Trung Quốc thả 5 triệu con muỗi mỗi tuần giữa tâm dịch Chikungunya

Một “nhà máy muỗi” tại Trung Quốc đang hoạt động hết công suất, sản xuất 5 triệu con muỗi đực để trở thành “lá chắn” đặc biệt trong cuộc chiến chống Chikungunya tại đây.

“Lấy muỗi trị muỗi”

Tại cơ sở sản xuất của Công ty Công nghệ Sinh học Wolbaki Quảng Châu (Hoàng Phố, Quảng Châu, Trung Quốc), hàng triệu trứng muỗi nổi lơ lửng trong dung dịch dinh dưỡng bên trong phòng thí nghiệm được duy trì nhiệt độ và độ ẩm ổn định. Cánh tay robot tự động phân loại ấu trùng, máy tách muỗi đực và cái hoạt động với tỷ lệ sai sót dưới 0,5%. Sau khi nở, tỷ lệ nhầm lẫn giới tính ở muỗi thành phẩm thấp hơn 0,3%.

Muỗi truyền virus qua việc hút máu và chỉ muỗi cái mới hút máu người. Muỗi đực không cắn, không hút máu và vô hại với con người. Vì vậy, nếu kiểm soát được số lượng muỗi cái ngay từ nguồn, có thể hạn chế đáng kể dịch bệnh.

Ông Gong Juntao, Phó tổng giám đốc kiêm Giám đốc kỹ thuật của công ty, cho biết: “Chiến lược ‘lấy muỗi trị muỗi’ chủ yếu nhằm giảm số lượng muỗi vằn. Cốt lõi là tận dụng mối quan hệ cộng sinh giữa vi khuẩn Wolbachia và muỗi. Khi muỗi đực mang Wolbachia giao phối với muỗi cái hoang dã không mang vi khuẩn này sẽ khiến trứng không thể phát triển bình thường và không nở thành muỗi con.”

Quy trình bắt đầu bằng việc chọn lọc muỗi cái mang vi khuẩn ổn định để xây dựng quần thể, sau đó nhân giống với quy mô lớn. Hàng trăm nghìn muỗi đực mang vi khuẩn sẽ được thả định kỳ vào khu vực mục tiêu. Vì muỗi cái thường chỉ giao phối một lần trong đời, nên nếu chúng kết đôi với muỗi đực “tuyệt dục”, toàn bộ số trứng sẽ vô hiệu. Sau vài lần thả liên tục, quần thể muỗi ở khu vực sẽ giảm mạnh, qua đó khống chế được dịch bệnh do muỗi truyền.

So với hóa chất diệt muỗi, kỹ thuật này có nhiều ưu thế: hiệu quả cao, rủi ro an toàn sinh học rất thấp, thân thiện với môi trường và “đánh trúng mục tiêu”. “Muỗi đực tuyệt dục của chúng tôi chỉ tác động đến muỗi vằn, loài truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue và Chikungunya, mà còn không gây hại cho các loài côn trùng hay thiên địch khác, giúp duy trì cân bằng sinh thái”, ông Gong nhấn mạnh.

Ứng dụng công nghệ sinh học để cắt đứt chuỗi sinh sản của muỗi truyền bệnh và trở thành lá chắn cho công tác phòng chống Chikungunya.

Giảm tới 80% mật độ muỗi trong 6–8 tuần

Từ năm 2015, kỹ thuật này đã được thử nghiệm ở nhiều khu vực tại Trung Quốc.

Tại Bạch Vân (Quảng Châu, Trung Quốc) nhóm nghiên cứu đã áp dụng biện pháp này để phòng dịch sốt xuất huyết Dengue. Theo tỷ lệ thả 5 con muỗi “có lợi” trên mỗi mét vuông, nhóm đã thả khoảng 1 triệu muỗi đực Wolbachia hai lần mỗi tuần khắp khu dân cư. Kết quả cho thấy mật độ muỗi giảm đáng kể, tỷ lệ kiểm soát muỗi vằn duy trì ở mức trên 90% và suốt 7 năm không ghi nhận ca bệnh sốt xuất huyết nào.

Ông Gong cho biết: “Chúng tôi có chiến lược thả rất chặt chẽ, thường áp dụng tỷ lệ trên 5:1, tức là mỗi khi phát hiện 1 con muỗi cái hoang dã, sẽ thả ít nhất 5 con muỗi đực tuyệt dục. Nhờ vậy, chỉ sau 3 tuần, số lượng muỗi có thể giảm một nửa; sau 6–8 tuần, mật độ muỗi hoang dã giảm trên 80%.”

Hiện nay, trước nguy cơ lây lan của Chikungunya, “nhà máy muỗi” tiếp tục tăng tốc sản xuất, đạt công suất 5 triệu muỗi đực mỗi tuần, tạo nguồn lực mạnh mẽ cho công tác phòng chống dịch.

Ngoài việc ứng phó dịch bệnh lần này, Công ty Công nghệ Sinh học Wolbaki Quảng Châu dự kiến sẽ phối hợp với các tổ chức địa phương để duy trì công tác diệt muỗi ở trạng thái thường xuyên, cũng như nâng cao khả năng ứng phó khẩn cấp khi có dịch bùng phát.

Bệnh Chikungunya là bệnh truyền nhiễm do vi rút Chikungunya gây ra, bệnh không lây trực tiếp từ người sang người mà lây truyền qua trung gian là muỗi Aedes (cùng loại muỗi vằn truyền bệnh sốt xuất huyết).

Tính đến ngày 6/8, Trung Quốc đã ghi nhận hơn 7.000 ca nhiễm virus Chikungunya, một loại virus lây truyền qua muỗi. Tâm của đợt bùng phát dịch là thành phố Phật Sơn, thuộc tỉnh Quảng Đông. Giới chức y tế cho biết dịch bệnh đã lan sang Hồng Kông, Ma Cao và tỉnh Hồ Nam, cách tâm dịch hơn 600km về phía bắc.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh châu Âu (ECDC), virus Chikungunya đã khiến 240.000 người nhiễm và 90 người tử vong trên toàn cầu trong năm 2025, ghi nhận tại 16 quốc gia.