'Trạm cuối' của lộ trình đổi mới giáo dục

Năm nay lứa học sinh đầu tiên học Chương trình giáo dục phổ thông 2018 thi tốt nghiệp. Kỳ thi như "trạm cuối" của lộ trình đổi mới chương trình - sách giáo khoa theo hình thức cuốn chiếu triển khai sáu năm qua.

Trong nhiều thập niên, kỳ thi tốt nghiệp THPT được nhiều lần thay đổi nhưng vẫn căng thẳng và tốn kém, vẫn loay hoay với việc chống gian lận thi cử. Mà cứ chặn được loại gian lận này lại lộ diện loại gian lận khác.

Câu chuyện "học thật, thi thật, chất lượng thật" vẫn là cái đích còn xa để chạm đến.

Kỳ thi năm 2025 đặc biệt không chỉ vì có lứa học sinh đầu tiên học chương trình mới bước vào kỳ thi mà còn là phép thử để đánh giá về chương trình mới, về chất lượng dạy và học chương trình mới, tính khả thi của việc thực hiện chương trình mới.

Sinh thời, giáo sư Hoàng Tụy - nhà phản biện giáo dục, từng có tiếng nói mạnh mẽ trong việc đổi mới thi phổ thông trước đây - đã mô tả chuyện thi cử giống như cách trong một nhà máy làm ra một sản phẩm gồm nhiều bộ phận, chi tiết riêng rẽ (mô đun).

Để lắp ghép lại thì từng mô đun phải được kiểm tra kỹ chất lượng ngay khi sản xuất. 

Đến khi có thành phẩm cuối cùng, nếu có kiểm tra thì chỉ kiểm tra chất lượng lắp ráp, không ai lại lôi từng mô đun ra kiểm tra chất lượng. Việc kiểm tra "thành phẩm cuối cùng" đó chính là kỳ thi tốt nghiệp THPT.

Ý giáo sư muốn đưa ra một quy trình thi hợp lý hơn. Cụ thể không đổ dồn trách nhiệm "kiểm tra sản phẩm" vào kỳ thi cuối cấp THPT.

Điều đó sẽ giảm áp lực, căng thẳng. Việc đánh giá quá trình theo quan điểm của vị giáo sư này sẽ đảm bảo chất lượng ở từng khâu một cách đầy đủ, thực chất, tiến gần hơn đến mục tiêu "học thật, thi thật".

Hơn thế, nó cho phép người học và người dạy có cơ hội để khắc phục, để thay đổi, hoàn thiện trước khi bước đến "trạm cuối" là kỳ thi tốt nghiệp.

Không thể phủ nhận những nỗ lực trong việc chuẩn bị cho một kỳ thi đặc biệt, có nhiều đổi mới.

Trong đó, việc đổi mới ra đề thi của năm nay sẽ là giải pháp căn cơ hơn để tác động trở lại quá trình dạy học ở phổ thông theo định hướng "chuyển từ cách dạy truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực, phẩm chất người học" - điều được xem là "xương sống" của cuộc đổi mới giáo dục đang diễn ra.

Tuy vậy, một điều có thể nhìn thấy ngay từ khi kỳ thi 2025 chưa diễn ra, đó là nó vẫn rất nhiều áp lực, căng thẳng. Tại Hà Nội, nơi có gần 124.000 thí sinh dự thi, phải huy động khoảng trên 18.000 cán bộ, giáo viên, nhân viên của ngành giáo dục, công an, điện lực, giao thông, chưa kể các lực lượng tình nguyện khác.

Các lớp luyện thi vẫn chong đèn tới sát ngày thi và những sĩ tử vẫn còn đôn đáo chạy từ ca học thêm này tới ca học thêm khác.

Kỳ thi căng thẳng, áp lực, thực chất vẫn là sản phẩm của việc đặt nặng đánh giá ở "trạm cuối" hơn đánh giá quá trình.

Chưa kể nó vẫn được khoác lên nhiều nhiệm vụ khác nhau: xét tốt nghiệp, đánh giá chất lượng dạy học, xét tuyển đại học. Và áp lực, căng thẳng và gian lận thi cử lại luôn song hành.

Nhưng dù thế nào thì kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 vẫn được kỳ vọng. Kết quả thi ở "trạm cuối" sẽ là căn cứ để nhìn lại lộ trình đổi mới và tiếp tục căn chỉnh những bất ổn trong việc triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới.