Thanh tra Chính phủ điểm tên 3 ngân hàng lớn dùng nghìn tỷ trái phiếu sai mục đích

Theo Thanh tra Chính phủ, các ngân hàng thương mại ACB, VPB, MB đã sử dụng hàng nghìn tỷ thu được từ phát hành trái phiếu doanh nghiệp không đúng mục đích nêu tại phương án phát hành.

Hàng nghìn tỷ trái phiếu chi sai mục đích

Thanh tra Chính phủ (TTCP) vừa có kết luận thanh tra về việc chấp hành chính sách pháp luật về phát hành trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) với 5 tổ chức phát hành là Ngân hàng TMCP Quân đội (MB); Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB); Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank); Ngân hàng TMCP Quốc tế Việt Nam (VIB) và Ngân hàng TMCP Phương Đông (OCB).

Thanh tra xác định, trong giai đoạn từ 1/1/2015 đến 30/6/2023, 5 ngân hàng trên đã phát hành thành công 386 mã TPDN (trái phiếu không chuyển đổi, không kèm theo chứng quyền, không có tài sản bảo đảm); kỳ hạn từ 1-10 năm. Tổng giá trị phát hành 255.142 tỷ đồng.

Mục đích phát hành để tăng quy mô vốn, bổ sung vốn cấp 2 và vốn khác phục vụ khách hàng, phục vụ nhu cầu cấp tín dụng của các ngân hàng. 

Đến thời điểm 30/6/2023, còn 173 mã TPDN đang lưu hành với tổng giá trị khoảng 97.828 tỷ đồng.

Kiểm tra việc sử dụng nguồn tiền từ phát hành TPDN, thanh tra chỉ ra rằng, 3 ngân hàng là ACB, VPB, MB sử dụng tiền thu được từ phát hành trái phiếu chưa đúng mục đích nêu tại phương án phát hành. 

Cụ thể, theo số liệu báo cáo, ACB sử dụng tiền thu được từ trái phiếu mã TPACB2018/10Y (phát hành ngày 19/12/2018, giá trị 2.200 tỷ đồng) và trái phiếu mã ACB.2019.04 (ngày 6/12/2019, 1.500 tỷ đồng) để cho vay trung dài hạn và ngắn hạn.

Trong khi đó, phương án phát hành được HĐQT ACB thông qua, việc phát hành các trái phiếu là để “phục vụ nhu cầu cấp tín dụng trung dài hạn”.

Tại VPB, ngân hàng này sử dụng tổng số tiền hơn 1.259 tỷ đồng trong tổng số 5.000 tỷ đồng từ 5 mã TPDN phát hành trong năm 2021, 2022 để cho các khách hàng vay ngắn hạn. Tuy nhiên, mục đích phát hành các mã trái phiếu là “để bổ sung nguồn vốn hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu cho vay trung, dài hạn bằng tiền đồng của VPB”. 

VPB còn sử dụng 2,9 tỷ đồng trong tổng số tiền 500 tỷ đồng từ trái phiếu phát hành năm 2016 và 540 tỷ đồng trong tổng số tiền 1.000 tỷ đồng từ trái phiếu phát hành năm 2021 cho 2 khách hàng vay ngắn hạn. Trong khi, mục đích của phương án phát hành là để “cho vay trung và dài hạn”. 

MB sử dụng tiền thu được từ 11 mã trái phiếu phát hành năm 2022, với tổng giá trị phát hành 1.920 tỷ đồng, để cho vay mà không thực hiện đầu tư theo mục đích phát hành nêu tại các bản công bố thông tin trước phát hành.

Trước đó, việc phát hành của MB là nhằm “bổ sung vốn cấp 2 dài hạn theo quy định của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), phục vụ nhu cầu cấp tín dụng, đầu tư cũng như tăng quy mô vốn hoạt động của ngân hàng nhằm đáp ứng mục tiêu tăng trưởng kinh doanh năm 2022 và các năm tiếp theo”.

Theo kết luận thanh tra, cả 5 ngân hàng (ACB, OCB, VIB, VPB, MB) đã không thực hiện trách nhiệm quản lý vốn từ phát hành TPDN theo quy định.

5 ngân hàng này báo cáo không thể phân định chính xác số liệu về việc sử dụng số tiền thu được từ TPDN riêng lẻ cho từng khoản vay, từng khách hàng cụ thể.

Lý do, toàn bộ tiền thu được từ phát hành TPDN không theo dõi riêng mà hòa chung vào nguồn vốn kinh doanh chung của ngân hàng. Từ đó, giải ngân cho cá nhân, tổ chức vay vốn, trong khi các hoạt động kinh doanh của ngân hàng diễn ra liên tục và đan xen nên không theo dõi riêng, đích danh từng khách hàng vay vốn từ nguồn tiền thu được từ phát hành TPDN.

Về công bố thông tin, theo TTCP, cả 5 ngân hàng cũng không công bố thông tin đúng thời hạn theo quy định.

Chênh lệch lãi suất

Theo TTCP, việc rà soát số liệu về lãi suất cố định của trái phiếu doanh nghiệp (kỳ hạn 12 tháng và 36 tháng) do 5 tổ chức tín dụng báo cáo cho thấy có sự chênh lệch so với mức lãi suất do NHNN ban hành.

Ngoài ra, còn có chênh lệch giữa các ngân hàng với nhau và giữa các thời điểm trong cùng một tổ chức tín dụng. TTCP nhận định, việc áp dụng lãi suất cố định trong phát hành TPDN của các tổ chức tín dụng là chưa có căn cứ theo quy định tại Nghị định số 153/2020.

Cơ quan thanh tra cho biết, trước ngày 17/5/2021, đối tượng được phép mua TPDN do các tổ chức tín dụng phát hành không bao gồm các tổ chức tín dụng và chi nhánh ngân hàng nước ngoài.

Sau khi Thông tư số 01/2021 về phát hành kỳ phiếu, tín phiếu, chứng chỉ tiền gửi và trái phiếu trong nước của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được ban hành và có hiệu lực, các tổ chức tín dụng mới được phép mua TPDN do các tổ chức tín dụng khác phát hành.

“Với sự thay đổi này, dòng vốn luân chuyển giữa các tổ chức tín dụng nhiều hơn so với trước. Trong đó, có vốn của các ngân hàng trong nhóm Big4 dịch chuyển qua các ngân hàng TMCP ngoài quốc doanh với lãi suất chưa có căn cứ và quy định cụ thể”, kết luận thanh tra nêu.

TTCP cho rằng, cần rà soát nghiên cứu sửa đổi quy định hiện hành về lãi suất phát hành TPDN của các tổ chức tín dụng nhằm bảo đảm cụ thể, minh bạch, đúng quy định.

Ngoài ra, cơ quan này cũng đề nghị NHNN tăng cường chỉ đạo công tác giám sát, kiểm tra, việc chấp hành quy định pháp luật của các ngân hàng trong nhóm Big4 khi đầu tư TPDN tại các ngân hàng khác.