Tổng thống Mexico chật vật xích lại gần ông Trump

Khi Tổng thống Donald Trump mới nhậm chức, Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum lúc bấy giờ được nhìn nhận như một lãnh đạo có khả năng "thay đổi cục diện" trong mối quan hệ với Mỹ. Bà đã thuyết phục được ông Trump lùi thời hạn áp thuế với Mexico bằng cách đáp ứng nguyện vọng từ Tổng thống Mỹ, mạnh tay trấn áp các băng đảng ma túy và tăng cường nỗ lực ngăn chặn người nhập cư vượt biên vào Mỹ. Kết quả là Mexico đã bàn giao hàng chục thành viên băng đảng cho chính quyền Mỹ và lượng fentanyl bị thu giữ tại biên giới hai nước cũng giảm đáng kể.

Ông Trump hồi tháng ba còn khen ngợi bà Sheinbaum, nói rằng Mexico đã "nỗ lực và hợp tác" trong vấn đề siết kiểm soát biên giới để ngăn nhập cư trái phép và buôn lậu ma túy vào Mỹ.

Nhưng theo giới quan sát, tình hình đã thay đổi hoàn toàn và bà Sheinbaum lúc này đang bị dồn vào thế khó. Michael Shifter, chuyên gia cấp cao tại Tổ chức Đối thoại Liên Mỹ, nhận xét Tổng thống Mexico hiện phải "đi trên dây" trong mối quan hệ với người đồng cấp Mỹ và sợi dây đó "đang ngày càng mong manh".

"Bất ổn bao trùm mối quan hệ giữa họ", Shifter nói. "Tổng thống Sheinbaum có lẽ cảm thấy vô cùng thất vọng vì bà đã thực hiện những bước đi rất mạnh mẽ để giải quyết vấn đề băng đảng nhưng dường như mọi nỗ lực đều không đủ để làm ông Trump hài lòng".

Hôm 3/9, bà Tổng thống Sheinbaum có cuộc gặp với Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio khi ông đến thăm Mexico. Hai người đã thảo luận các vấn đề an ninh và nhất trí tiếp tục hợp tác chống tội phạm.

Suốt nhiều tuần qua, bà Sheinbaum đã nỗ lực để ký kết một thỏa thuận an ninh với Mỹ, trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tôn trọng chủ quyền Mexico. Bà hy vọng thỏa thuận này sẽ thiết lập các quy tắc rõ ràng trước những chiến thuật ngoại giao khó đoán từ phía Tổng thống Trump.

Bà Sheinbaum trước đó đã nhiều lần công khai từ chối đề nghị của chính quyền Trump về việc triển khai quân đội Mỹ trên lãnh thổ Mexico để chống các băng đảng. Cuộc gặp giữa bà và Ngoại trưởng Rubio diễn ra ngay sau khi quân đội Mỹ tấn công một xuồng được cho là chở ma túy của Venezuela ở phía nam biển Caribe khiến 11 người thiệt mạng. Ông Rubio nói rằng đây là một lời cảnh báo.

"Mục đích đằng sau mỗi thỏa thuận là tạo ra và xây dựng các giới hạn", Carin Zissis, giám đốc lâm thời của tổ chức phi lợi nhuận Hội đồng châu Mỹ, trụ sở tại Washington, cho biết. "Bạn có thể hiểu tại sao bà Sheinbaum nhấn mạnh vấn đề chủ quyền, khi Ngoại trưởng Rubio trên đường tới thăm Mexico lại đề cập tới một cuộc tấn công quân sự của Mỹ nhằm vào xuồng nghi chở ma túy ở vùng Caribe".

"Ý tưởng Mỹ đưa quân đến Mexico chắc chắn là một mối lo ngại đối với nước này", Zissis nói.

Trong cuộc họp hôm 4/9, hai chính phủ không ký bất kỳ thỏa thuận nào. Thay vào đó, họ tuyên bố thành lập một nhóm cấp cao gồm các quan chức từ cả Mexico và Mỹ để giám sát hợp tác giữa đôi bên. Vẫn chưa rõ thay đổi này sẽ tạo ra khác biệt như thế nào vì trên thực tế, giới chức hai nước vẫn thường xuyên gặp gỡ kể từ tháng một.

"Có vẻ như đó là một thuật ngữ hoa mỹ, nghe vô nghĩa. Nhưng thực tế, nó sẽ mang đến nhiều ý nghĩa", Ngoại trưởng Rubio nói về nhóm hợp tác chung vừa được thành lập.

Palmira Tapia, nhà phân tích chính trị tại Trung tâm Nghiên cứu và Giảng dạy Kinh tế Mexico, nhận định những gì vừa diễn ra cho thấy trong khi bà Sheinbaum giữ đúng lời hứa trấn áp băng đảng, ông Trump lại không sẵn sàng nhượng bộ nhiều trước lãnh đạo Mexico.

Tháng trước, ông Trump tuyên bố trước báo chí rằng "Mexico đang làm những gì chúng ta bảo họ làm". Nhưng tuần trước, Tổng thống lại cho biết dù quý mến bà Sheinbaum, ông vẫn tin Mexico đang bị các băng đảng ma túy kiểm soát.

"Ông Trump thực sự không có bất kỳ động lực nào để nhượng bộ", bà Tapia bình luận. "Chiến lược của ông ấy lâu nay vẫn là đạt được những gì mình muốn bằng cách đe dọa áp thuế quan".

Thực tế trên khiến bà Sheinbaum có rất ít lựa chọn giữa lúc căng thẳng ở Mỹ Latin đang nóng lên sau cuộc không kích của Mỹ ở vùng Caribe. Động thái này gây lo âu cho nhiều lãnh đạo trên khắp khu vực.

Sau cuộc gặp với Ngoại trưởng Rubio, chính phủ Mexico một lần nữa nhắc nhở chính quyền Trump về tầm quan trọng của việc tôn trọng các đồng minh khi hoạt động trong khu vực.

Dù vậy, Zissis và các nhà quan sát cho rằng mặc dù chính quyền Trump tỏ ra không sẵn lòng nhượng bộ, bà Sheinbaum vẫn còn vài "quân bài" khác trong tay và một trong số đó, vốn được chính phủ Mexico sử dụng từ lâu, là hỗ trợ Mỹ ngăn chặn dòng người di cư về phía bắc.

Song giới chuyên gia cũng cho rằng bà Sheinbaum không có nhiều dư địa để thay đổi hoàn toàn chiến lược của mình đối với ông Trump. "Đó là một tính toán rất khó khăn bởi ngay cả khi bà ấy xử lý tốt mối quan hệ với ông Trump, Mexico vẫn còn rất nhiều thứ phải đánh đổi", Zissis lưu ý.

Vũ Hoàng (Theo Washington Post, AFP, Reuters)