Từ pháo đài của Ford thành bàn đạp của BYD: "Đòn đánh" ngoạn mục vượt đại dương của Trung Quốc

Gã khổng lồ ô tô Trung Quốc đang tiến vào Brazil với giấc mơ thống trị Nam Mỹ.

Trung Quốc thâm nhập thị trường Brazil

Lái xe hai giờ qua các đoạn đường kẹt xe ở São Paulo và những cánh đồng mía rộng lớn sẽ đến một trong những nhà máy sản xuất ô tô chạy pin đầu tiên của Trung Quốc tại châu Mỹ.

Nhà máy này được kỳ vọng sẽ định hình lại cách người Brazil lái xe và cuối cùng thay đổi cả cục diện giao thông ở phần còn lại của Mỹ Latinh – tương tự những gì các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đã làm tại châu Á và hướng đến cả châu Âu.

Trước đây, nhà máy thuộc sở hữu của Mercedes-Benz – tập đoàn Đức từng dẫn đầu cuộc cách mạng ô tô thế kỷ 20 – chuyên sản xuất xe chạy xăng. Giờ đây, nhà máy thuộc về Great Wall Motors, một trong những nhà xuất khẩu xe điện thời trang và giá cả phải chăng hàng đầu Trung Quốc.

Sự thay đổi chủ sở hữu phản ánh một sự chuyển dịch lớn trong một trong những ngành công nghiệp then chốt của thế giới. Trong khi trước đây xe hơi tiêu thụ nhiên liệu từ Mỹ và châu Âu từng dẫn đầu toàn cầu, thì nay xu hướng đang chuyển nhanh chóng về phía Trung Quốc.

Hiện nay, Trung Quốc là quốc gia sản xuất và xuất khẩu tất cả các loại ô tô nhiều nhất thế giới, đồng thời dẫn đầu trong lĩnh vực xe điện tương lai và kiểm soát phần lớn chuỗi cung ứng linh kiện cho loại xe này.

Trung Quốc là một trong những quốc gia phát triển nhất về xe điện. Một số xe điện do Trung Quốc sản xuất có thể di chuyển quãng đường dài như xe Tesla cao cấp chỉ với một lần sạc – nhưng giá rẻ hơn. Hãng xe BYD – viết tắt của Build Your Dreams – đã phát triển công nghệ sạc đầy xe chỉ trong năm phút.

Không có gì ngạc nhiên khi doanh số Tesla tại Trung Quốc giảm sút và Mỹ đã áp đặt các lệnh hạn chế nhập khẩu ô tô Trung Quốc dưới thời cả Tổng thống Joe Biden và Donald Trump.

Đối mặt với điều đó, các hãng xe Trung Quốc đang hướng đến phần còn lại của thế giới.

Các nhà sản xuất ô tô điện và hybrid Trung Quốc đã và đang xây dựng nhà máy ở Hungary, Indonesia, Nga, Thái Lan và Thổ Nhĩ Kỳ. Việc Great Wall Motor xây dựng nhà máy tại Brazil là một phần trong nỗ lực mở rộng toàn cầu nhằm giành lấy thị phần đáng kể trong ngành ô tô – lĩnh vực quan trọng về mặt thu nhập, việc làm và danh tiếng quốc gia.

Điều này khiến các hãng ô tô phương Tây cảnh giác.

“Tôi nghĩ rằng chúng ta đang cạnh tranh toàn cầu với Trung Quốc”, CEO Jim Farley của Ford phát biểu tại Lễ hội Ý tưởng Aspen vào tháng 6. “Đây không chỉ là về xe điện. Nếu chúng tôi thua, Ford sẽ không còn tương lai.”

Năm 2021, Mercedes-Benz đóng cửa nhà máy tại Iracemápolis, một thị trấn công nghiệp gần São Paulo do doanh số xe sang sụt giảm. Great Wall Motors đã tiếp quản nhà máy này. BYD cũng tiếp quản một nhà máy khác của Ford sau khi tập đoàn Mỹ ngừng sản xuất tại Brazil do thua lỗ trong nhiều năm.

Farley gọi quyết định đó là “khó khăn nhưng cần thiết”. Ford đã có mặt tại Brazil một thế kỷ, bắt đầu từ mẫu xe Model T.

Natalie Unterstedt – Chủ tịch Viện Talanoa tại Rio de Janeiro, chuyên nghiên cứu về khí hậu – nhận định: “Lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, các thương hiệu Mỹ và châu Âu đang bị thách thức thực sự, không chỉ về thị phần mà cả về việc định hình tương lai của phương tiện di chuyển.”

Brazil nắm bắt cơ hội

Brazil – thị trường ô tô lớn thứ 6 thế giới – đang tìm cách tận dụng cơ hội này. Chính phủ khuyến khích các công ty sản xuất xe tại chỗ và theo hướng thân thiện môi trường, đồng thời tăng thuế nhập khẩu.

Tuy nhiên, quá trình không dễ dàng. Đã có tranh cãi giữa các công đoàn và công ty Trung Quốc liên quan đến điều kiện lao động. Dù vậy, lập trường của chính phủ Brazil là rõ ràng: Nếu muốn tiếp cận thị trường, các công ty phải xây dựng nhà máy và tạo việc làm tại địa phương.

“Chúng tôi không muốn chỉ là nơi tiêu thụ công nghệ sản xuất ở nước ngoài,” cố vấn đặc biệt Rafael Dubeques của Bộ Tài chính Brazil nói. “Chúng tôi muốn tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu mà chúng tôi tin mình có thể dẫn đầu.”

Ít nhất ba công ty Trung Quốc đang xây dựng nhà máy lắp ráp tại Brazil. Ngoài Great Wall Motors và BYD, còn có Chery – hợp tác cùng công ty Brazil Caoa để sản xuất xe tại bang Goiás, miền trung Brazil.

Tuy nhiên, Chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Brazil – Marcio Lima-Leite – vẫn bày tỏ lo ngại. Ông nói rằng các nhà máy Trung Quốc chủ yếu nhập linh kiện từ Trung Quốc, kể cả linh kiện quan trọng nhất – pin. Điều này không có lợi cho công nghiệp ô tô Brazil.

“Điều quan trọng là phải có năng lực cạnh tranh ngay tại Brazil, và sản xuất công nghệ mới tại Brazil,” ông nói.

Các hãng xe Trung Quốc đã phải thích nghi để phù hợp nhu cầu trong nước. Tại Brazil – quốc gia có ngành ethanol lớn – luật yêu cầu hơn 25% mỗi lít xăng phải là ethanol. Do đó, họ không chỉ sản xuất xe thuần điện mà còn xe hybrid – chạy bằng pin và hỗn hợp xăng-ethanol.

“Chúng tôi cần làm ra sản phẩm phù hợp với nhu cầu khách hàng,” Marcio Renato Afonso – giám đốc R&D của Great Wall Motors Brazil – chia sẻ. “Sản phẩm phải hiện đại, giá cả hợp lý.”

Tại đại lộ Henry Ford ở Camacari – một nhà máy cũ của Ford đang được chuyển đổi thành nhà máy BYD.

Nhà máy từng là niềm tự hào của Ford, vận hành từ năm 2001, sản xuất hàng trăm xe mỗi ngày và sử dụng khoảng 5.000 lao động. Nhưng do thua lỗ, Ford đã đóng cửa nhà máy vào năm 2021.

“Đó là một cú sốc”, Julio Bonfim – chủ tịch công đoàn công nhân tại nhà máy – chia sẻ. “Tôi từng nghĩ con trai mình sẽ làm ở đây, nhưng điều đó không thành.”

Chính quyền bang đã hỗ trợ BYD tiếp quản nhà máy bằng một gói ưu đãi. Tuy nhiên, công ty vướng bê bối lao động khi vào tháng 12, chính quyền cáo buộc nhà thầu của BYD – Tập đoàn xây dựng Jinjiang – vi phạm luật lao động khi đối xử như “nô lệ” với 163 công nhân Trung Quốc.

Công nhân đã được hồi hương, tiến độ xây dựng bị chậm lại. BYD cho biết nhà máy sẽ bắt đầu sản xuất vào cuối năm nay. Công đoàn Bonfim khẳng định phải sử dụng lao động Brazil, nếu không sẽ đình công.

CEO BYD Brazil – Alexandre Baldi – cho biết công ty đã có biện pháp khắc phục. Tuy nhiên, vào tháng 5, văn phòng công tố vẫn đệ đơn kiện BYD và nhà thầu vì cáo buộc buôn người. BYD tuyên bố sẽ phản đối.

Trong khi đó, nhà máy Great Wall Motors tại Iracemápolis sắp khởi công vào tháng 8 và dự kiến sẽ sớm đưa các mẫu xe hybrid và hybrid cắm điện đầu tiên vào sản xuất.

(Theo NYT)