Từ đảo nhỏ Thiềng Liềng, văn chương tuổi trẻ chắp cánh bay lên

Từ khuôn viên Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM), đoàn xe chở 21 cây bút trẻ đến trại viết Hoạt động trải nghiệm sáng tác văn học trẻ 2025 tại đảo Thiềng Liềng (xã Thạnh An, TP.HCM).

Hoạt động gồm 4 ngày 3 đêm do Trường ĐH Khoa học - Xã hội và Nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM) đăng cai tổ chức cho 21 trại sinh đến từ các tỉnh thành, các trường ĐH trong cả nước. 

Đây là những bạn trẻ đạt giải cao trong các cuộc thi 3 mùa trước của Giải thưởng Văn học Trẻ dành cho học sinh, sinh viên do ĐH Quốc gia TP.HCM đăng cai từ năm 2022, nay đã bước vào mùa giải thứ 4.

Dấu chân đầu tiên ở Cần Giờ

Băng qua con đường rợp bóng rừng đước để đến Cần Giờ, điểm dừng chân đầu tiên là Đền tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ Rừng Sác. Trước không gian linh thiêng, các tác giả trẻ dâng hương, cúi đầu tri ân những người đã ngã xuống để giữ gìn biển trời Tổ quốc. 

Lên ca nô, đoàn xuôi sóng đến đảo Thiềng Liềng. Hòn đảo nhỏ bé giữa mênh mông sóng nước đón họ bằng sự bình yên và bình dị. 

Tại đây, buổi chuyên đề đầu tiên được mở ra: Tiếng Việt - Mạch nguồn của sáng tạo văn chương do nhà báo Dương Thành Truyền dẫn dắt. 

Tiếng Việt được ví như một dòng sông rộng lớn, vừa có nhạc tính dịu dàng, vừa có sức cuốn dào dạt, nuôi dưỡng tâm hồn người viết. Những chia sẻ ấy gieo vào lòng mỗi cây bút niềm tin rằng ngôn ngữ dân tộc không chỉ là phương tiện, mà là chất liệu, là căn cốt để sáng tạo. 

Khi hoàng hôn buông xuống, các trại sinh lại được đắm chìm trong không gian của âm nhạc cổ truyền, sau khi được nghe chia sẻ kiến thức từ chuyên gian âm nhạc dân tộc, các cây viết trẻ lại được cùng nhau cất lên làn điệu lý và câu vọng cổ ngân dài trong tiếng đàn sến của các nghệ nhân tài tử.

Hạt muối trắng và ranh giới thể loại

Buổi sáng, các cây bút trẻ được cùng nhau tìm hiểu nghề làm muối, được chạm tay vào những hoa muối trắng tinh. Hơi muối mằn mặn trong gió biển mang theo vị mồ hôi của đời sống mưu sinh lao động nhọc nhằn. Một trang sách thiên nhiên mở ra, văn chương cũng như hoa muối, kết tinh từ giọt mồ hôi, từ nắng gió, từ sức lao động bền bỉ của con người. 

Buổi chiều, các trại sinh được nghe nhà nghiên cứu Nhật Chiêu chia sẻ chuyên đề thứ hai: Sáng tạo trên đường ranh thể loại. Câu hỏi được đặt ra: trong sáng tạo văn chương, ranh giới thể loại có thật sự cố định, hay chỉ là cánh cửa để vượt qua? 

Mỗi cây bút trẻ bỗng nhận ra, mình có thể tìm thấy tự do sáng tạo khi dám đi tới biên giới và cả đứng trên đường biên, dám thử nghiệm để kiến tạo điều mới mẻ.

Đêm xuống, bờ biển Thiềng Liềng trở thành sân khấu của Đêm thơ - Giấc mơ ngôn từ trên đảo nhỏ. Những vần thơ được cất lên giữa tiếng sóng vỗ vào thân đước và tiếng gió lao xao trên hàng dừa nước. 

Có bài thơ bật khóc vì nỗi nhớ cha, có bài thương mình với những chấn thương không thể dứt ra từ ngày thơ bé, có bài ngời sáng niềm tin tuổi trẻ nhưng cũng có bài hoang mang khi chưa biết tìm đâu căn tính của mình. 

Đêm thơ không chỉ là dịp để đọc và nghe, mà còn là khoảnh khắc để các thể hệ sáng tạo cùng được san sẻ với nhau những đồng diệu luôn sẵn có trong tim của những con người văn chương nhạy cảm.

Văn chương cất cánh

Bình minh ngày mới khởi đầu bằng chuyên đề cuối cùng: Từ sân chơi đến sân bay - Làm sao để văn chương trẻ cất cánh? do nhà văn Bích Ngân và nhà thơ Phan Hoàng đảm trách. 

Những chia sẻ chân thành về nghề viết, về vai trò của biên tập, báo chí, xuất bản đã giúp các bạn trẻ thấy rõ: đam mê là ngọn lửa, nhưng để bay xa, cần cả đôi cánh chuyên nghiệp của tri thức và một tấm lòng bền bỉ với con chữ.

Buổi chiều, hành trình trải nghiệm nối dài bằng việc khám phá rừng đước nguyên sinh ngập sâu trong nước biển. Đoàn rời ca nô, cùng nhau đi bộ trên những ruộng muối trải dài, thắp nhang tại miếu Bà và tiếp tục chinh phục đỉnh Giồng Chùa. 

Từ trên cao nhìn xuống những đồng muối đã qua mùa thu hoạch, dường như có một thẳm sâu nào đó bên trong đang thúc giục những người cầm bút trẻ viết lại và kể lại. Trên đường trở về, đoàn ghé thăm Trạm Biên phòng Thiềng Liềng. 

Những nụ cười hiền hậu, câu chuyện đời thường của các chiến sĩ nơi đầu sóng ngọn gió đã chạm đến trái tim các tác giả trẻ. Đó là những người gác biển âm thầm giữ cho đất liền được yên bình. 

Chiều muộn, các trại sinh được đưa đến đến Miếu Bà Ngũ Hành, cùng thầy cô dâng hương trong không gian linh thiêng, trong niềm tin tín ngưỡng của người dân đảo, để văn chương lại một lần nữa được tiếp thêm chiều sâu văn hóa và tâm linh.

Đêm hôm đó, chương trình Gala Cất cánh cùng văn chương được diễn ra như một cuộc tổng kết và khép lại hành trình. Sân khấu dã chiến lung linh ánh đèn và sự cổ vũ tưng bừng của thầy cô, bè bạn và người dân đảo. 

Các tiết mục được dàn dựng và thể hiện bởi ba nhóm trại sinh được đặt theo tên gọi những sản vật thiên nhiên Thiềng Liềng như: Lìm kìm, Muối hoa, Rừng đước. 

Sức trẻ, niềm tự tin hồn nhiên được thể hiện sinh động qua các làn điệu Hát lý, kịch nói, diễn thơ… như một lời khẳng định: người trẻ không chỉ viết mà còn sống cùng văn chương và mang văn chương ra khỏi trang sách, đưa nó đến cuộc đời.

Tạm biệt nhưng không khép lại

Sáng cuối cùng trên đảo, các trại sinh nhìn lại ruộng muối lấp lánh, bờ biển gợn sóng và những nếp nhà nhỏ nhắn. Thiềng Liềng đã không còn là nơi xa lạ, mà trở thành ký ức chung, nơi gieo vào lòng tuổi những hạt mầm sáng tạo. 

Hành trình Cất cánh cùng văn chương 2025 khép lại, nhưng mỗi trái tim trẻ lại mở ra một cánh cửa mới. Những trải nghiệm, những khoảnh khắc nơi đảo nhỏ sẽ còn được hóa thân thành câu chữ, thành vần thơ, thành những câu chuyện mang hồn đất, hồn người. 

Và như thế, từ thiên nhiên và đời sống con người nơi đảo nhỏ Thiềng Liềng, tình yêu văn chương sẽ tiếp tục được chắp cánh, bay xa hơn, rộng hơn, hòa nhập vào dòng chảy lớn của văn học đương đại trong cả nước và quốc tế.