Trưng bày lịch sử hiện đại hút người xem

Nhu cầu xem những trưng bày lịch sử hiện đại là có thật, qua những con số người xem khổng lồ tại các bảo tàng, các chương trình triển lãm.

Nhu cầu tìm hiểu về lịch sử

Những ngày mở cửa đầu tiên của Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam (Hà Nội) đã thu hút lượng người xem lớn, qua những hàng dài người tới. Các không gian trong bảo tàng lúc nào cũng có người lui tới. Đấy là những ngày bảo tàng miễn phí vé vào cửa.

Mặc dù vậy, vào ngày 12.4, ngày đầu tiên thu vé vào cửa, lượng khách cũng đáng kể. Trong ngày đó, bảo tàng có 20.000 lượt khách tham quan. Số khách trong đợt miễn vé vào cửa trong dịp kỷ niệm 50 năm đất nước thống nhất (từ 30.4 - 4.5) lên tới 147.750 lượt, trong đó có hơn 1.000 khách quốc tế.

Không phải là một sự kiện bảo tàng, nhưng triển lãm Thành tựu đất nước: 80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc (Triển lãm A80) tại Trung tâm triển lãm quốc gia (Hà Nội) vừa qua cũng thu hút số lượng khách tham quan rất lớn. Ở đó, công chúng có cơ hội nhìn lại 80 năm phát triển của đất nước. Theo ban tổ chức, chỉ trong 6 ngày đầu, Triển lãm A80 đã đón gần 4 triệu lượt khách tham quan. Đây cũng là một con số kỷ lục tại các triển lãm từ trước tới nay. Nếu như coi con số người xem khổng lồ là thành công, thì thành công này đến từ sự quảng bá, cũng như các hoạt động tương tác tại triển lãm từ concert đến hội thảo, trải nghiệm thực tế ảo... Công chúng đến để được giao lưu với những người nổi tiếng, trải nghiệm các không gian văn hóa lịch sử, xin thư pháp, trở thành một diễn viên trong trường quay ảo… Nó cũng đến từ việc có thể qua các gian trưng bày mà nhìn lại lịch sử của nhiều ngành, nhiều địa phương…

Bên cạnh đó, cũng có những bảo tàng tư nhân đón nhận được sự quan tâm của công chúng với lịch sử. Một trong số đó là Bảo tàng Tố Hữu. Đây là một bảo tàng tư nhân xinh xắn, có khách thăm thường xuyên, và thú vị nhất là rất nhiều học sinh lui tới. Tại tầng 1 của bảo tàng này, những thông tin về hoàn cảnh lịch sử khi chàng thanh niên Tố Hữu giác ngộ cách mạng được đưa ra. Từ đó, các em học sinh hiểu thế nào là việc chọn một con đường để đi theo, về lý tưởng của một người trẻ. Trong khi đó, những người lớn tuổi hơn lại bị thu hút vì cách Bảo tàng Tố Hữu kể về những biến động của lịch sử trong thời kỳ bao cấp, về sự sụp đổ của Liên Xô. Một đoạn thơ khác ông viết năm 1992 cho thấy những suy tư về con đường đã đi, sẽ tới: "Có lẽ nào ta lại quên ta/Đàn chim én báo mùa xuân tới/Vượt muôn trùng sóng lớn, đường xa/Ta sẽ đến, những chân trời mới…".

Những cách kể mới

Ông Trần Việt Phương, Giám đốc Công ty 3D, cho biết đơn vị của ông đã đồng hành cùng Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam trong việc triển khai nhiều hạng mục trưng bày hiện đại. Đó là việc chế tác các hệ thống sa bàn mô phỏng trận đánh, sản xuất phim 3D lịch sử, và phát triển các phần mềm thực tế ảo (VR) nhằm tái hiện những giai đoạn lịch sử quan trọng của dân tộc. "Đây không chỉ đơn thuần là công việc kỹ thuật mà còn là quá trình tái dựng ký ức tập thể bằng ngôn ngữ công nghệ", ông Phương cho biết.

Theo ông Phương, để triển khai một dự án như vậy, đơn vị của ông đã phải mời chuyên gia của nhiều lĩnh vực: sử học, quân sự, khảo cổ, trang phục, địa chất, kiến trúc… Bên cạnh đó, chính đội ngũ kỹ thuật và nghệ sĩ của 3D cũng phải tự nghiên cứu, tự học hỏi, tự rèn luyện để có thể hiểu được từng chi tiết trong bối cảnh lịch sử, địa hình địa mạo, cho đến cách người lính mặc trang phục, cầm vũ khí, dựng lán trại. Mỗi dự án đều được tiến hành với tinh thần "vừa là nhà sáng tạo công nghệ, vừa là người ghi chép trung thực lịch sử".

Điều thú vị, ông Phương cũng là người tham gia hỗ trợ các gian trưng bày tại triển lãm A80; trước đó ông cũng tham gia trưng bày về Việt Nam tại Dubai Expo 2021. "Bốn năm sau triển lãm thế giới Dubai, khi tham gia triển lãm A80, chúng tôi mang đến hệ thống VR/AR, không gian tham quan ảo, cho đến những booth chụp ảnh thông minh cho các đối tác trong triển lãm. Nếu Expo 2021 là nơi "giới thiệu Việt Nam qua di sản" thì A80 là dịp "đưa lịch sử đến gần từng người Việt" bằng công nghệ hiện đại", ông Phương cho biết.

Ông Phương đánh giá có một tín hiệu rất tích cực: giới trẻ ngày càng quan tâm đến lịch sử. Họ không chỉ đọc sách, mà muốn được "thấy", "nghe", "chạm" vào lịch sử bằng nhiều cách khác nhau. Và công nghệ chính là cánh cửa mở ra trải nghiệm ấy. Nhờ công nghệ số, chúng ta có thể tái dựng lại những trận đánh, tái tạo lại từng nếp áo, từng thanh gươm, từng địa hình chiến trường. Nhờ trí tuệ nhân tạo, chúng ta có thể tạo ra những hệ thống tương tác thông minh, để khách tham quan, khán giả, thậm chí học sinh có thể trực tiếp đối thoại với lịch sử.

Ông nói: "Trong bối cảnh nhà nước đang thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hóa, công nghiệp sáng tạo và chuyển đổi số, tôi tin rằng nhu cầu được nhìn lại lịch sử bằng công nghệ không chỉ là xu hướng, mà là tất yếu. Khi công nghệ hòa quyện cùng lịch sử, chúng ta vừa giữ được gốc rễ truyền thống, vừa tạo ra sản phẩm văn hóa mang sức sống mới, có thể lan tỏa tới cả thế giới".