Tokyo loay hoay với tham vọng trở thành trung tâm tài chính toàn cầu

Dòng vốn đang đổ về Tokyo, nhưng nơi đây vướng rào cản lớn về nguồn nhân lực trên hành trình trở thành trung tâm tài chính.

Sau hai tháng thương lượng vị trí chuyên viên tuân thủ tại một công ty quản lý tài sản mới gia nhập thị trường Nhật Bản bất thành, một người đàn ông ở Tokyo dự định nghỉ hưu.

Nhưng chỉ hai tuần sau, ông đồng loạt nhận được đề nghị tuyển dụng từ một quỹ phòng hộ, một công ty tiền mã hóa và một công ty đầu tư khác, với mức lương cơ bản xấp xỉ 30 triệu yen (khoảng 204.000 USD). Lúc này, ông đã 69 tuổi. Câu chuyện được Financial Times kể lại cho thấy một nghịch lý: Tokyo đang nổi lên như điểm đến hấp dẫn của các định chế tài chính toàn cầu, mở ra cơ hội vươn lên thành trung tâm tài chính hàng đầu, song chính làn sóng này cũng phơi bày điểm nghẽn về nhân lực ở đây. Tham vọng của Tokyo Trong nhiều thập kỷ, thị trường vốn Nhật Bản vận hành theo một cơ chế khép kín, chủ yếu dựa vào tín dụng ngân hàng, sở hữu chéo và các mối quan hệ thân hữu. Mô hình này mang lại sự ổn định nhưng cũng nuôi dưỡng tâm lý tự mãn ở ban điều hành doanh nghiệp, khiến các nhà quản trị ít có thói quen lắng nghe cổ đông. Vì vậy, nhiều công ty lên sàn chủ yếu để đảm bảo uy tín hơn là huy động vốn. Tokyo muốn trở thành "quốc gia quản lý tài sản". Ảnh: Reuters. Tuy nhiên, thực trạng đó đang dần thay đổi. Khoảng một thập kỷ trước, Nhật Bản đã khởi động chiến dịch đưa Tokyo trở thành trung tâm tài chính hàng đầu châu Á, cử các đoàn công tác tới Hong Kong (Trung Quốc) và Singapore để thu hút dòng vốn quốc tế. Bộ Kinh tế, các cơ quan quản lý tài chính và Sở Giao dịch Chứng khoán Tokyo đều hậu thuẫn cho một làn sóng M&A chưa từng có tiền lệ, với sự tham gia trực tiếp của doanh nghiệp Nhật Bản trong nhiều thương vụ mua bán lớn nhất toàn cầu năm 2025. Hai năm trước, Tokyo còn tuyên bố định hướng trở thành một "quốc gia quản lý tài sản", với niềm tin rằng phát triển ngành quản lý quỹ là "chìa khóa" để nâng cao hiệu quả doanh nghiệp và dẫn dòng vốn tới đúng nơi cần thiết. "Chúng tôi muốn thấy một công ty quản lý tài sản lọt vào top 20 doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực. Nhật Bản đã có ngân hàng và các công ty tiềm năng, nhưng vẫn thiếu những nhà quản lý quỹ tầm cỡ", một quan chức cấp cao tại Cơ quan Dịch vụ Tài chính (FSA) cho biết.Nguồn vốn khổng lồ từng "nằm im" tại Nhật Bản nay được khơi thông nhờ đà tăng lạm phát và chính sách từ phía chính phủ, sẵn sàng chảy vào thị trường. Vì thế, các nhà đầu tư quốc tế - từ quỹ đầu tư chính phủ tới các nhà quản lý quỹ hưu trí - đều muốn tận dụng cơ hội này. Hai chặng bay bận rộn nhất hiện nay với giới đầu tư New York là tới Abu Dhabi và Tokyo. "Đó là nơi hái ra tiền" - một môi giới cấp cao nhận xét. Yếu tố địa chính trị cũng bổ trợ cho triển vọng này của Tokyo. Hong Kong (Trung Quốc) ngày càng hoạt động như một cửa ngõ phục vụ riêng cho thị trường Trung Quốc đại lục, trong khi giới đầu tư toàn cầu đang tìm cách mở rộng sự hiện diện tại nhiều quốc gia. "Tôi từng nghĩ quá trình chuyển đổi của Tokyo sẽ kéo dài, nhưng giờ tôi nhận thấy môi trường tài chính toàn cầu đã thay đổi - dù thích hay không - dưới tác động của chính sách 'Trump 2.0'", Hiroshi Nakaso, cựu Phó thống đốc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ), nhận định. "Điểm nghẽn" nhân lực Dù vậy, như bà Yuriko Koike, Thống đốc Tokyo, thừa nhận: "Tôi muốn khôi phục sức hút của Tokyo như một trung tâm tài chính quốc tế, nhưng vẫn còn không ít thách thức phía trước". Các ngân hàng đầu tư và công ty luật nhận định Tokyo "tụt hậu" so với thị trường Mỹ cả chục năm. Hiromi Yamaji, CEO Sở Giao dịch Chứng khoán Tokyo, ước tính các cải cách mới chỉ hoàn tất khoảng 15-20%. Trong khi đó, các nhà quản lý tài sản và chuyên gia tuyển dụng đổ lỗi cho rào cản thuế và ngôn ngữ. Theo số liệu từ Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản, số lượng người trẻ trong độ tuổi 20-34 gia nhập lĩnh vực tài chính - bảo hiểm đang giảm mạnh, từ 610.000 người vào năm 2002 xuống còn 380.000 người trong năm ngoái. Đây là lý do người đàn ông 69 tuổi vẫn có khả năng nhận được các công việc lương ổn định. Khi ngày càng nhiều công ty trong và ngoài nước đổ về Tokyo, khoảng cách giữa nhu cầu thực tế và nguồn cung nhân tài trở nên rõ nét.Gunapala từ công ty tuyển dụng Michael Page cho biết: "Một số khách hàng của chúng tôi vẫn kỳ vọng về một nhân viên Nhật Bản biết sử dụng tiếng Anh và có bộ kỹ năng chuẩn chỉnh - nhưng nguồn lực như vậy rất hạn chế và đang ngày càng thu hẹp". Vấn đề nhân lực là thách thức lớn cho tham vọng của Tokyo. Ảnh: Reuters.Thiếu hụt nhân lực quốc tế cũng là một vấn đề đáng báo động. Tính đến tháng 10/2024, Nhật Bản chỉ có 12.872 lao động nước ngoài trong ngành tài chính, chiếm 0,6% tổng nhân lực quốc tế ở đây. Một nhà tuyển dụng cho biết hiện chỉ có khoảng 20-30 chuyên viên tuân thủ quốc tế đang làm việc tại Tokyo, và họ liên tục luân chuyển giữa các công ty, khiến thị trường việc làm trở nên cạnh tranh.Cần nhiều nỗ lực hơnTokyo đã triển khai một loạt biện pháp hỗ trợ nhằm thu hút nhà đầu tư và nhà quản lý quỹ, từ đơn giản hóa thủ tục cấp phép, cung cấp biểu mẫu bằng tiếng Anh, đến trợ cấp chi phí thành lập và thúc đẩy các hình thức hợp tác chiến lược - bao gồm cả việc cho phép gia công dịch vụ tuân thủ cho bên thứ ba và hỗ trợ các nhà quản lý quỹ non trẻ. Nhiều tập đoàn lớn cũng đáp lại bằng cách mở rộng hoạt động hoặc ký liên minh chiến lược, nhằm bù đắp hạn chế về nguồn nhân lực nội địa. Tuy vậy, khả năng Nhật Bản hạ thuế suất - từ thuế thu nhập, thuế thừa kế cho tới các loại khác - xuống mức có thể cạnh tranh được với những trung tâm tài chính khác trong khu vực châu Á vẫn rất thấp. Điều này khiến số lượng chuyên gia tài chính quốc tế sẵn sàng chuyển tới làm việc ở đây bị hạn chế đáng kể. "Đây quả là vấn đề nan giải. Khi mức lương vượt quá khoảng 40 triệu yen, thuế suất thu nhập cá nhân lập tức nhảy vọt, và lúc đó nhiều người bắt đầu tự hỏi về cơ hội làm việc tại các môi trường như Singapore hay Hong Kong", Masahiro Kihara, CEO của Mizuho - một trong những ngân hàng lớn nhất Nhật Bản - chia sẻ.Các chuyên gia cũng cho rằng Nhật Bản cần đầu tư dài hạn hơn vào việc phát triển nguồn nhân lực. Trong đó, việc đào tạo một nhà quản lý danh mục hoàn chỉnh thường mất khoảng 8-10 năm, theo chia sẻ của một nhà quản lý quỹ kỳ cựu. Không phải ai cũng có cơ hội gặp gỡ, trò chuyện với những doanh nhân, tỷ phú, những nhà quản lý doanh nghiệp nổi tiếng thế giới. Tuy nhiên, vẫn có cách để chúng ta tiếp cận, tìm hiểu về câu chuyện kinh doanh, cuộc đời, kinh nghiệm của các doanh nhân, tỷ phú nổi tiếng thông qua sách. Tri Thức - Znews giới thiệu độc giả Tủ sách doanh nhân - nơi chia sẻ những cuốn sách, câu chuyện về cuộc đời và kinh nghiệm của các tỷ phú, nhà quản lý nổi tiếng thế giới. Tủ sách không chỉ bao gồm các cuốn sách, câu chuyện từ tác giả độc lập mà còn bao gồm những cuốn sách do chính các tỷ phú viết về cuộc đời mình. Tủ sách doanh nhân mong muốn gửi tới độc giả các câu chuyện, góc nhìn về những cá nhân thành công nhất trong lĩnh vực kinh doanh, đồng thời mong muốn lan tỏa tri thức, phát triển văn hóa đọc cho người Việt.