái chí, xong còn bình luận quá trời. Vở kịch dài tới gần nửa đêm mới kết thúc, tụi nó ngồi lắng nghe chăm chú, thích thú tới đoạn kết luôn".

Cách mà anh Vinh thưởng thức vở diễn tại sân khấu Thiên Đăng được Sunbox gọi là "xem kịch bằng đôi tai" qua 4 bước.

Đầu tiên, khán giả khiếm thị sẽ nghe file audio về chương trình, các quy định trong sân khấu, bối cảnh và nhân vật của vở kịch. Một tiếng trước giờ diễn, họ tiếp tục khám phá để hình dung rõ hơn về không gian, bố cục sân khấu và các yếu tố quan trọng qua việc nghe giới thiệu và chạm vào mô hình 3D mô phỏng thiết kế sân khấu.

Sau đó, khán giả làm quen với tai nghe. Người đọc lời mô tả đến làm quen với khán giả khiếm thị, kiểm tra kết nối của từng thiết bị. Cuối cùng, khán giả khiếm thị vừa nghe thoại trực tiếp của diễn viên trên sân khấu, vừa nghe thêm phần lời mô tả qua tai nghe.

Lời mô tả này bổ sung những thông tin như sự thay đổi trong cách bố trí sân khấu, các động tác hình thể của diễn viên hoặc sự xuất hiện của những nhân vật không tạo ra âm thanh...

Sẽ có hai tình nguyện viên nam và nữ để hỗ trợ khán giả khiếm thị trong rạp. Hiện "Từ tai đến mắt" tổ chức mỗi tuần hai suất và mỗi suất có tối đa 5 khán giả khiếm thị.

Nghệ thuật dành cho tất cả

Chị Quỳnh Ngân, đồng sáng lập Sunbox, cho biết dự án "Từ tai đến mắt" bắt đầu lên kế hoạch thực hiện ở Việt Nam vào giữa năm 2024. Khi Viện Goethe TP.HCM kêu gọi đề xuất ý tưởng về các dự án Nghệ thuật bao hàm (Inclusive Art) thì dự án được chọn.

Nói về lý do thực hiện dự án với Viện Goethe vào thời điểm đó, anh Linh bắt đầu bằng một câu hỏi: "Chúng ta thường nói "nghệ thuật là cho tất cả mọi người", tuy nhiên "tất cả mọi người" ở đây đã bao gồm người khuyết tật hay chưa?".

"Nên chúng tôi mong tạo ra một dịch vụ hỗ trợ người khiếm thị có thể hòa mình vào đời sống kịch nghệ ở TP.HCM, nơi mà sức sống của loại hình nghệ thuật này vô cùng mạnh mẽ" - chị Ngân tâm sự với Tuổi Trẻ.

Nhân lực cố định của "Từ tai đến mắt" hiện tại là bốn người. Theo chị Ngân, khó khăn lớn nhất là phần đọc lời mô tả. Vì khi diễn trên sân khấu, ngoài mạch truyện chính, các diễn viên sẽ ngẫu hứng "quăng miếng hài" nên việc đọc lời mô tả này không có sẵn kịch bản mà đòi hỏi phản xạ nhanh theo tình huống của vở kịch.

"Người đọc lời mô tả sẽ phải đi coi kịch trước hai lần. Lần đầu là để thuộc hết các tình tiết và sắp đặt sân khấu, lần hai là để thử nghiệm đọc lời mô tả cho một người khiếm thị. Thấy khả thi rồi mới giới thiệu vở kịch vào dự án", chị Ngân nói.

Đồng phát triển, hỗ trợ nguồn lực tài chính cho dự án trong năm 2025, anh Đoàn Thanh Toàn, điều phối chương trình văn hóa tại Viện Goethe (TP.HCM) nhận xét "Từ tai đến mắt" không chỉ là thử nghiệm mới mẻ với mô hình "âm kịch" mà còn mở ra viễn cảnh người khiếm thị có thể "xem" kịch ở nhiều nhà hát, sân khấu trên cả nước.

"Chúng tôi đánh giá cao tiềm năng của dự án và xem việc duy trì, mở rộng mô hình này là một hướng đi hợp lý. Từ tai đến mắt xây dựng quan hệ hợp tác tích cực với sân khấu Thiên Đăng và cộng đồng khán giả khiếm thị, đồng thời đã thử nghiệm thành công các giải pháp công nghệ hỗ trợ" - anh Toàn chia sẻ với Tuổi Trẻ.