TP.HCM lại 'nóng' chuyện kẹt xe

Tình trạng kẹt xe được chọn là vấn đề "nóng" đưa ra chất vấn tại kỳ họp thứ 6 HĐND TP.HCM sắp tới.

Vì sao nguyên nhân kẹt xe hàng thập niên không đổi ?

Thời gian qua, tình hình ùn tắc giao thông tại TP.HCM diễn biến phức tạp. Thống kê sơ bộ của UBND TP cho thấy còn tồn tại 336 điểm có nguy cơ ùn tắc giao thông, ảnh hưởng nghiêm trọng tới đời sống của người dân cũng như tạo thách thức cho quá trình phát triển kinh tế của TP.

Theo Sở Xây dựng TP.HCM, nguyên nhân dẫn đến tình trạng ùn tắc giao thông diễn biến phức tạp thời gian qua được xác định chủ yếu do nhu cầu vận chuyển hàng hóa, lưu lượng phương tiện giao thông tăng cao sau sáp nhập nhưng hạ tầng chưa đáp ứng kịp. Sau khi sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu, TP đang quản lý hơn 12,7 triệu phương tiện, trong đó có hơn 1,4 triệu ô tô và 11,3 triệu xe máy.

Cùng với đó, nhiều dự án, công trình giao thông trọng điểm được đồng loạt triển khai, trong khi ý thức chấp hành pháp luật giao thông của một bộ phận người dân chưa cao. Tình trạng lấn chiếm vỉa hè, lòng đường để buôn bán, đậu xe, khiến người dân phải dừng xe giữa lòng đường, ảnh hưởng lưu thông. Nhiều thời điểm, tai nạn giao thông, sự cố phương tiện chưa được xử lý kịp thời, gây tắc nghẽn dây chuyền. Đặc biệt, trong những ngày qua, trên địa bàn TP xuất hiện mưa kéo dài nhiều ngày, kết hợp triều cường gây ngập, kết cấu hạ tầng giao thông nhanh chóng hư hỏng, xuống cấp, ảnh hưởng rất nhiều tới việc di chuyển của người dân.

PGS-TS-Nhà giáo nhân dân Hồ Thanh Phong, nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH Quốc tế - ĐH Quốc gia TP.HCM, đánh giá: Lý giải nguyên nhân kẹt xe tăng cao mà Sở Xây dựng nêu chưa thật sự thỏa đáng. Sau sáp nhập, lượng phương tiện đúng là tăng lên nhưng về cơ bản, ai ở đâu vẫn ở đó, trong khi tình trạng ùn tắc vẫn diễn ra chủ yếu ở khu vực vùng lõi (TP.HCM cũ) nên việc tăng số lượng phương tiện sau sáp nhập không phải nguyên nhân chính.

Theo chuyên gia này, yếu tố lớn nhất dẫn đến tình trạng kẹt xe phức tạp của TP.HCM là do cung không đủ cầu. Kinh tế phát triển, nhu cầu di chuyển của người dân ngày càng nhiều, đa dạng nhưng phần cung là cầu, đường, các hình thái giao thông công cộng… lại không đáp ứng kịp. Điểm nhấn lớn nhất về hạ tầng trong giai đoạn vừa qua là sự góp mặt của tuyến metro số 1, tạo tác động mạnh đối với tuyến đường dài từ trung tâm TP tới Suối Tiên, song vẫn không giải quyết được phần kẹt xe ở vùng lõi.

Bên cạnh đó, TP.HCM thực hiện nhiều dự án mở đường, xây cầu nhưng không đồng bộ, cứ mở cục bộ giải tỏa rồi người dân lại "ùa" vào vì thấy đường tiện nên mở đến đâu, kẹt tới đó. Song song là quản lý không khoa học, nhất là quản lý xe máy. TP luôn tính phương án làm sao giảm nhu cầu bằng cách hạn chế phương tiện cá nhân nhưng lại không tăng được nguồn cung là các phương thức vận tải thay thế, nên có cố gắng mở thêm cầu đường thì "ùn vẫn hoàn tắc", theo PGS-TS Hồ Thanh Phong.

Một nguyên nhân khác ngày càng thấy rõ tác động là công tác điều tiết giao thông. Hiện nay, việc điều chỉnh chủ yếu dựa vào CSGT. Tuy nhiên, lực lượng này chủ yếu xuất hiện khi tuyến đường có ùn tắc, điều chỉnh cục bộ trong một thời điểm, trên một tuyến đường trong khi đúng nguyên tắc là hệ thống phải kết nối xuyên suốt; chu kỳ đèn giao thông cũng phải được tính toán khoa học theo các phương án mô phỏng thực tế chứ không phải cứ đường lớn thì cho đèn xanh dài, đường nhỏ cho đèn đỏ lâu rồi điều chỉnh đèn liên tục. Kẹt đường nhỏ nhiều sẽ lan ra kẹt cả đường lớn.

Ngoài ra, các chuyên gia chỉ ra thêm một số nguyên nhân như: công nghệ áp dụng "chưa tới", hệ thống camera thông minh mới dùng chủ yếu để phạt nguội chứ chưa hỗ trợ đếm lưu lượng phương tiện và cho ra kịch bản điều tiết hợp lý; quy hoạch xây dựng công trình bất động sản thiếu tính toán đến tác động về giao thông…

"Về cơ bản, đây vẫn là bức tranh giao thông TP.HCM mà chúng ta đã bàn với nhau từ cả thập niên trước. Những nguyên nhân ùn tắc vẫn vậy, chưa có yếu tố nào được xử lý mà ngược lại, còn thêm nhiều tác nhân mới. Đây là vấn đề mà lãnh đạo TP.HCM cần nghiêm túc nhìn nhận lại", PGS-TS Hồ Thanh Phong thẳng thắn góp ý.

Dự án, đề án cấp bách vẫn trễ hẹn?

Thực tế, thời gian qua TP.HCM đã đổ nguồn lực rất lớn cho công cuộc hoàn thiện hạ tầng giao thông để giải quyết bài toán kẹt xe. Báo cáo hằng năm hay mỗi giai đoạn 5 năm đều cập nhật hàng trăm dự án xây cầu, mở đường với tổng vốn đầu tư hàng tỉ USD. Hàng loạt đề án giải quyết những bất cập cơ bản mà các nhà khoa học đã nêu như đề án hoàn thiện mạng lưới metro, chuyển đổi giao thông xanh, hạn chế xe cá nhân, tăng cường vận tải hành khách công cộng, giao thông thông minh… đều đã hiện diện đầy đủ trong "kế sách chống kẹt" của TP.

Tuy nhiên, đáng buồn là hầu hết các dự án, đề án đều chậm. Đơn cử, "phép màu" đường sắt đô thị ì ạch suốt 2 thập niên mới có được một tuyến gần 20 km. Sau khi khai trương tuyến 1 cùng với loạt nghị quyết đặc thù, TP.HCM đã thể hiện quyết tâm rất lớn hoàn thiện giấc mơ metro hơn 300 km chỉ trong 10 năm, với tiền đề là khởi công tuyến metro số 2 ngay trong năm nay nhằm chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Thế nhưng, cũng vì nhiều lý do mà công trình lại hoãn tới tháng 1.2026. Phải nhắc lại rằng dự án đã được phê duyệt từ năm 2010 và trải qua rất nhiều lần lùi đích, từ kế hoạch hoàn thành vào 2024, lùi tới 2026 và giờ dự kiến tới 2030. Trong khi đó, hàng loạt tuyến khác trong mạng lưới cũng chưa chốt được thời điểm khởi công.

Tương tự, các dự án trọng điểm năm nào cũng có mặt trong danh sách các công trình cấp bách cần ưu tiên như mở rộng QL13, QL1, QL22, khép kín Vành đai 2… cũng trễ hẹn từ nhiệm kỳ này vắt qua nhiệm kỳ khác. Năm 2023, TP.HCM được trao cơ chế đặc thù từ Nghị quyết 98, kỳ vọng cởi trói cho hàng loạt dự án, mở phương thức BOT, BT… để thực hiện ngay các công trình mở cửa ngõ, kiểm soát khí thải, xử lý lấn chiếm lòng đường, vỉa hè… Sở GTVT TP.HCM lúc đó (nay là Sở Xây dựng) cũng đã lập tức trình hàng loạt dự án, đề án lớn. Vậy mà đến giờ này, QL13 vẫn chưa mở và đây cũng là đoạn đường khiến Bí thư Thành ủy Trần Lưu Quang kẹt xe 2 giờ cho 12 km như lời ông kể hôm 17.11 vừa qua. Bên cạnh đó, Vành đai 2 vẫn chưa khép kín; xe máy "hết đát" vẫn tự do lưu thông, chưa đưa vào khuôn khổ; vỉa hè vẫn bị lấn chiếm, lòng đường xe đậu tràn lan; khắp TP các công trình ngổn ngang vẫn thi công không đúng quy định, đường vừa làm xong đã xuống cấp, tái lập mặt đường qua loa…

"Chính sự thiếu quyết liệt và chậm trễ của các dự án, đề án lớn này khiến TP.HCM giải pháp nào cũng có nhưng kẹt xe thì bao năm vẫn không giải quyết được. Ngay các nhà khoa học như chúng tôi cũng dần mất nhiệt huyết, vì bao nhiêu đề xuất được TP ghi nhận, lắng nghe nhưng không thành hiện thực. Mọi lời giải đã có sẵn, chỉ khi nào thực sự quyết tâm thực hiện theo đúng kế hoạch thì bức tranh giao thông TP.HCM mới có cơ hội đổi màu", PGS-TS Hồ Thanh Phong chia sẻ.