Tăng tốc thanh toán không tiền mặt: Bảo mật đi trước

Thanh toán không tiền mặt đang dần trở thành chuẩn mực trong đời sống kinh tế - xã hội. Tuy nhiên đi kèm với đó là thách thức ngày càng lớn về bảo mật thông tin và tội phạm công nghệ.

Từ góc độ chính sách đến thực tiễn doanh nghiệp và hành vi người tiêu dùng, cơ quan quản lý đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để vừa phát triển hạ tầng thanh toán số vừa bảo vệ người tiêu dùng trên môi trường giao dịch mới.

Đây là những thông điệp nổi bật từ hội thảo "Thanh toán không tiền mặt: Động lực tăng trưởng kinh tế số" diễn ra ngày 14-6 ở TP.HCM.

Sự kiện nằm trong chương trình Ngày không tiền mặt 20250 do báo Tuổi Trẻ khởi xướng từ năm 2019 đến nay, phối hợp với Vụ Thanh toán, thời báo Ngân Hàng - Ngân hàng Nhà nước, Sở Công Thương TP.HCM, Công ty cổ phần Thanh toán quốc gia Việt Nam (NAPAS) tổ chức dưới sự chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước và UBND TP.HCM.

Việt Nam trong top đầu thế giới về thanh toán số

Trong quý 1-2025, người Việt thực hiện 5,5 tỉ giao dịch không dùng tiền mặt. Trong đó 4,5 tỉ giao dịch trên kênh số. Giao dịch bình quân trên đầu người của Việt Nam đã tiệm cận với Thái Lan, Ấn Độ và gần đuổi kịp Trung Quốc.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Hưng Nguyên - phó tổng giám đốc NAPAS - cho biết thực tế thanh toán tài khoản đến tài khoản thuộc top đầu, khoảng vị trí thứ 5 - 7 thế giới nhờ lối sống mới trên môi trường số của người Việt.

"Chúng ta chứng kiến sự thay đổi, từ thanh toán dịch vụ công đến di chuyển, mua sắm, đóng học phí, viện phí... đều được thực hiện trên môi trường số, thúc đẩy kinh tế số phát triển, qua đó tạo động lực cho thanh toán số phát triển. Nhiệm vụ lớn nhất hiện nay là tối ưu hóa trải nghiệm của người tiêu dùng khi sử dụng các dịch vụ số", ông Nguyên nói.

Theo thống kê của ngành ngân hàng, cả nước hiện có hơn 200 triệu tài khoản ngân hàng, khoảng 1/5 số này thường xuyên giao dịch số trên tất cả các kênh.

Kinh tế số Việt Nam tăng trưởng mạnh trong mấy năm gần đây, trong đó thương mại điện tử đóng góp hơn 60%. Năm 2024 lĩnh vực này đạt 22 tỉ USD, trong đó 90% giao dịch được thanh toán qua điện tử gồm QR, ví điện tử...

"Năm 2024 NAPAS xử lý 9,56 tỉ giao dịch, tăng xấp xỉ 30% về số lượng giao dịch và hơn 14,4% về giá trị giao dịch so với năm 2023", ông Nguyên thông tin.

Về tác động của thanh toán số đối với nền kinh tế, ông Nguyên cho rằng lợi ích thấy rất rõ nét: giúp thanh toán nhanh, giảm chi phí vận hành, góp phần minh bạch, tối ưu dòng tiền khi truy vết theo thời gian thực, hỗ trợ quản lý thuế...

Chia sẻ tại hội thảo, ông Kim Dea Hong - phó tổng giám đốc Ngân hàng Shinhan Việt Nam - cho biết Hàn Quốc xây dựng nền tảng thanh toán không dùng tiền mặt từ rất sớm với chế độ định danh bắt buộc trong giao dịch tài chính từ năm 1993 và phổ cập thẻ tín dụng từ năm 2000. Tuy nhiên đến nay tỉ lệ thanh toán bằng tiền mặt vẫn còn khoảng 15,9%, cho thấy phổ cập thanh toán số vẫn là thách thức ở quốc gia phát triển.

Tại Việt Nam, ông Kim đánh giá cao những chính sách nền tảng như xác thực sinh trắc học khi giao dịch, áp dụng hóa đơn điện tử bắt buộc với doanh nghiệp có doanh thu từ 1 tỉ đồng trở lên. 

Từ kinh nghiệm Hàn Quốc, ông Kim cho biết nước này đã từng bước khuyến khích thanh toán không tiền mặt bằng cách giảm thuế thu nhập cho người dùng thẻ tín dụng, sau đó mở rộng sang thẻ ghi nợ và thanh toán di động. Với các hộ kinh doanh, Chính phủ Hàn Quốc cũng ưu tiên hỗ trợ tài chính và ưu đãi thuế cho những đơn vị có tỉ lệ giao dịch không tiền mặt cao.

Người Việt chuộng thanh toán không tiền mặt xuyên biên giới

Chia sẻ báo cáo "Thấu hiểu hành vi người tiêu dùng trong kỷ nguyên kinh tế số" tại hội thảo, bà Lê Thị Thanh Bình - giám đốc khu vực phía Nam Công ty TNHH Cốc Cốc - cho biết trong bối cảnh hành vi tiêu dùng đang chuyển dịch mạnh mẽ sang môi trường số, các phương thức thanh toán không tiền mặt ngày càng phát triển và trở nên phổ biến hơn tại Việt Nam.

Theo kết quả khảo sát của Cốc Cốc, tiền mặt không còn là phương thức thanh toán chủ đạo trong sinh hoạt hằng ngày. Có đến 59% người tiêu dùng ưu tiên thanh toán không tiền mặt như chuyển khoản, quét QR, ví điện tử... 

Đáng chú ý, người Việt khi ra nước ngoài cũng không hoàn toàn phụ thuộc vào tiền mặt mà linh hoạt sử dụng nhiều phương thức thanh toán. Chỉ khoảng 1/3 chọn dùng hoàn toàn tiền mặt của quốc gia đến, trong khi phần lớn ưu tiên kết hợp dùng thẻ tín dụng, ví điện tử hoặc phương thức không tiền mặt tại địa phương.

Không chỉ người tiêu dùng thay đổi thói quen chi tiêu mà theo ông Nguyễn Nam Bình - chi cục trưởng Chi cục Thuế khu vực 2 TP.HCM, các hộ kinh doanh cũng đang bắt kịp xu hướng không tiền mặt.

Từ ngày 1-6, theo nghị định 70 của Chính phủ, các hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm thuộc sáu nhóm ngành nghề quy định sẽ phải xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền kết nối trực tiếp với cơ quan thuế.

"Việc triển khai hóa đơn điện tử qua máy tính tiền tại TP.HCM đang nhận được sự ủng hộ tích cực từ người dân và doanh nghiệp", ông nói. 

Điều này không chỉ góp phần minh bạch hóa hoạt động kinh doanh mà còn giúp hộ kinh doanh tiếp cận công nghệ, quản lý doanh thu dễ hơn, đồng thời mở rộng tệp khách hàng và tích hợp với hệ sinh thái thanh toán không tiền mặt.

Ông Bình nhận định đây là một bước tiến quan trọng trong lộ trình chuyển đổi số toàn diện của nền kinh tế, gắn kết chặt chẽ giữa quản lý thuế, tiêu dùng và thanh toán hiện đại.

Thúc đẩy thanh toán không tiền mặt toàn diện

Chứng kiến sự phát triển của thanh toán không dùng tiền mặt, Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Phạm Tiến Dũng nhắc lại từ những năm đầu khi Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng còn đi từng gian hàng của tiểu thương để dán mã QR, đến ngày hôm nay khi thanh toán QR nói riêng và thanh toán không tiền mặt nói chung đã phát triển rất mạnh mẽ.

Hiện nay 87% số người trưởng thành tại Việt Nam đã có tài khoản ngân hàng. Tại TP.HCM, tỉ lệ này còn cao hơn. Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng hiện xử lý bình quân 820.000 tỉ đồng mỗi ngày, trong khi hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử xử lý 26 triệu giao dịch mỗi ngày.

Hạ tầng thông tin tín dụng quốc gia nâng cấp để gia tăng khả năng xử lý, cập nhật dữ liệu tự động, đồng thời mở rộng thu thập và cập nhật dữ liệu trong và ngoài ngành với tỉ lệ cập nhật số liệu thành công từ tổ chức tín dụng đạt mức cao trên 98%.

"Thanh toán không dùng tiền mặt đang đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế số, góp phần nâng cao minh bạch, thúc đẩy thương mại điện tử và dịch vụ công, dưới sự phối hợp chặt chẽ giữa Ngân hàng Nhà nước, Bộ Công an cùng các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp", ông Phạm Tiến Dũng nhấn mạnh.