Trump - Musk tan vỡ: Để lại nhiều hậu quả

Cuộc khẩu chiến dữ dội giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và tỉ phú giàu nhất thế giới Elon Musk đã chấm dứt liên minh quyền lực đã làm khuynh đảo chính trường Mỹ gần một năm qua.

Đằng sau những lời lẽ chỉ trích ồn ào "như một vụ chia tay", giới phân tích lo ngại sự đổ vỡ chóng vánh của liên minh Trump - Musk có thể dẫn đến nhiều hậu quả khôn lường với cả hai nhân vật giàu sức ảnh hưởng.

Có xung đột lợi ích

Nhiều nhà phân tích nhận định nguồn cơn sâu xa của mâu thuẫn lần này là xung đột lợi ích. Thực tế liên minh Trump - Musk đã luôn xoay quanh lợi ích, bắt nguồn từ lợi ích và cũng kết thúc vì lợi ích.

Ông Musk bắt đầu ủng hộ ông Trump sau khi ông Trump bị ám sát hụt hồi tháng 7-2024. Trong những tháng cuối cuộc bầu cử tổng thống 2024, vị tỉ phú đã ủng hộ ông Trump 288 triệu USD - con số chưa từng có cho một cá nhân. 

Ông chủ Tesla cũng đứng ra kết nối ông Trump với nhiều nhân vật lớn tại Thung lũng Silicon và giới công nghệ nói chung, đồng thời sử dụng mạng xã hội X do mình sở hữu nhằm tác động tâm lý cử tri có lợi cho ông Trump.

Ngược lại, đế chế kinh doanh của ông Musk cũng phụ thuộc rất nhiều vào quan hệ với Chính phủ Mỹ. Theo Washington Post, trong 20 năm qua, ông Musk và các doanh nghiệp của ông đã nhận ít nhất 38 tỉ USD từ các hợp đồng, khoản vay, trợ cấp và ưu đãi thuế của chính phủ, góp phần đưa ông trở thành người giàu nhất thế giới.

Điển hình như Tesla, "con gà đẻ trứng vàng" lớn nhất, cần các chính sách trợ giá liên bang để có giá thành phải chăng cho người dùng. SpaceX cũng hưởng lợi từ hàng chục hợp đồng tỉ USD béo bở từ Lầu Năm Góc và NASA. 

Hồi tháng 4, công ty này được cho là ứng viên số 1 giành được gói thầu chủ chốt trong dự án xây dựng hệ thống phòng không "Vòm vàng" hàng trăm tỉ USD của ông Trump.

Tóm lại ông Trump tìm thấy ở ông Musk không chỉ sự ủng hộ tài chính mà còn là các mối quan hệ quyền lực. Với ông Musk, ông Trump và Nhà Trắng vừa là người đặt luật chơi trên thương trường vừa là "vị khách sộp" không thể đánh mất.

Tuy nhiên siêu dự luật của Đảng Cộng hòa đã đảo ngược những lợi ích ấy. Dự luật "to lớn và hoàn mỹ" (One big beautiful bill), theo cách gọi của ông Trump, bãi bỏ hoàn toàn việc trợ giá xe điện. Điều này ảnh hưởng trực tiếp doanh thu của Tesla và đe dọa thổi bay hàng chục tỉ USD tài sản của ông Musk.

Từ trước đó, các chính sách thuế của Nhà Trắng đã đe dọa nghiêm trọng hoạt động xuất khẩu của Tesla. Sau nửa năm vận động hành lang ông Trump nhưng không thể đảo ngược những chính sách trên, ông Musk đã bắt đầu công khai chỉ trích siêu dự luật trên, nguồn cơn dẫn đến màn khẩu chiến kịch liệt giữa hai bên trên mạng xã hội vào ngày 5-6.

Hậu quả khôn lường

Thực tế sự đổ vỡ này không phải không được đoán trước. Cả ông Trump và ông Musk đều là hai cá tính cực kỳ mạnh, xem bản thân là trung tâm và ít khi chịu lép vế trước bất kỳ ai. Ý định dựng rào thuế quan và bãi bỏ chính sách ưu đãi xe điện cũng đã được ông Trump công khai từ lâu. Xung đột lợi ích cốt lõi như vậy khiến liên minh này từ đầu đã bị đánh giá là "chắc chắn sẽ đổ vỡ".

Tuy nhiên tốc độ sụp đổ của mối quan hệ này vẫn khiến không ít người trong cuộc bàng hoàng. Ông Ross Gerber, nhà đầu tư từng dốc tiền cho ông Musk, than phiền trên X: "Làm ơn ai đó giật điện thoại khỏi tay ông (Musk) được không? Tesla đang bị hủy hoại. Tôi thấy tiếc cho Tesla và Elon, ông ấy tưởng nhầm mình có quyền lực giống ông Trump. Nhưng thật ra ông ấy đang hủy hoại mọi thứ mình từng xây dựng và mọi người từng ủng hộ ông ấy".

Ông Gerber cũng cảnh báo ông Trump có thể lấy những chỉ trích của ông Musk làm động lực phát động các cuộc điều tra nhắm vào những công ty và hành trình nhập cư của ông. Ông Musk sinh ra là người Nam Phi, đến Mỹ từ năm 1995 để học tập. Trong khoảng thời gian này ông đã mở công ty đầu tiên, dù chưa được cấp phép lao động.

Lo ngại vấn đề đó, nhiều nhà đầu tư đã lập tức bán tháo cổ phiếu Tesla. Giá trị thị trường công ty này giảm kỷ lục hơn 14%, tức 153 tỉ USD, chỉ trong ngày 5-6.

Tuy nhiên bản thân ông Musk cũng phần nào "nắm thóp" ông Trump. Ông chủ X hoàn toàn có thể dùng mạng xã hội này để kích động làn sóng ghét bỏ tổng thống Mỹ, vốn đã lên cao từ đầu nhiệm kỳ. Ông Trump và các đồng minh Đảng Cộng hòa cũng sẽ mất nguồn lực lớn cho cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ, vốn rất quan trọng để đảm bảo ông được "hạ cánh an toàn".

Mất sự hỗ trợ của ông Musk, nhiều dự án lớn của Mỹ sẽ bị đình trệ. Điển hình như tàu Dragon hiện là tàu vũ trụ duy nhất của Mỹ có khả năng đưa người và trang thiết bị lên Trạm Vũ trụ quốc tế (ISS). Trước tình hình các phương án thay thế của Boeing và Blue Origin đều tồn đọng vấn đề, viễn cảnh tàu Dragon bị ngừng hoạt động sẽ buộc Mỹ phải phụ thuộc vào Nga để đưa người lên ISS.

Trên hết, sự rạn nứt này buộc ông Trump phải đối diện "cơn thịnh nộ" của một đồng minh cũ nay chuyển thành kẻ đối đầu đầy quyền lực.