'Trong chiến đấu mà em có hy sinh, hòa bình anh nhớ đem em về nghĩa trang, làm giỗ cho em nhé'

Nhớ lời nhắn nhủ với đồng đội năm xưa, đại tá Huỳnh Trí - nguyên chủ nhiệm chính trị Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh An Giang, đã dành 20 năm đi khắp Việt Nam tìm đồng đội.

Sáng 31-7, Tổng Bí thư Tô Lâm gặp mặt đại biểu cán bộ lão thành cách mạng, tiền khởi nghĩa, Mẹ Việt Nam anh hùng, tướng lĩnh, anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân và lắng nghe những câu chuyện đầy xúc động.

Đó là câu chuyện về nỗi nhớ đồng đội của đại tá Huỳnh Trí, hành trình vun đắp mối quan hệ hữu nghị Việt - Lào của trung tướng Nguyễn Tiến Long hay câu chuyện đại tá Vũ Anh Tuấn, phó lữ đoàn trưởng Lữ đoàn 162 Vùng 4 Hải quân, theo cha tiếp nối truyền thống vẻ vang của Hải quân nhân dân Việt Nam.

20 năm đi tìm đồng đội

Đại tá Huỳnh Trí, nguyên chủ nhiệm chính trị Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh An Giang đã xin nghỉ hưu sớm 10 năm để đi tìm hài cốt đồng đội bởi lời hứa trên chiến trường năm xưa.

Trong những năm tháng chiến đấu gian khổ, đại tá Huỳnh Trí đã chứng kiến nhiều đồng đội cùng sát cánh mà hy sinh.

Hòa bình lập lại, đại tá Trí vẫn chưa ngày nào nguôi ngoai nỗi nhớ. "Còn sống đến giờ nghĩ mình hạnh phúc gấp vạn vạn lần đồng đội". Tình cảm tình đồng chí, đồng đội không bao giờ quên đã thôi thúc ông xin nghỉ hưu sớm để tìm đồng đội của mình.

Hơn 20 năm qua ông đã tìm được 2.754 hài cốt đồng đội. Trên hành trình tìm đồng đội, người mà đại tá Huỳnh Trí luôn đau đáu tìm kiếm là liệt sĩ Trần Văn Nghiệp.

"Nghiệp ít tuổi hơn tôi, thường hóm hỉnh gọi tôi là "anh vợ". 

Trong một buổi công tác, Nghiệp ghé tai tôi nói nhỏ: "Anh vợ à, không may trong chiến đấu mà em có hy sinh, hòa bình anh nhớ đem em về nghĩa trang, làm giỗ cho em", đại tá Huỳnh Trí rưng rưng.

Lời nhắn chưa được bao lâu, ngày 2-1-1971, Trần Văn Nghiệp hy sinh và được chôn ở một dãy núi tại An Giang.

Đến năm 2001, người dân địa phương báo có một đội đã đưa hài cốt ở khu vực đó về nghĩa trang rồi. Nhưng trong tâm không yên, ông Trí vẫn quyết đi tìm bởi nghĩ biết đâu còn ai đó chưa được đưa về.

Hai ngày tìm kiếm. Đến 3-4h chiều ngày thứ 2, một bộ hài cốt được tìm thấy.

"Tôi thấy bộ đồ Nghiệp mặc đã có cảm giác đúng rồi nhưng chưa chắc. Lúc đó tôi mới nhớ ra năm 1969, Nghiệp bị mất hàm dưới, tôi mới mở ra xem… chắc chắn 100% là Nghiệp rồi, tôi khóc một lúc mới ngưng được.

Nhớ lại, Nghiệp có 3 anh em, cả 3 người đều hy sinh hết. Bấy giờ tôi nhìn người đồng đội của mình: "Nghiệp ơi, vậy là em chờ anh cho đến giờ hả Nghiệp…", ông Trí nghẹn ngào.

Vun đắp tình hữu nghị Việt - Lào

Vào quân đội từ năm 21 tuổi, trung tướng Nguyễn Tiến Long, nguyên phó tư lệnh chính trị Quân khu 3 đã có nhiều năm gắn bó với nước bạn Lào, Tiểu đoàn 51, Trung đoàn 148.

Sau khi hoàn thành chiến dịch, Tiểu đoàn 51 của trung tướng Nguyễn Tiến Long được giao ở lại cùng nước bạn bảo vệ vùng cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng. Đây là khu vực địa hình cao nguyên bằng phẳng, bao quanh là những ngọn núi cao trên 2.000m. Ở giữa cánh đồng Chum là núi Phucut gồm 3 ngọn, đây là nơi quyết tử, quyết giữ của ta.

"Trong bốn năm liên tục diễn ra những trận đánh rất ác liệt, tôi đã có 6 lần được cùng đơn vị lên phòng ngự giữ đỉnh núi Phucut. Hai lần tôi bị thương tại đỉnh Phucut và hai lần bị thương ở dưới núi", trung tướng Nguyễn Tiến Long kể.

Khi trở về nước, trung tướng Nguyễn Tiến Long tiếp tục đi học, làm nhiệm vụ ở các đơn vị chủ yếu ở Quân khu 3.

Từ khi về nghỉ hưu, ông vẫn luôn nhớ về những kỷ niệm tại Lào và được mời tham gia Hội Hữu nghị Việt Nam - Lào từ năm 2010. Suốt 15 năm qua, ông chính là một nhân chứng lịch sử cùng ôn lại, vun đắp những truyền thống lâu đời, bền chặt giữa hai đất nước.

"Hai đất nước có đường biên giới trải dài hơn 2.300km, nhưng mấy ngàn năm luôn bình an và có những câu chuyện vô cùng xúc động", trung tướng Nguyễn Tiến Long chia sẻ.