Sửa luật thế nào để luật sư công đạt được hiệu quả?

Theo luật sư Nguyễn Văn Hậu, Chủ nhiệm Cơ quan Truyền thông Liên đoàn Luật sư Việt Nam, mặc dù đã có ‘Trợ giúp pháp lý nhà nước’, song vẫn còn hạn chế nên cần có chế định luật sư công.

Luật sư Nguyễn Văn Hậu cho rằng, tại Việt Nam, mặc dù chúng ta đã có cơ chế về "Trợ giúp pháp lý nhà nước" được quy định tại luật Trợ giúp pháp lý 2017, thông qua các trung tâm trợ giúp pháp lý. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy quyền tiếp cận công lý của người dân, đặc biệt người nghèo, đối tượng yếu thế vẫn còn hạn chế. Nguyên nhân là do nhiều người chưa đủ điều kiện thụ hưởng trợ giúp pháp lý miễn phí, nhưng cũng không có khả năng chi trả dịch vụ luật sư tư.

"Trong bối cảnh đó, việc hình thành chế định luật sư công được kỳ vọng là một giải pháp cần thiết. Việc này nhằm đưa chính sách pháp luật vào cuộc sống, bảo vệ quyền con người, quyền công dân và bảo đảm công bằng xã hội", luật sư Hậu phân tích.

Cũng theo Chủ nhiệm Cơ quan Truyền thông Liên đoàn Luật sư Việt Nam, cần định hướng luật sư công là một chức danh độc lập trong hệ thống các chức danh nghề nghiệp, thực hiện dịch vụ pháp lý chuyên nghiệp.

Chúng ta đã có các trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước, chi nhánh, gồm các viên chức, người lao động, cá nhân ký hợp đồng thực hiện trợ giúp pháp lý, để thực hiện dịch vụ pháp lý miễn phí theo nhiệm vụ luật định. Về bản chất, họ đang đảm nhiệm chức năng của luật sư công. Tuy nhiên, do chưa được luật hóa thành một chức danh "luật sư công" độc lập nên địa vị pháp lý, phạm vi hoạt động của họ còn nhiều hạn chế, chưa tạo được sự đồng bộ với đội ngũ luật sư trong xã hội.

Chính vì vậy, luật sư Hậu cho rằng: "Việc xây dựng cơ sở pháp lý vững chắc cho chế định luật sư công là yêu cầu cấp bách, để mô hình này có thể ra đời và hoạt động hiệu quả, minh bạch, đúng pháp luật".

Theo đó, cần nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung luật Luật sư, luật Trợ giúp pháp lý và các văn bản liên quan, nhằm "luật hóa" địa vị của luật sư công. Cụ thể, có thể bổ sung một chương, hoặc mục riêng trong luật Luật sư về luật sư công. Trong đó, quy định rõ tiêu chuẩn, nghĩa vụ, quyền hạn của luật sư công. Đồng thời, sửa đổi luật Trợ giúp pháp lý để chuyển đổi, nếu đủ điều kiện để trở thành luật sư thì chuyển đổi, hoặc mở rộng khái niệm trợ giúp viên pháp lý thành luật sư công.

Một vấn đề trọng tâm là xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của luật sư công. Theo luật sư Hậu, luật sư công tập trung hoạt động trên ba lĩnh vực cơ bản: tư vấn pháp lý; tham gia tố tụng và thực hiện các dịch vụ pháp lý khác phục vụ lợi ích công. Khi đó, luật sư công sẽ tham gia tư vấn trong các dự án kinh tế - xã hội; tư vấn giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài; tham gia ý kiến trong quá trình xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật; cũng như tư vấn về các vấn đề chuyên môn như phòng vệ thương mại.

Ngoài ra, luật sư công có thể tư vấn về giải quyết tranh chấp quốc tế và tham gia cùng các cơ quan có thẩm quyền trong quá trình tranh tụng tại các cơ quan tài phán quốc tế để bảo vệ lợi ích quốc gia. Như vậy, chức năng tư vấn của luật sư công khá rộng, vừa hỗ trợ trực tiếp cho người dân, vừa đóng vai trò "luật sư của Nhà nước" trong các vấn đề pháp lý quan trọng.

Để thu hút và giữ chân những luật sư có trình độ cao tham gia lĩnh vực này, cần có cơ chế đãi ngộ đặc thù, vượt trội so với mặt bằng chung. "Luật sư công cần được hưởng phụ cấp thường xuyên hằng tháng bằng 200% mức lương hiện hưởng, kèm phụ cấp theo vụ việc. Tức thu nhập của luật sư công có thể gấp khoảng 3 lần so với một viên chức thông thường cùng bậc lương", luật sư Hậu nhấn mạnh.