Thu tiền rác theo kg sao cho hợp lý?

UBND TP.HCM vừa ban hành quy định về giá với việc thu gom, vận chuyển, xử lý rác sinh hoạt (tiền rác), áp dụng từ ngày 1-6.

Đây là mức thu áp dụng khi TP.HCM chưa triển khai phân loại rác theo Luật Bảo vệ môi trường 2020. Tuy ủng hộ nhưng nhiều người cho rằng rất khó phân định khối lượng rác nếu không có cách xác định cụ thể và áp dụng hợp lý.

2 hướng đơn giá rác, 3 cách tính khối lượng

Nếu như trước đây UBND TP.HCM ban hành giá sàn chung, các quận huyện căn cứ để xây dựng đơn giá thu gom và vận chuyển, thì nay điểm mới là việc ban hành mức giá cụ thể cho từng khu vực. 

Theo đó, toàn TP.HCM được chia làm ba khu vực gồm Bình Chánh - Củ Chi, Cần Giờ - Nhà Bè - Hóc Môn, TP Thủ Đức và các quận còn lại. 

Khung giá được xây dựng chủ yếu dựa trên tổng khối lượng rác sinh hoạt phát sinh của hộ gia đình/chủ nguồn thải với mốc xác định từ nhỏ hơn hoặc bằng 126kg rác/tháng. Còn trên 420kg rác/tháng sẽ áp dụng tính tiền rác và vận chuyển theo kg. 

Chẳng hạn như ở TP Thủ Đức sẽ là 485,97 đồng/kg rác và 180,07 đồng/kg vận chuyển đối với khối lượng rác phát sinh trên 420kg/tháng.

Theo quy định mới nhất này, TP.HCM đặt ra hai trường hợp để ban hành mức thu tiền rác. Đó là khi TP.HCM chưa triển khai phân loại rác theo Luật Bảo vệ môi trường 2020 và khi TP.HCM triển khai thực hiện phân loại rác sinh hoạt tại nguồn theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.

Đối với mức thu áp dụng từ ngày 1-6 là theo trường hợp TP.HCM chưa triển khai phân loại rác theo Luật Bảo vệ môi trường 2020. Hiện nay tại TP.HCM thí điểm nhóm thu là chủ nguồn thải có phát sinh nhiều chất thải thực phẩm như chợ đầu mối, nhà hàng, khách sạn, trung tâm thương mại có dịch vụ ăn uống... sẽ phân loại rác tại nguồn thành ba loại. Riêng đối với các nhóm còn lại vẫn tiếp tục thực hiện phân loại rác tại nguồn thành hai loại như đã thực hiện trước đây.

Một vấn đề đặt ra là trường hợp nào TP.HCM thu tiền rác theo khối lượng (theo kg)? Trong quyết định mới ban hành, TP.HCM thông tin về mức giá với việc thu gom, vận chuyển, xử lý rác sinh hoạt trong trường hợp UBND TP.HCM triển khai phân loại tại nguồn theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và hộ gia đình, cá nhân, chủ nguồn thải nhỏ thực hiện phân loại đúng quy định của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền.

Trong trường hợp này, UBND cấp quận huyện tổ chức thống kê khối lượng rác phát sinh sau phân loại (không bao gồm chất thải rắn có khả năng tái chế, tái sử dụng và chất thải nguy hại đã được phân loại riêng) của hộ gia đình, cá nhân trong một khoảng thời gian do các bên tự thỏa thuận làm cơ sở xác định khối lượng.

Khối lượng rác sẽ được xác định theo 1 trong 3 cách thức gồm cân xác định khối lượng, thống kê số lượng, loại thể tích thiết bị chứa đựng rác; áp dụng hệ số quy đổi dung tích thiết bị lưu chứa rác thải sinh hoạt (1m3 ~ 420 kg) hoặc theo quy định pháp luật hiện hành khác. Cách thức khác do địa phương chủ động áp dụng phù hợp.

Băn khoăn cách tính khối lượng rác

Ông N.V.C. (ngụ hẻm 25, đường Nguyễn Bỉnh Khiêm, quận 1) cho biết trung bình rác sinh hoạt mỗi ngày của gia đình 4 người nhà ông chỉ khoảng 1-2kg. Hiện gia đình ông đóng khoảng 80.000 đồng tiền rác, mức giá này ông đánh giá là khá cao so với trước đây.

"Tôi thấy TP.HCM ban hành mức giá cụ thể cho từng quận huyện là khá tốt, không còn lo chuyện loạn giá rác hay bị nhì nhằng xin thêm. Còn lâu dài hơn nếu TP.HCM thu tiền rác theo kg, tôi rất băn khoăn về cách tính chính xác khối lượng rác. 

Đặc biệt là hầu hết các gia đình ở TP.HCM đều đóng cửa đi làm cả ngày, không thể giữ rác đến khi thu mới cân được. Tôi nghĩ bài toán này khó không kém câu chuyện phân loại rác thải", ông C. nhận định.

Còn chị X.T. (42 tuổi), kinh doanh nước uống giải khát tại khu vực quận 1, cho hay mỗi tháng chị đóng khoảng 120.000 đồng tiền rác. Theo chị T., mức giá này hợp lý do chị ước lượng rác của mình khá nhiều. 

Trước thông tin TP.HCM có thể triển khai thu tiền rác theo kg trong tương lai, chị T. nói bản thân khá nghi ngại. Mỗi ngày rác thường được chị T. mang ra trước nhà để tiện cho công nhân thu gom. Nếu thu tiền rác theo kg, chị T. không biết kiểm soát khối lượng thế nào. "Lỡ mình không để ý, người khác bỏ rác ở nhà mình thì sao?", chị T. lo lắng.

Trong khi đó, ông Quang Phú (phường 12, quận Tân Bình) cho hay ông ủng hộ việc thu tiền theo kg nhưng không biết sẽ thu theo cách nào vì nhà ông mỗi ngày lượng rác khác nhau và hàng xóm của ông mỗi nhà cũng có lượng rác khác nhau.

"Tôi được biết mô hình của Hội An phân loại rác và tính giá theo kg rất hay là phát bao ni lông theo màu khác nhau để hộ dân tự phân loại, rác bao nhiêu thì mua loại bao nặng bấy nhiêu. Như vậy rất tiện lợi và văn minh, TP.HCM nên nghiên cứu cách làm này thay vì để người dân băn khoăn cách tính như hiện nay", ông Phú đề xuất.

Quy định về giá đối với dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý rác sinh hoạt tại TP.HCM - áp dụng từ ngày 1-6 (chưa VAT):

Tại sao thu thêm tiền vận chuyển rác?

Trước đây người dân TP.HCM chỉ phải trả tiền cho dịch vụ thu gom rác, còn tiền vận chuyển và xử lý rác được thành phố bao cấp. Đến năm 2018, UBND TP.HCM ban hành quyết định 38 về giá tối đa đối với dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải sinh hoạt. Người dân ngoài trả tiền thu gom còn phải trả tiền vận chuyển, xử lý rác. 

Nhưng đến năm 2021, TP.HCM ban hành quyết định 20 sửa đổi quyết định 38, trong đó có quy định giai đoạn 2021 - 2025 chưa thực hiện thu giá dịch vụ xử lý rác.

Do đó người dân ngoài đóng tiền thu gom phải đóng thêm tiền phí vận chuyển, tiền này sẽ nộp về ngân sách TP, còn tiền xử lý rác vẫn do ngân sách chi trả.

Tuy nhiên do có địa phương triển khai trước, địa phương triển khai sau nên dẫn tới câu chuyện những năm gần đây (giai đoạn 2023 - 2024) có địa phương truy thu tiền vận chuyển rác từ người dân. Từ đầu năm 2025 trở đi, các quận huyện đều thực hiện thu tiền vận chuyển ngay từ đầu, có nơi thu theo tháng, có nơi thu theo quý hoặc năm. Do đó người dân phải đóng hai khoản tiền rác bao gồm thu gom và vận chuyển.

Trao đổi với Tuổi Trẻ sáng 14-5, UBND quận Phú Nhuận cho hay vừa họp bàn xong với các phường để chuẩn bị triển khai tới người dân về quyết định mới của TP.HCM. Tại quận này, tiền vận chuyển giảm so với mức thu cũ nhưng tiền thu gom sẽ tăng. 

Quận cho biết với các phường đã thu tiền vận chuyển theo quý hoặc năm sẽ tính toán để hoàn trả lại cho người dân. Còn đối với các chủ nguồn thải lớn ngoài tiền thu gom, vận chuyển thì quận sẽ thu thêm tiền xử lý rác theo quy định mới.