Tọa đàm báo Tuổi Trẻ: Mở đường băng cho tư nhân làm hạ tầng

Chiều 15-8, tọa đàm 'Tư nhân đầu tư hạ tầng từ chính sách đến thực thi' do báo Tuổi Trẻ tổ chức có sự tham dự của lãnh đạo sở ngành, chuyên gia, doanh nghiệp cùng bàn cách để tư nhân tham gia mạnh mẽ, hiệu quả hơn vào hạ tầng giao thông, logistics.

Mở đầu cuộc tọa đàm, nhà báo Trần Xuân Toàn - Phó tổng biên tập Báo Tuổi Trẻ - cho biết trong bối cảnh Việt Nam hướng tới kỷ niệm 80 năm Quốc khánh và mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045, nhu cầu vốn cho hạ tầng là khổng lồ và huy động nguồn lực tư nhân là điều tất yếu.

Cơ chế đã có, chỉ chờ bứt tốc

Ông Toàn đặt vấn đề, chúng ta đã có Nghị quyết 68 coi kinh tế tư nhân là động lực quan trọng, mở đường cho tư nhân đầu tư. Vấn đề là từ chính sách ra thực tế cần làm sao cho hiệu quả?

Hiện có nhiều dự án hạ tầng giao thông được tư nhân đề xuất làm, như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam với khoảng 7-8 nhà đầu tư, hay góp vốn vào các tuyến đường sắt đô thị TP.HCM...

Do đó, báo Tuổi Trẻ mong muốn lắng nghe chia sẻ từ góc nhìn thực tiễn của các chuyên gia, doanh nghiệp, để chuyển tải thành những bài viết làm cơ sở tham chiếu cho cơ quan chức năng.

Ông Trần Anh Tuấn - đại biểu Quốc hội TP.HCM - cho rằng Nghị quyết 68 hoặc Nghị quyết 198 đã khẳng định rõ vai trò của kinh tế tư nhân. Hiện nay, nguồn lực nhà nước cho đầu tư phát triển còn hạn chế, chỉ chiếm khoảng 1/4 tổng vốn đầu tư toàn xã hội.

Để đạt mục tiêu tăng trưởng tối thiểu 10%/năm, vốn đầu tư phát triển cần đạt từ 30-45% GRDP, trong đó có phần vốn "mồi" từ ngân sách. Điều này đòi hỏi phải huy động mạnh mẽ nguồn lực xã hội, đặc biệt là từ khu vực tư nhân.

Cơ chế cần thông thoáng hơn, chẳng hạn trong các dự án do Nhà nước làm chủ đầu tư bằng ngân sách, có thể chỉ định các tập đoàn tư nhân đủ năng lực tham gia theo hình thức đấu thầu hạn chế.

"Chúng ta cần sớm luật hóa các nghị quyết và cụ thể hóa chính sách. Ví dụ, nhà đầu tư đầu tư đường sắt được hưởng ưu đãi gì, có thể khai thác quỹ đất theo mô hình TOD ra sao, phải có quy hoạch chi tiết cho từng nhà ga", ông Tuấn nói.

Ông Tuấn cho biết thêm, cần rút gọn thủ tục lựa chọn nhà đầu tư, áp dụng chính sách tín dụng hỗ trợ như nhà nước cấp vốn với lãi suất 0% để doanh nghiệp triển khai dự án. Mục tiêu là tạo môi trường đầu tư thuận lợi, thu hút các nhà đầu tư có năng lực.

Ông Nguyễn Phạm Thanh Huy, đại diện Sở Tài chính TP.HCM, cho rằng việc sáp nhập vừa mở ra cơ hội, vừa đặt ra thách thức khi mỗi địa phương trước đây đều có kế hoạch phát triển riêng và vẫn đang điều chỉnh để phù hợp tổng thể.

Theo ông, việc thu hút nguồn lực tư nhân đầu tư hạ tầng là xu hướng tất yếu, nhưng cần vốn mồi từ ngân sách nhà nước để kích hoạt.

Hiện đã có khung pháp lý về đầu tư công và đối tác công - tư (PPP), trong đó phổ biến nhất với khối tư nhân là BOT, song vẫn tồn tại nhiều rủi ro; hình thức PT và mô hình phát triển đô thị định hướng giao thông (TOD) cũng đang được quan tâm. Tuy nhiên, thực tế quá trình thẩm định PPP còn kéo dài, từ khi sáp nhập đến nay chưa có dự án nào được phê duyệt.

Ông Huy nhấn mạnh điểm nghẽn lớn nhất của các dự án đầu tư công hiện nay là giải phóng mặt bằng. Dù tư nhân tham gia, họ cũng không thể thay nhà nước thực hiện khâu này, nên cần xử lý dứt điểm trước.

TP.HCM đang triển khai điều chỉnh một số nội dung theo Nghị quyết 98, để biến nguồn vốn mồi thành lực hút vốn tư nhân, tránh để nguồn lực chỉ tồn tại trên giấy.

Giải pháp để biến chính sách thành công trình

Tại cuộc tọa đàm, ông Trần Xuân Thành - Đại học Fullbright, cho hay điểm yếu lớn nhất trong triển khai dự án hạ tầng không nằm ở vốn, mà ở thể chế.

Ông Thành đề xuất hai thể chế để đột phá cho tư kinh tế tư nhân. Đầu tiên, xem xét có thể cho doanh nghiệp tư nhân có thể quản lý dự án, thay vì chỉ là nhà đầu tư. Tuy nhiên hiện ở Việt Nam chưa có chính sách pháp lý liên quan vấn đề này. Nhà nước có thể thuê tư nhân đứng ra quản lý dự án, khi làm xong bàn giao lại cho nhà nước.

Thứ hai, ông Thành đề xuất làm trái phiếu dự án. Đối với những dự án hạ tầng xác định chủ trường TOD, xây dựng khung pháp lý quyền sử dụng đất kể cả khi chưa giải phóng mặt bằng, đảm bảo cho trái phiếu dự án (là tài sản cho tư nhân làm trái phiếu). Sau đó, quỹ đất sẽ đấu giá, tiền thu được sẽ trả cho trái phiếu.

Ông Võ Quốc Thắng - Chủ tịch HĐQT Đồng Tâm Group - cho rằng các địa phương cần công bố bảng giá đất và điều chỉnh hằng năm theo sát biến động thị trường, vừa minh bạch vừa tạo thuận lợi cho doanh nghiệp.

Ông Thắng chia sẻ hạ tầng giao thông là lĩnh vực tâm huyết. Về dự án cảng Long An do Đồng Tâm đang làm được khởi đầu từ ý chí "lộ thông, tài thông" có hạ tầng thì kinh tế mới phát triển. 

Trải qua hơn 30 năm tích lũy vốn, doanh nghiệp mới đủ điều kiện đầu tư, dù biết khó thu hồi sớm. Hiện cảng đạt công suất bốc xếp khoảng 35 triệu tấn/năm, góp phần giảm chi phí logistics và thúc đẩy thương mại khu vực.

Tuy nhiên, ông Thắng cho rằng đầu tư cho giao thông đường thủy ở Việt Nam, nhất là vùng đồng bằng sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long, còn quá ít. Việc nạo vét luồng lạch hạn chế khiến tàu 70.000 tấn muốn vào cảng Long An vẫn phải hạ tải, chia tải. 

Trong khi đó, cụm cảng số 4 gồm cảng Long An đã được quy hoạch để trung chuyển hàng hóa cho toàn vùng.

"Muốn doanh nghiệp yên tâm đầu tư, cần tạo môi trường minh bạch, ổn định, bảo đảm an toàn vốn cho nhà đầu tư" - ông Thắng nhấn mạnh.