Tìm cơ hội cho tiến độ metro số 2

Metro số 2 đứng trước nguy cơ trễ hẹn do vướng thủ tục dù mặt bằng đã sẵn sàng

Tại TP HCM, dự án tuyến metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) khu vực trung tâm với khu Tây Bắc dài hơn 11 km đi qua các quận 1, 3, 10, 12, Tân Bình, Tân Phú. Những nơi này mật độ dân cư cao, áp lực hạ tầng lớn và dự án được kỳ vọng không chỉ giảm kẹt xe mà còn tạo sức bật phát triển kinh tế, xã hội.

Chờ đợi trong hào hứng

Chiều 6-6, ghi nhận tại đường Cách Mạng Tháng Tám, quận 3, nơi dự kiến xây dựng ga S2 Tao Đàn thuộc tuyến metro số 2 cho thấy mặt bằng gần như được giải phóng xong. Những hố sâu từng là dấu tích công trường được hoàn trả bằng lớp bê-tông kiên cố, sẵn sàng chờ ngày khởi công.

Ông Phạm Hoàng Thái, một người dân, cảm nhận không khí thi công thời gian qua sôi động. Nhiều đơn vị khẩn trương dọn dẹp, lấp hố, di dời hạ tầng nhưng vẫn còn một số hạng mục như cột điện, đèn tín hiệu, biển báo chưa xử lý dứt điểm. 

"Người dân mong tuyến metro khởi công đúng hẹn để giảm ùn tắc khu vực rộng lớn của thành phố" - ông Thái nói.

Nhiều bạn trẻ chung sự chờ mong tuyến metro mới. Nguyễn Tú Tài, sinh viên Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP HCM, kể nhà mình gần cầu Tham Lương. Mỗi ngày Tài đều đạp xe đến ga Bến Thành để đi tuyến metro số 1 tới TP Thủ Đức học tập. Biết tuyến số 2 sắp khởi công gần nhà, Tài rất háo hức và bày tỏ tin tưởng dự án không trễ hẹn.

Đối diện thách thức

Theo lộ trình, TP HCM hoàn tất thiết kế tổng thể tuyến metro số 2 trong tháng 6, thẩm định báo cáo tiền khả thi tháng 8, trình phê duyệt tháng 9 và tổ chức đấu thầu tháng 10 để khởi công cuối năm 2025.

Tuy nhiên, dự án đang đứng trước nguy cơ chậm tiến độ do nhiều thủ tục, hồ sơ chưa hoàn tất. 

Ban Quản lý Đường sắt đô thị TP HCM (MAUR) thừa nhận hàng loạt gói thầu tư vấn đáng lẽ hoàn tất từ tháng 3 thì đến nay vẫn chưa được phê duyệt, trong đó, gói thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED); lập báo cáo điều chỉnh và tổ chức đấu thầu quan trọng hàng đầu.

Bên cạnh đó, những đề xuất cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 188/2025 của Quốc hội gồm định hướng lựa chọn nhà thầu EPC và tư vấn cũng chưa được thông qua.

Một điểm nghẽn khác là thành phố chưa hoàn tất thủ tục dừng vay vốn ODA từ các tổ chức quốc tế (ADB, KfW, EIB) để chuyển sang dùng vốn đầu tư công trong nước. Việc này kéo theo không ít thủ tục mới, nguy cơ làm chậm dự án… MAUR đã báo cáo UBND TP HCM và kiến nghị các sở, ngành, đặc biệt là Sở Tài chính, Sở Xây dựng, sớm thống nhất để gỡ điểm nghẽn.

Mạnh dạn vận dụng quyền tự quyết

TS Nguyễn Hữu Nguyên, Hội Quy hoạch phát triển đô thị TP HCM, cho rằng với những chậm trễ như MAUR nêu ra, nếu không thể khởi công như dự kiến thì chủ đầu tư nên ưu tiên hoàn tất các thủ tục, đặc biệt là thủ tục liên quan đến tham vấn kỹ thuật, thiết kế cho dự án. Đây là điều kiện quan trọng giúp bảo đảm chất lượng, an toàn cho công trình khi vận hành.

Để giải quyết vướng mắc thủ tục, theo TS Nguyễn Hữu Nguyên, chỉ thành phố nắm rõ và vận dụng Nghị quyết 188 hợp lý nhất. Vì thế, nên xem xét chia theo nhóm, nhóm thủ tục nào có thể lướt nhanh thì tiến hành nhanh, nhóm nào cần chỉn chu, đúng quy trình thì nghiêm túc trên cơ sở thực hiện nhanh nhất có thể. 

Ngoài ra, nếu có khả năng bị ảnh hưởng bởi thời kỳ chuyển đổi, sáp nhập thì lãnh đạo thành phố cũng cần nhìn nhận để ra chỉ đạo, phân việc hiệu quả hơn.

TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP HCM, nhận định Nghị quyết 188 đã nêu ra những nội dung cụ thể để TP HCM được phép đẩy nhanh các thủ tục với cơ chế đặc thù trong xây dựng hệ thống metro. Thành phố cần mạnh dạn vận dụng quyền tự quyết, tự chủ mà Nghị quyết 188 cho phép. Điều này tránh được những hạn chế của metro số 1 cũng như giúp tiến độ chuyển biến khả quan hơn.

Metro số 2 được phê duyệt từ năm 2010 với vốn đầu tư ban đầu khoảng 1,3 tỉ USD. Sau nhiều lần điều chỉnh, năm 2019, vốn tăng lên hơn 2 tỉ USD. Đây là tuyến metro thứ hai của TP HCM sau tuyến số 1 (Bến Thành - Suối Tiên).

Trong bối cảnh tuyến số 1 vận hành hiệu quả từ cuối năm 2024, metro số 2 được kỳ vọng tạo "cú hích" mới cho giao thông đô thị. Để tránh nguy cơ lỡ hẹn, nhiều chuyên gia thống nhất rằng TP HCM cần sự phối hợp linh hoạt giữa các sở ngành và tinh thần vào cuộc tháo gỡ mạnh mẽ từ Trung ương.