'Sự thịnh vượng của các quốc gia' - nền tảng kinh tế học hiện đại

Bản gốc có tên đầy đủ là An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations (Một truy vấn về bản chất và nguyên nhân của sự thịnh vượng của các quốc gia), thường được gọi tắt là The Wealth of Nations. Sách là công trình khảo cứu của "cha đẻ ngành kinh tế học hiện đại" Adam Smith, xuất bản lần đầu năm 1776.

Ra đời trong bối cảnh châu Âu bước vào thời kỳ Cách mạng công nghiệp với nhiều phương thức sản xuất mới, các tuyến thương mại quốc tế mở rộng, tác phẩm cung cấp góc nhìn toàn diện về nguồn gốc của sự thịnh vượng, vai trò của thị trường, nhà nước, xã hội. Đồng thời, tác giả phê phán chủ nghĩa trọng thương thịnh hành lúc bấy giờ - niềm tin về sự giàu có của một quốc gia gắn liền lượng vàng bạc tích trữ, cho rằng quan niệm này có thể dẫn đến sự trì trệ, bất công.

Hơn 250 năm ra mắt, phần lớn khái niệm và cách phân tích của Adam Smith vẫn còn giá trị, phù hợp mọi thời. Sách được chia thành năm quyển bên trong. Ở phần đầu, Adam Smith đi sâu vào vai trò của phân công lao động, lấy ví dụ về việc sản xuất đinh ghim. Theo ông, nếu có mười nhân công và mỗi người nhận một khâu, họ có thể làm ra 48.000 chiếc mỗi ngày. Cùng khoảng thời gian, nếu mỗi công nhân đảm nhiệm tất cả công đoạn, số lượng sản phẩm của cả 10 người chưa tới 20 cái.

Từ đó, nhà kinh tế cho rằng chính sự chuyên môn hóa giúp nâng cao năng suất, gia tăng của cải. Ngoài ra, ông phân tích ba nguồn thu nhập chính của xã hội: tiền công, lợi nhuận và địa tô - một trong những tư tưởng cốt lõi của kinh tế học cổ điển sau này.

Trong quyển hai, tác giả phân tích về vốn, cho biết có hai loại gồm vốn phục vụ tiêu dùng trước mắt và vốn để đầu tư sinh lời (tư bản). Ông cũng nhấn mạnh vai trò của tiết kiệm và tái đầu tư của quốc gia, bàn về hệ thống tín dụng, ngân hàng, lưu thông tiền tệ - các yếu tố mới trong nền kinh tế đang dần chuyển sang thương nghiệp, công nghiệp. Với ba phần còn lại, Adam Smith lần lượt bàn về tiến trình của sự giàu có ở các nước, những hệ thống kinh tế chính trị và vai trò và nhiệm vụ của nhà nước.

Không chỉ cung cấp các hệ thống lý luận kinh tế mới, tác phẩm mở ra nhiều cuộc thảo luận về khoa học xã hội như mối quan hệ giữa cá nhân và xã hội, tự do và công bằng, thị trường và nhà nước. Đến nay, nhiều nguyên lý của ông vẫn xuất hiện trong các khóa giảng dạy kinh tế nhập môn, được xem là nền tảng của tư duy chính sách.

Trích lời giới thiệu của đơn vị xuất bản trong nước: "Sự thịnh vượng của các quốc gia không chỉ là một công trình kinh tế học, mà còn là một bản tuyên ngôn tư tưởng, phản ánh khát vọng lý giải trật tự xã hội bằng những nguyên lý phổ quát. Adam Smith đã chỉ ra rằng cội nguồn của sự thịnh vượng không nằm ở kho báu hay chính sách can thiệp áp đặt, mà ở năng suất lao động, ở sự tự do trao đổi, và ở khả năng tổ chức xã hội dựa trên luật pháp công bằng".

* Một số trích đoạn trong sách

Adam Smith (1723-1790) là nhà kinh tế học người Scotland, có nhiều đóng góp cho nền tảng tư duy kinh tế chính trị. Đến nay, tư tưởng của ông vẫn ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều lĩnh vực như kinh tế học, triết học, chính trị, xã hội học. Ngoài Sự thịnh vượng của các quốc gia, ông nổi tiếng với quyển triết học The theory of moral sentiments (1759) bàn về bản chất đạo đức, hành vi của con người.

Phương Thảo