Sức ép từ ông Trump thúc đẩy Harvard hàn gắn chia rẽ

Tối 27/5, một thủ lĩnh sinh viên biểu tình ủng hộ Palestine dẫn đầu hàng trăm người tụ tập trước cổng công viên Harvard Yard cùng hô vang khẩu hiệu ủng hộ các sinh viên quốc tế đang học tập tại ngôi trường danh tiếng này.

Một cựu thủ lĩnh sinh viên Do Thái, người từng chỉ trích các hoạt động ủng hộ Palestine trong khuôn viên trường, phát biểu mở màn sự kiện. Một giáo sư, từng thuộc nhóm chỉ trích Harvard mạnh mẽ nhất, sau đó tham gia cùng họ, kêu gọi mọi người bảo vệ đại học này.

Những năm gần đây, Harvard đã trở thành trung tâm của những cuộc tranh cãi gay gắt về xung đột Israel - Palestine, tự do ngôn luận và tương lai giáo dục đại học Mỹ.

Nhưng việc chính quyền Tổng thống Donald Trump nhắm mục tiêu vào Harvard đang mang lại cho ngôi trường một cảm giác đoàn kết mà nơi đây đã thiếu vắng suốt một năm rưỡi qua.

"Niềm tự hào về trường có lẽ đang ở mức cao nhất mọi thời đại", Abdullah Shahid Sial, sinh viên năm hai đến từ Pakistan và là một trong hai chủ tịch hội sinh viên đại học Harvard, nhận xét. Anh cho biết chưa bao giờ thấy các thành viên của trường, từ sinh viên đến giảng viên, lại đoàn kết đến vậy.

"Tôi hy vọng nó sẽ tiếp diễn mãi", Sial nói.

Bộ An ninh Nội địa Mỹ tuần trước ra lệnh cấm Harvard tuyển sinh sinh viên quốc tế, động thái gây chấn động trong ngành giáo dục đại học. Chính phủ cũng đóng băng hơn 3 tỷ USD tiền tài trợ liên bang và hợp đồng của trường trong chiến dịch gây sức ép lên cơ sở giáo dục danh giá bậc nhất đất nước.

Theo giới quan sát, đòn công kích chưa từng có từ chính quyền đã khiến nhiều người trong cộng đồng Harvard gạt bất đồng sang một bên tại thời điểm mà họ cho là mang tính sống còn đối với đại học 388 năm tuổi này.

Dù có quan điểm trái ngược thế nào về xung đột ở Trung Đông, "mọi người đều đồng tình rằng việc nhắm mục tiêu vào sinh viên quốc tế sẽ không giúp giải quyết bất kỳ vấn đề gì", Sial nói.

Chính quyền Trump tuyên bố họ đang trừng phạt Harvard vì trường không thực sự nỗ lực ngăn chặn nạn bài Do Thái và đã tạo ra môi trường thù địch với những người bảo thủ.

Giáo sư N. Gregory Mankiw, nhà kinh tế học bảo thủ có ảnh hưởng, cho rằng toàn thể Đại học Harvard đã đoàn kết lại với nhau, bởi điều chính quyền đang làm thực sự "vượt lằn ranh đỏ".

Mankiw, người từng làm việc dưới chính quyền tổng thống George W. Bush, cho biết ông muốn nội bộ trường Harvard có quan điểm đa dạng hơn, song cũng thêm rằng ông luôn cảm thấy được trân trọng và đối xử "cực kỳ tốt" tại đây.

"Đỗ xe không đúng quy định là vấn đề, nhưng chúng ta không xử tử tài xế chỉ vì thế", ông ví von.

Dù một số sinh viên và giảng viên vẫn chỉ trích Harvard, cuộc biểu tình hôm 27/5 dường như đã phản ánh tâm trạng chung của toàn trường. Một nhóm mới thành lập để phản đối yêu cầu từ chính quyền Trump tổ chức sự kiện này, nhằm thể hiện tinh thần ủng hộ đối với sinh viên quốc tế tại Harvard.

Jacob M. Miller, người từng giữ chức chủ tịch trung tâm Hillel của Harvard, tổ chức kết nối cộng đồng Do Thái tại các trường đại học, đã thường xuyên xuất hiện trên truyền hình quốc gia sau khi Hamas tấn công lãnh thổ Israel hồi năm 2023, cáo buộc ban lãnh đạo Harvard chưa nỗ lực hết sức để chống nạn bài Do Thái.

Nhưng khi tham gia cuộc biểu tình hôm 27/5, ông cho hay cộng đồng Do Thái tại Harvard phản đối tuyên bố từ chính quyền Trump rằng các hành động trừng phạt Harvard của họ là nhằm bảo vệ sinh viên Do Thái.

"Chúng tôi sẽ không cho phép danh tính của mình bị lợi dụng để phá hoại các cơ sở giáo dục đại học", Miller nói. "Và chúng tôi cũng sẽ không để chính quyền dùng danh tính của chúng tôi làm cái cớ để gây sức ép chính trị lên bạn bè mình".

Nuriel Vera-DeGraff, sinh viên năm ba tại Harvard, người từng phát biểu tại khu lều trại ủng hộ Palestine trong khuôn viên trường vào năm ngoái, đã giới thiệu Miller tại cuộc biểu tình vừa qua. Anh sau đó nói rằng dù tồn tại những khác biệt, họ vẫn có thể "cùng nhau đấu tranh vì mục tiêu chung".

Miller cho rằng hành động của Tổng thống Trump với Harvard đã thúc đẩy "mọi người mở rộng tầm nhìn và tạo dựng tình bạn vượt ra khỏi những nhóm mà họ vốn đã đồng quan điểm".

Tim, một sinh viên Ukraine vừa được nhận vào Harvard, cho hay cộng đồng sinh viên quốc tế cảm thấy phấn chấn bởi quyết định nhanh chóng của trường về việc khởi kiện chính quyền liên bang, hành động cho thấy Đại học Harvard sẵn sàng đấu tranh vì sinh viên.

Bầu không khí tương đối đoàn kết tại Harvard trái ngược hoàn toàn với Đại học Columbia, ngôi trường đã nhượng bộ một số yêu cầu từ chính quyền Trump. Trong khi Harvard cũng cố gắng hợp tác với chính quyền, họ đã kiên quyết từ chối nhiều yêu cầu và đã hai lần đệ đơn kiện chính phủ.

Tuần trước, quyền Chủ tịch Đại học Columbia Claire Shipman đã bị la ó trong lễ tốt nghiệp cho sinh viên. Lễ tốt nghiệp của Harvard sẽ diễn ra vào ngày 29/5.

Hôm 27/5, Chủ tịch Đại học Harvard Alan Garber có bài phát biểu trước sinh viên năm cuối khóa 2025 trong buổi lễ cầu nguyện tốt nghiệp thường niên của trường. Khi tiến sĩ Garber bước lên sân khấu, một người trong nhóm sinh viên sắp tốt nghiệp đã reo lên: "Tuyệt vời!".

Trong bài phát biểu, tiến sĩ Garber kêu gọi các sinh viên năm cuối bảo vệ những giá trị của giáo dục khi họ theo đuổi sự nghiệp chuyên môn.

"Cách tốt nhất để ghi nhận Harvard và ý nghĩa của khoảng thời gian này đối với các em là hãy ủng hộ giáo dục", ông nói thêm. "Mọi thứ chúng ta có thể đạt được, về mặt đạo đức, khoa học, công nghệ và thậm chí cả kinh tế, đều bắt nguồn từ tri thức".

Tối cùng ngày, hàng nghìn người đã tham dự một hội thảo trực tuyến do Crimson Courage tổ chức. Đây là nhóm được thành lập bởi các cựu sinh viên Harvard nhằm hỗ trợ trường cũng như nền tảng giáo dục đại học.

Maura Healey, Thống đốc Massachusetts kiêm cựu sinh viên Harvard tốt nghiệp năm 1992, cho biết tại hội thảo rằng ngôi trường là đơn vị tuyển dụng lớn thứ tư trong bang và đóng góp hơn 6 tỷ USD cho nền kinh tế bang.

Theo Thống đốc Healey, các cuộc tấn công vào sinh viên quốc tế đang "làm suy yếu khả năng thu hút nhân tài thế giới", khiến "mọi người mang tài năng của họ đi nơi khác".

Giáo sư lịch sử Vincent Brown khẳng định nhu cầu đoàn kết lại để bảo vệ trường đã trở thành "ưu tiên hàng đầu" đối với toàn thể thành viên Harvard, giúp họ "gạt đi những bất đồng nội bộ khác".

"Giờ đây, mọi người đều đoàn kết ủng hộ Chủ tịch Garber và bất kỳ ai sẵn lòng bảo vệ lĩnh vực học thuật trước áp lực từ chính quyền Trump", ông nhấn mạnh.

Vũ Hoàng (Theo CNBC, AP, Reuters)