Tranh cãi việc ông Trump gia tăng sử dụng quyền lực khẩn cấp

(Dân trí) - Dù khẳng định nước Mỹ đang phục hồi sau khủng hoảng dưới sự lãnh đạo của mình, ông Trump lại tận dụng các quyền lực khẩn cấp theo cách chưa từng thấy ở bất kỳ người tiền nhiệm nào.

Từ việc áp đặt các mức thuế trừng phạt, triển khai quân đội tới biên giới cho đến tạm hoãn các quy định về môi trường, Tổng thống Mỹ Donald Trump đều dựa vào các quy tắc và luật lệ vốn chỉ được sử dụng trong những tình huống đặc biệt nghiêm trọng như trong tình trạng chiến tranh. 

Một phân tích cho thấy trong số 150 sắc lệnh hành pháp mà ông Trump ban hành, có tới 30 sắc lệnh viện dẫn quyền lực khẩn cấp, một tỷ lệ cao hơn nhiều so với những tổng thống gần đây.

Trong số các quyền lực khẩn cấp, ông Trump thường viện dẫn dạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA), được ban hành năm 1977, để lý giải cho việc áp thuế đối với hàng nhập khẩu. 

Luật này được lập ra nhằm hạn chế một số quyền lực quá rộng mà Tổng thống từng có trước đó. Luật chỉ được dùng khi nước Mỹ đối mặt với “mối đe dọa bất thường và nghiêm trọng” từ bên ngoài đối với “an ninh quốc gia, chính sách đối ngoại hoặc nền kinh tế”.

Theo phân tích các sắc lệnh kể từ năm 2001, ông Trump đã viện dẫn IEEPA tới 21 lần trong các sắc lệnh và bản ghi nhớ. 

Trong khi đó, cựu Tổng thống George W. Bush, người phải đối phó với hậu quả của vụ khủng bố kinh hoàng nhất trên đất Mỹ vào năm 2001, chỉ sử dụng luật này 14 lần trong nhiệm kỳ đầu. Cựu Tổng thống Barack Obama cũng chỉ áp dụng 21 lần trong nhiệm kỳ đầu, khi nền kinh tế Mỹ trải qua cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất kể từ thời kỳ Đại suy thoái.

Do Hiến pháp trao quyền hoạch định chính sách thương mại cho Quốc hội, các doanh nghiệp này đã thuyết phục tòa án thương mại liên bang rằng ông Trump đã vượt quyền khi viện dẫn tình trạng khẩn cấp về kinh tế để áp thuế. Một tòa phúc thẩm đã tạm đình chỉ thi hành phán quyết trong lúc các thẩm phán xem xét lại vụ việc.

Truyền thống pháp lý của Mỹ thường trao cho tổng thống quyền thực thi các quyền lực khẩn cấp được Quốc hội thông qua. Tuy nhiên, ngày càng nhiều lo ngại rằng ông Trump đang đẩy quyền lực này đi quá giới hạn, trong khi nước Mỹ không phải đối mặt với những mối đe dọa mà các biện pháp khẩn cấp này được thiết kế để ứng phó.

Phía Nhà Trắng bác bỏ những lo ngại này, khẳng định ông Trump hoàn toàn có lý khi quyết liệt sử dụng quyền hạn của mình.

“Tổng thống Trump đang sử dụng quyền khẩn cấp một cách chính đáng để nhanh chóng khắc phục 4 năm thất bại và giải quyết những thảm họa mà ông thừa hưởng từ người tiền nhiệm Joe Biden, từ biên giới mở rộng cửa, chiến sự ở Ukraine và Gaza, quy định khí hậu cực đoan, lạm phát kỷ lục đến những mối đe dọa kinh tế và an ninh quốc gia do thâm hụt thương mại gây ra”, thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt tuyên bố.

Các đồng minh pháp lý bảo thủ của ông Trump cho rằng hành động của ông là hợp lý. 

Phó Tổng thống JD Vance khẳng định chính quyền sẽ giành thắng lợi trong vụ kiện về chính sách thuế. “Chúng tôi tin, và đúng là như vậy, rằng chúng ta đang ở tình trạng khẩn cấp”, ông Vance phát biểu trong cuộc phỏng vấn với hãng tin Newsmax hồi tuần trước.

Các nghị sĩ Dân chủ và Cộng hòa đều từng cố gắng kiềm chế quyền lực khẩn cấp của tổng thống Mỹ. Hai năm trước, một nhóm nghị sĩ lưỡng đảng ở Hạ viện và Thượng viện đã đề xuất dự luật quy định tình trạng khẩn cấp do tổng thống tuyên bố sẽ tự động hết hiệu lực sau 30 ngày, trừ khi Quốc hội biểu quyết cho tiếp tục. Tuy nhiên, dự luật này không được thông qua.

Kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng, chưa có dự luật tương tự nào được đề xuất. Hiện tại, cơ chế vẫn vận hành theo hướng ngược lại, tức là Quốc hội phải biểu quyết để chấm dứt tình trạng khẩn cấp.