Trường lớp năm học mới: Đẩy mạnh xã hội hóa, ưu tiên trụ sở dôi dư

Trước thềm năm học mới, cả nước thiếu trên 35.000 phòng học các cấp. Tìm giải pháp khắc phục là một nhiệm vụ quan trọng để đảm bảo thực hiện yêu cầu của chương trình giáo dục mới.

Theo ông Trần Thanh Đạm - vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính (Bộ GD-ĐT), hiện cả nước có 618.284 phòng học ở các cấp học mầm non và phổ thông công lập. Trong đó số phòng học kiên cố là 554.142 phòng, đạt tỉ lệ kiên cố hóa 89,6%.

Thiếu 35.000 phòng học

Tuy vậy tính đến năm học 2025-2026, cả nước vẫn còn thiếu 35.000 phòng học ở bậc mầm non, tiểu học.

Trong đó số phòng học mầm non còn thiếu chiếm gần 28.000. Ở bậc tiểu học, số phòng học còn thiếu chủ yếu để phục vụ việc dạy học hai buổi/ngày theo yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Đáng chú ý hiện còn gần 6.500 phòng học đang phải đi mượn, nhờ. Ở một số địa bàn khó khăn, có những trường vẫn tồn tại cả ba loại hình phòng học: phòng học kiên cố, phòng học là nhà xây cấp 4, phòng học tạm vách gỗ, lợp tôn...

Tại các tỉnh như Đắk Lắk, Điện Biên, Lai Châu, tỉ lệ phòng học chưa kiên cố ở bậc mầm non, tiểu học chỉ mới đạt khoảng 40%. Ở những nơi còn tồn tại điểm lẻ, còn những phòng học phải chia đôi cho cả học sinh mầm non và tiểu học.

Bên cạnh phòng học còn thực trạng bất cập khác là thiếu phòng ở nội trú cho học sinh bán trú, nội trú, nhà công vụ cho giáo viên.

Tại nhiều trường PTDT bán trú tiểu học và THCS ở Lào Cai, Lai Châu, tình trạng những phòng diện tích chỉ đủ cho 30-35 học sinh nhưng phải bố trí đến 70-75 học sinh không phải hy hữu.

Sự quá tải đó kéo theo việc thiếu nhà vệ sinh, những công trình đảm bảo sinh hoạt, học tập. Hiện tại các địa phương vùng núi khó khăn vẫn đang thiếu hàng ngàn nhà công vụ.

Đẩy mạnh xã hội hóa

Đây là giải pháp đã thực hiện trong các năm qua. Bộ GD-ĐT cũng xác định đây là một giải pháp quan trọng để giải quyết vấn đề thiếu trường lớp học, nhà nội trú, bán trú, nhà công vụ cho giáo viên.

Trước đây chương trình kiên cố hóa trường lớp học, nhà công vụ giáo viên trông chờ vào nguồn trái phiếu Chính phủ. Nhưng từ năm 2015 trở lại đây nguồn hỗ trợ này hạn chế hơn.

Việc xã hội hóa để khắc phục tình trạng thiếu phòng học, nhà công vụ hoặc kiên cố hóa trường lớp được xem là giải pháp quan trọng.

Theo Bộ GD-ĐT, trong hơn 10 năm qua nguồn vốn xã hội hóa để đầu tư xây dựng phòng học và nhà công vụ cho giáo viên là rất lớn. Cụ thể có khoảng 300 tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân đã đầu tư để kiên cố hóa trường, lớp học và nhà công vụ cho giáo viên.

Thống kê của Bộ GD-ĐT trong khoảng 10 năm có trên 36.000 phòng học, trên 1.300 nhà công vụ với kinh phí hàng chục ngàn tỉ đồng.

Trong các năm tới việc huy động nguồn xã hội hóa để xây dựng trường lớp học, nhà công vụ giáo viên vẫn được xem là giải pháp mạnh.

Nhưng theo các chuyên gia, hiện các cơ chế ưu đãi về đất đai, miễn giảm thuế, hỗ trợ tài chính, việc xây dựng khung hành chính thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp đầu tư cho giáo dục vẫn chưa đồng bộ, còn nhiều bất cập.

Bên cạnh đó ở nhiều địa phương, việc quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục còn có những hạn chế như phân bổ trường học không hợp lý, các công trình trường học không đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng dẫn tới việc xuống cấp nhanh.

Một số địa bàn miền núi khó khăn ảnh hưởng bởi thiên tai dẫn tới việc hàng loạt trường học, nhà công vụ, nhà nội trú, bán trú của học sinh bị hư hỏng.

Việc xã hội hóa mới chỉ tập trung ở một số địa bàn, trong khi nhiều vùng sâu vùng xa ít được quan tâm. Việc kết nối giữa cơ sở giáo dục với các tổ chức, doanh nghiệp ở các khu vực này hạn chế.

Ưu tiên bố trí trụ sở dôi dư

Trước năm học mới 2025-2026, một số địa phương đang triển khai thực hiện chủ trương đã được Tổng Bí thư Tô Lâm nêu ưu tiên bố trí trụ sở công dôi dư làm trường học, nơi khám chữa bệnh, vui chơi của nhân dân.

Tại Hà Nội, sau khi sắp xếp từ hơn 500 đơn vị hành chính cấp xã xuống còn 126 xã, phường theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp, hiện dôi dư gần 250 trụ sở công. Nhiều trụ sở đã được bàn giao làm trường học.

Theo ông Nguyễn Trí Sang - hiệu trưởng Trường tiểu học Phú Châu (xã Vật Lại, huyện Ba Vì cũ), trường vừa nhận bàn giao trụ sở UBND xã Phú Châu, dự kiến cải tạo làm khu lưu trú, nhà ăn bán trú cho học sinh.

Tại phường Hoàn Kiếm cũng có một số cơ sở dôi dư đang có phương án chuyển đổi công năng làm trường mầm non. Một số nơi khác như phường Cầu Giấy, Khương Đình, Nghĩa Đô...đều đang có các cơ sở công dôi dư có hướng bàn giao cho trường học.

Tại các địa phương khác, việc sắp xếp trụ sở công dôi dư làm trường học cũng đang là một hướng mới để giải quyết việc thiếu trường lớp học hiện nay.

Bà Nguyễn Thị Thúy - hiệu trưởng Trường PTDT bán trú tiểu học Nậm Hàng (xã Nậm Hàng, tỉnh Lai Châu) - chia sẻ sau khi sắp xếp xã Nậm Hàng mới được thành lập dựa trên ba đơn vị hành chính là xã Nậm Manh, thị trấn Nậm Nhùn và xã Nậm Hàng.

Hiện có hai trụ sở của các xã cũ được bàn giao cho trường học để mở rộng diện tích. Một trong hai trụ sở này được bàn giao cho Trường PTDT bán trú tiểu học Nậm Hàng.