Vụ xây nhà trên đất người khác: Tránh tạo tiền lệ dung túng sai phạm

Liên quan vụ xây nhầm nhà trên đất người khác ở Hải Phòng, luật sư cho rằng phán quyết của tòa án là hợp tình, hợp lý và đúng quy định pháp luật. Bản án cũng thể hiện tính công bằng, đồng thời tránh tạo tiền lệ dung túng cho những hành vi cố tình vi phạm pháp luật đất đai.

Về vụ xây nhầm nhà trên đất người khác, ngày 11/8/2025, Tòa án nhân dân (TAND) khu vực 1 (Hải Phòng) đã xét xử sơ thẩm vụ việc và ban hành Bản án số 08/2025/DS-ST buộc ông Đỗ Văn Hữu phải di chuyển đồ đạc, tự tháo dỡ toàn bộ các công trình xây dựng để trả lại đất cho gia đình bà Trần Thị Kim Loan.

Tuy nhiên, ông Đỗ Văn Hữu vẫn tiếp tục gửi đơn kháng cáo Bản án sơ thẩm đến TAND Thành phố (TP) Hải Phòng. Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng, Trưởng Văn phòng luật sư Kết nối cho rằng, khả năng ông Hữu lật ngược quyết định tại Bản án sơ thẩm là rất thấp nếu bà Loan kiên quyết đòi lại đất và không chấp nhận thương lượng.

Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng, Trưởng Văn phòng luật sư Kết nối

- Gia đình ông Đỗ Văn Hữu ở phường Thiên Hương (Hải Phòng) đã đổ móng, xây nhà trên thửa đất 60 m2 thuộc quyền sử dụng hợp pháp của vợ chồng bà Trần Thị Kim Loan. Khi bị phát hiện, ông Hữu thừa nhận nhầm vị trí nhưng vẫn tiếp tục thi công dù chính quyền đã lập biên bản và yêu cầu dừng. Ông có thể phân tích rõ trường hợp này dưới góc độ pháp lý?

Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng: Tại khoản 9, Điều 3, Luật Đất đai 2024 quy định chiếm đất là việc sử dụng đất do Nhà nước đã quản lý mà chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép hoặc sử dụng đất của người sử dụng đất hợp pháp khác mà chưa được người đó cho phép. Đồng thời, theo Điều 11, Luật Đất đai 2024, hành vi lấn, chiếm đất, hủy hoại đất là hành vi bị nghiêm cấm trong lĩnh vực đất đai.

Trong vụ việc nêu trên, ban đầu có thể cho rằng việc gia đình ông Đỗ Văn Hữu xây dựng trên thửa đất của vợ chồng bà Trần Thị Kim Loan là do nhầm vị trí, nhưng sau khi chính quyền địa phương đã lập biên bản, yêu cầu dừng thi công và trả lại đất mà ông Hữu vẫn tiếp tục hoàn thiện công trình thì không thể coi là nhầm lẫn nữa. Đây đã trở thành hành vi cố ý vi phạm pháp luật.

Như vậy, việc gia đình ông Đỗ Văn Hữu xây dựng trên phần đất đã thuộc quyền sử dụng hợp pháp của vợ chồng bà Loan không chỉ vi phạm pháp luật đất đai mà còn xâm phạm trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của chủ đất.

- Ngày 11/8/2025, TAND khu vực 1 (Hải Phòng) đã xét xử sơ thẩm vụ việc và ban hành Bản án số 08/2025/DS-ST buộc ông Hữu phải di chuyển đồ đạc, tự tháo dỡ toàn bộ các công trình xây dựng để trả lại đất cho gia đình bà Trần Thị Kim Loan. Theo luật sư, phán quyết này có hợp tình, hợp lý hay không?

Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng: Quyết định của TAND khu vực 1 tại Bản án số 08/2025/DS-ST buộc gia đình ông Đỗ Văn Hữu phải di dời toàn bộ tài sản, tháo dỡ công trình xây dựng trái phép và trả lại đất cho vợ chồng bà Trần Thị Kim Loan là hợp tình, hợp lý và đúng quy định pháp luật.

Theo quy định tại Điều 166, Bộ luật Dân sự 2015 thì chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản có quyền đòi lại tài sản từ người chiếm hữu, người sử dụng tài sản, người được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật.

Đồng thời, theo khoản 5 và khoản 8, Điều 26, Luật Đất đai 2024 có quy định về quyền chung của người sử dụng đất là được Nhà nước bảo hộ khi người khác xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp về đất đai của mình; khiếu nại, tố cáo, khởi kiện về những hành vi vi phạm quyền sử dụng đất hợp pháp của mình và những hành vi khác vi phạm pháp luật về đất đai.

Do đó, quyết định của tòa án buộc ông Hữu tháo dỡ công trình trái phép và trả lại đất cho bà Loan vừa nhằm khôi phục tình trạng ban đầu, vừa bảo đảm nguyên tắc tôn trọng quyền sử dụng đất hợp pháp. Đây còn là biện pháp mang tính răn đe, ngăn chặn các hành vi lấn chiếm đất đai tương tự.

Xét ở góc độ xã hội, bản án cũng thể hiện tính công bằng, bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân đã mua đất hợp pháp, đồng thời tránh tạo tiền lệ dung túng cho những hành vi cố tình vi phạm pháp luật đất đai.

Ngôi nhà 2 tầng mà gia đình ông Hữu xây dựng trên đất của bà Loan. Ảnh: Vietnamnet.

- Ngày 15/9, UBND phường Thiên Hương đã tổ chức cuộc họp yêu cầu vợ chồng ông Đỗ Văn Hữu nghiêm túc chấp hành Bản án sơ thẩm số 08/2025/DS-ST. Tại cuộc họp, ông Đỗ Văn Hữu cho biết gia đình ông đã gửi đơn kháng cáo Bản án sơ thẩm đến TAND TP Hải Phòng. Theo luật sư, nếu như bà Loan nhất quyết đòi lại đất chứ không chịu thương lượng thì vấn đề sẽ được giải quyết thế nào?

Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng: Khả năng ông Hữu lật ngược quyết định tại Bản án sơ thẩm là rất thấp nếu bà Loan kiên quyết đòi lại đất và không chấp nhận thương lượng. Nguyên nhân là toàn bộ hồ sơ pháp lý về quyền sử dụng đất đều đứng tên vợ chồng bà Loan, trong khi ông Hữu không có giấy tờ chứng minh quyền sử dụng hợp pháp và cũng xác nhận đó là phần đất của vợ chồng bà Loan.

Với căn cứ pháp lý như vậy, tòa án phúc thẩm khó có thể chấp nhận kháng cáo của ông Hữu. Do đó, con đường khả dĩ nhất trong trường hợp này không phải là kỳ vọng vào việc thắng án ở cấp phúc thẩm mà là tìm giải pháp hài hòa để giảm thiệt hại cho các bên.

Giải pháp được cho là hợp tình, hợp lý nhất chính là thương lượng. Gia đình ông Hữu có thể chủ động trao đổi với bà Loan để xin hỗ trợ một phần chi phí tháo dỡ hoặc đề nghị được gia hạn thêm thời gian thi hành án nhằm giảm thiệt hại về kinh tế. Nếu không đạt được sự đồng thuận, ông Hữu vẫn có quyền làm đơn xin gia hạn thi hành án để có thời gian chuẩn bị. Điều quan trọng là tránh kéo dài tranh chấp, bởi càng dây dưa thì mâu thuẫn càng gay gắt, chi phí tố tụng và thi hành án càng tăng, trong khi kết quả gần như không thay đổi.

- Theo luật sư, việc xây nhầm nhà trên đất người khác, chính quyền địa phương có trách nhiệm gì hay không?

Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng: Trong vụ việc xây nhầm nhà trên đất của người khác, trách nhiệm trước hết thuộc về người trực tiếp xây dựng. Tuy nhiên, chính quyền địa phương cũng có trách nhiệm quản lý nhà nước về đất đai và trật tự xây dựng trên địa bàn.

Tại Điều 241 Luật Đất đai 2024 về trách nhiệm trong việc phát hiện, ngăn chặn và xử lý vi phạm pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai quy định Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm thường xuyên kiểm tra, phát hiện, ngăn chặn và xử lý kịp thời theo thẩm quyền đối với các hành vi không đăng ký đất đai; lấn đất, chiếm đất, hủy hoại đất; sử dụng đất không đúng mục đích; chuyển, nhận quyền sử dụng đất không đúng pháp luật và hành vi vi phạm pháp luật đất đai khác của người sử dụng đất.

Cũng theo Điểm e Khoản 1 Điều 15 Nghị định 151/2025/NĐ-CP quy định Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm phát hiện, ngăn chặn và xử lý kịp thời những vi phạm pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai tại địa phương.

Như vậy, chính quyền địa phương không chỉ có thẩm quyền mà còn có nghĩa vụ trong việc quản lý, giám sát tình trạng sử dụng đất và xây dựng tại địa phương. Nếu để xảy ra việc xây dựng trái phép trên đất hợp pháp của người khác mà không kịp thời ngăn chặn, xử lý thì trách nhiệm quản lý của chính quyền địa phương cũng cần được xem xét.

- Xin cảm ơn luật sư!