Tranh cãi việc khai sinh con theo họ mẹ

Duyên, 23 tuổi, ở Hà Nội kể hai năm trước khi mang bầu con gái thứ hai, cô đề nghị chồng cho đặt tên theo họ mẹ. Cô cho rằng con cái là kết tinh của tình yêu giữa hai người nên bé đầu đã lấy họ Hồ của chồng, bé thứ hai sẽ lấy họ Trần của vợ.

''Tôi muốn các con thấy bố mẹ đều như nhau, không ai hơn ai trong gia đình'', cô giải thích.

Anh Hồ Tuấn, chồng chị, ban đầu cũng lo ngại các rắc rối thủ tục và sự soi mói của xung quanh, dù thấy đề nghị của vợ có lý. Sau khi tham vấn cán bộ tư pháp, biết việc này được luật pháp ủng hộ, anh đồng ý.

Gia đình hai bên cũng không phản đối. "Mẹ chồng tôi nói con theo họ cha hay họ mẹ đều được, miễn sao các cháu được nuôi dạy nên người", Duyên kể.

Ngày 14/9, cô chia sẻ chuyện đặt tên con lên mạng xã hội và lập tức "gây bão". Ngoài một số ít ủng hộ việc làm của vợ chồng Duyên, đa số chỉ trích cho rằng họ hành động thiếu suy nghĩ, "làm hại tương lai của con cái".

"Sau này trẻ đi học, người ta sẽ tưởng bố đẻ là cha dượng vì thấy khác họ'', ''Những người muốn làm chuyện ngược đời không bao giờ trọn vẹn'', là những bình luận được hưởng ứng nhiều nhất.

Chị Hoàng Thu Hường, 36 tuổi, ở Nam Định, ngạc nhiên trước quyết định của vợ chồng Duyên. Chị nói sẽ không khai sinh cho con theo họ mình, kể cả nếu chồng đồng ý. ''Người lạ thấy hai đứa trẻ khác họ sẽ đinh ninh hai đứa không chung cha hoặc đoán tôi hai đời chồng'', chị nói. "Chưa kể ông bà cô chú không coi mình như người trong dòng họ, chính những đứa trẻ mâu thuẫn nhau vì khác biệt''

Duyên cho biết chia sẻ câu chuyện của gia đình chỉ muốn lan tỏa hạnh phúc, không ngờ nhận nhiều chỉ trích. ''Tôi mong mọi người tôn trọng quyết định của gia đình mình", cô nói.

Người mẹ tin chỉ cần vợ chồng dành tình yêu công bằng cho cả hai bé, gia đình sống hạnh phúc. ''Sau này tôi sẽ giải thích cho con hiểu vì bố mẹ được sống trong một xã hội văn minh, bình đẳng và yêu thương, tôn trọng nhau nên các con mới được khai sinh như vậy'', cô nói. Về phần người thân, cô sẽ nhắc nhở để mọi người tôn trọng và không làm tổn thương các bé.

Luật sư Hoàng Trọng Giáp, công ty Luật Hoàng Sa, Hà Nội, cho biết Điều 26 Bộ luật Dân sự 2015 cho phép cha mẹ thỏa thuận đặt họ cho con theo cha hoặc mẹ. Trường hợp sinh nhiều con, có thể người mang họ cha, người theo họ mẹ. "Các vấn đề pháp lý cơ bản như chăm sóc, nuôi dưỡng, thừa kế sẽ không vì con mang họ mẹ mà bị ảnh hưởng", ông nói.

Chuyên gia văn hóa Phạm Ngọc Trung, nguyên trưởng khoa Văn hóa học phát triển, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, cho rằng những người tranh luận, chỉ trích quyết định của gia đình chị Duyên vì chưa hiểu rõ lịch sử dòng họ cũng như quy định pháp luật. Nhiều người còn bị ảnh hưởng từ quan niệm truyền thống, vì trong xã hội phong kiến, những đứa trẻ sinh ra đều phải theo họ cha.

Theo GS.TS Hoàng Bá Thịnh, giảng viên cao cấp khoa Xã hội học và Công tác xã hội, ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn (ĐH Quốc gia Hà Nội) đặt tên con theo họ mẹ hoặc ghép cả họ cha lẫn họ mẹ không phải hiện tượng mới, đã có khoảng 30-40 năm nay, rải rác ở nhiều nơi.

Ở các quốc gia truyền thống phụ hệ như Trung Quốc và Nhật Bản cũng đã xuất hiện hiện tượng này. Báo cáo của Bộ Công an Trung Quốc cho thấy năm 2020, khoảng 7,7% trẻ sơ sinh mang họ mẹ. Tại Nhật Bản, do luật hôn nhân bắt buộc vợ chồng chọn cùng một họ, hơn 95% gia đình theo họ bố. Tuy nhiên, ngày càng nhiều phụ nữ kêu gọi cải cách để giữ họ gốc và có quyền đặt họ cho con theo mẹ.

''Ngoài bình đẳng giới, điều đó chứng tỏ các cặp vợ chồng trẻ có suy nghĩ hiện đại, biết yêu thương, gắn bó và tôn trọng nhau'', ông Thịnh nói.

Chuyên gia văn hóa Phạm Ngọc Trung bổ sung, việc mang họ bố hay mẹ không phải là yếu tố quyết định đến tương lai của một đứa trẻ. Điều này thể hiện rõ ở một số cộng đồng, tộc người theo chế độ mẫu hệ ở Tây Nguyên, Quảng Ngãi, Quảng Nam, dọc Trường Sơn.

Anh Nay Djruêng, con duy nhất của ông Kbôr Djoang và bà Nay H'Chế, ở Ia Drêh, Gia Lai, được khai sinh họ mẹ. Anh cho biết chưa từng gặp rắc rối hay thắc mắc nào từ bạn bè, người xung quanh. "Khi trưởng thành, mỗi người là một cá thể độc lập. Điều quan trọng là bạn sống thế nào, chứ không phải theo họ mẹ hay họ cha", anh nói.

Đổng Lâm Nhã Trân, 18 tuổi, ở TP HCM, cho biết bố họ Lâm, mẹ họ Đổng. Hai chị gái lớn của cô mang họ Lâm, cô được khai sinh theo họ Đổng của mẹ. "Ba tôi rất yêu mẹ nên khi mang bầu tôi, ba nói để con út theo họ mẹ'', cô kể

Các chị và gia đình nội luôn yêu thương Trân, chưa từng có khác biệt. Bạn bè cũng không thắc mắc vì mỗi lần bố đi đón con gái, ''các bạn đều thấy mặt mũi sao y bản chính''.

Dưới góc độ tâm lý, chuyên gia trẻ em Lê Khanh (TP HCM) khuyên cha mẹ nên thống nhất một họ cho tất cả các con để tránh trẻ thắc mắc về khác biệt trong gia đình và áp lực giải thích với người ngoài. "Về tâm lý, tôi nghĩ trẻ không bị ảnh hưởng khi chúng được yêu thương và giải thích một cách hợp lý", ông nói.

GS Thịnh cho rằng không cần lo ngại điều này. Khi con lớn lên, bố mẹ hoàn toàn có thể giải thích lý do. ''Đứa trẻ còn có thể cảm thấy tự hào vì bố mẹ có sự thấu hiểu và chia sẻ", ông nói.

Đổng Lâm Nhã Trân đồng tình. Cô cho biết khi biết tên mình xuất phát từ tình yêu và sự trân trọng cha dành cho mẹ, Trân rất hạnh phúc. ''Bạn trai tôi nói mai này nếu kết hôn cũng muốn con mang họ của tôi vì đẹp và lạ'', Nhã Trân nói.

Vợ chồng Duyên nói chỉ chia sẻ câu chuyện chứ không khuyến khích mọi người làm theo mình. "Mỗi gia đình mỗi quan điểm. Chúng tôi tin chỉ cần yêu thương và nuôi dạy con cái tử tế thì gia đình sẽ hạnh phúc", cô nói.

Phạm Nga