Suy thận rình rập người trẻ: Lối sống nào đang ‘giết chết’ thận?

Theo các chuyên gia, ngày càng nhiều người trẻ vô tình duy trì những hành vi gây hại cho thận, khiến thận quá tải, tổn thương và dẫn tới suy thận lúc nào không hay.

Gia tăng tỷ lệ người trẻ suy thận

Theo thống kê của Bộ Y tế, tại Việt Nam hiện có 8,7 triệu người trưởng thành mắc bệnh thận mạn, chiếm 12,8% dân số. Việt Nam hiện có hơn 400 đơn vị chạy thận nhân tạo và cung cấp dịch vụ lọc máu cho khoảng 30.000 bệnh nhân mắc bệnh thận giai đoạn cuối mỗi năm, tuy nhiên mới chỉ đáp ứng được 30% nhu cầu của bệnh nhân cần lọc máu trên cả nước. Những năm gần đây, số ca suy thận giai đoạn cuối ở người trẻ tuổi (20-40 tuổi) đang có xu hướng gia tăng đáng báo động. Tại phòng khám Nội thận của Bệnh viện Bình Dân (TP.HCM), khoảng 1/3 bệnh nhân đến khám và điều trị suy thận nằm trong nhóm tuổi dưới 40.

Theo thống kê từ Khoa Thận nhân tạo, Bệnh viện Chợ Rẫy, đang điều trị khoảng 400-500 bệnh nhân chạy thận định kỳ. Mỗi ngày, có trung bình 60-70 ca phải chạy thận nhân tạo cấp cứu. Số ca suy thận mạn giai đoạn cuối đang gia tăng nhanh chóng, với xu hướng trẻ hóa rõ rệt.

Lối sống đang "đầu độc" thận

Bác sĩ chuyên khoa 2 Lê Thị Đan Thùy, Trưởng Khoa Nội thận - lọc máu, Bệnh viện Bình Dân cho biết, nguyên nhân hàng đầu gây nên tình trạng tổn thương thận cấp ở Việt Nam cũng như ở các nước là do thuốc tân dược, thực phẩm chức năng (chiếm 50%). Nếu xét riêng nhóm thực phẩm chức năng, thảo dược thì chiếm 30% các nguyên nhân tổn thương thận cấp.

Thực phẩm chức năng theo Luật An toàn thực phẩm 2010 là sản phẩm hỗ trợ sức khỏe, chia thành 4 nhóm, nhóm bổ sung vi chất, nhóm tăng miễn dịch, nhóm dùng cho người bệnh lý đặc biệt (như tiểu đường...) và nhóm có tính hỗ trợ điều trị. Hai nhóm cuối tiềm ẩn nguy cơ tác dụng phụ, nhất là với gan, thận.

"Nhiều người nhầm tưởng thực phẩm chức năng an toàn, dùng kéo dài và tự ý kết hợp với thuốc điều trị. Điều này có thể dẫn đến suy thận cấp, suy thận mạn, thậm chí phải chạy thận. Một số chất thường gặp gây hại cho thận gồm sibutramin (giảm cân), axit aristolochic (trong dược liệu), thủy ngân, hydroquinon (trắng da), hoặc hormone sinh dục (tăng cường sinh lý nam). Thậm chí các sản phẩm không rõ nguồn gốc còn chứa chất cấm", bác sĩ Thùy lưu ý.

Uống nhiều nước ngọt, ăn mỳ gói, thức khuya

Bác sĩ chuyên khoa 2 Vũ Lệ Anh - Trưởng khoa Nội thận, Bệnh viện đa khoa Xuyên Á, cho biết ở người trẻ, những thói quen sinh hoạt thiếu lành mạnh như thức khuya, uống nước ngọt thường xuyên, vô tình ảnh hưởng xấu đến hệ miễn dịch của cơ thể, gây bệnh lý cầu thận, lâu dần dẫn đến suy thận.

"Bởi lẽ, trong thức uống tăng lực, nước uống có gas thường chứa những chất dị ứng với cơ thể, khi uống thường xuyên chúng sẽ gây phản ứng lặp đi lặp lại ảnh hưởng đến thận và một số cơ quan khác. Lúc này, thận đào thải quá nhiều và cơ thể dị ứng dẫn đến viêm thận", bác sĩ Lệ Anh phân tích.

Ngoài ra, việc thức khuya làm nhịp sinh học bị đảo lộn dẫn đến cơ thể và hệ miễn dịch xáo trộn. Khi việc thức khuya lặp lại thường xuyên sẽ khiến đáp ứng miễn dịch bất thường ở cơ thể, lâu dần dẫn đến bệnh lý liên quan đến thận, suy thận.

Tiêu thụ nhiều thức ăn nhanh, chế độ ăn mất cân bằng

Bác sĩ chuyên khoa 2 Nguyễn Thị Diễm Hương, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM - cơ sở 3, cho biết ngày nay người trẻ ngày càng tiêu thụ nhiều thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống có đường. Mức tiêu thụ đường bình quân ở Việt Nam tăng gấp 4 lần trong 15 năm qua, đạt gần 70 lít/người/năm vào năm 2023.

Ngoài ra, theo bác sĩ Lệ Anh, việc ăn nhiều đạm trên 2 g/kg/ngày (tương đương 400-500 g thịt-cá) làm quá tải thận thải từ các chất chuyển hóa. 

Tuy nhiên, ăn nhiều đạm không phải là nguyên nhân trực tiếp gây suy thận. Chế độ ăn nhiều đạm gây suy thận nếu một người có bệnh thận từ trước như viêm cầu thận, hội chứng thận hư, bệnh thận mạn,... trong trường hợp này chức năng thận giảm nhanh hơn khi ăn nhiều đạm.

Uống ít nước, nhịn tiểu, tập luyện quá sức...

Bên cạnh đó, tiến sĩ bác sĩ Ngô Thị Kim Oanh, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM - cơ sở 3, cảnh báo: Nhiều thói quen tưởng chừng vô hại trong đời sống hằng ngày lại âm thầm hủy hoại thận, đặc biệt ở người trẻ. Những hành vi sau đây khiến thận phải làm việc quá tải, lâu dài gây tổn thương không hồi phục.

Uống ít nước: Thận cần đủ nước để lọc máu và thải độc. Khi thiếu nước, nước tiểu cô đặc dễ tạo sỏi và giảm khả năng loại bỏ chất cặn, lâu ngày gây suy giảm chức năng thận.

Nhịn tiểu thường xuyên: Khi nước tiểu ứ đọng trong bàng quang, vi khuẩn dễ sinh sôi, gây viêm đường tiết niệu, thậm chí lan đến thận và dẫn đến viêm bể thận, một trong những nguyên nhân suy thận mạn nếu tái phát nhiều lần.

Tập luyện quá sức không bù đủ nước: Cường độ tập cao mà không bổ sung đủ nước, điện giải có thể gây tiêu cơ vân, dẫn đến suy thận cấp nếu không được điều trị kịp thời.

Hút thuốc, uống nhiều rượu bia: Nicotine và cồn làm tổn thương vi mạch, bao gồm cả vi mạch ở cầu thận, gây giảm tưới máu và tổn thương mô thận, thúc đẩy tiến triển bệnh thận mạn.

Theo bác sĩ Oanh, việc bảo vệ thận không chỉ bắt đầu từ ăn uống khoa học, uống đủ nước mà còn từ nhận thức đúng và thay đổi kịp thời những thói quen sinh hoạt tưởng như vô hại hằng ngày.