Sự nở rộ của các chuỗi cầm đồ "thế hệ mới" F88, Vietmoney, Happy Money,...: Liệu có thể xóa định kiến "tín dụng đen" và cạnh tranh trực tiếp với ngân hàng?

Hiện tại, dịch vụ cầm đồ hiện là mảng phát triển nhất giữa các mô hình cho vay thay thế, chiếm khoảng 57,7% thị phần.

Bên cạnh các định chế tài chính truyền thống, hệ sinh thái tài chính Việt Nam ngày càng mở rộng với sự tham gia tích cực của tổ chức tài chính thay thế. Trong đó, cho vay thay thế (Alternative Lending) nổi lên như một giải pháp đáp ứng nhu cầu tín dụng linh hoạt, hướng đến nhóm khách hàng chưa thể tiếp cận sâu các dịch vụ tài chính hiện hữu.

Khác với hệ thống tín dụng ngân hàng, mô hình cho vay thay thế thường có thủ tục đơn giản, cung cấp khoản vay nhỏ, ngắn hạn và không yêu cầu tài sản đảm bảo hay lịch sử tín dụng hoàn hảo.

Các đơn vị tham gia vào lĩnh vực này chủ yếu là các công ty hoặc hộ kinh doanh hoạt động dưới giấy phép dịch vụ cầm đồ, hoặc các doanh nghiệp fintech triển khai mô hình như cho vay ngang hàng (P2P), cho vay nhanh qua ứng dụng số (Payday Loan, Digital Lending Apps), và mua trước trả sau (BNPL).

Theo báo cáo của Fiin Group, dịch vụ cầm đồ hiện là mảng phát triển nhất giữa các mô hình cho vay thay thế, chiếm khoảng 57.7% thị phần.

Giai đoạn 2019-2023, trong khi số lượng cơ sở dịch vụ cầm đồ truyền thống có xu hướng giảm do công tác kiểm tra rà soát các cơ sở kinh doanh có dấu hiệu “tín dụng đen”, các chuỗi cầm đồ thế hệ mới lại ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ về cả mạng lưới cửa hàng trên toàn quốc lẫn dư nợ cho vay.

Tính đến hết năm 2024, quy mô dư nợ thị trường cầm đồ ước đạt 200 nghìn tỷ VNĐ (tương đương ~ 8 tỷ USD) trong đó các doanh nghiệp cầm đồ thế hệ mới chiếm xấp xỉ 3.2% quy mô dư nợ toàn thị trường cầm đồ. Số lượng cửa hàng thuộc các chuỗi này dự kiến tăng từ lên 1.267 cửa hàng vào cuối năm 2024.

Sau giai đoạn bùng nổ nhờ nhu cầu vay ngắn hạn hậu Covid (2019-2022), và giai đoạn điều chỉnh (2022-2023), từ 2024 trở đi, các chuỗi cầm đồ sẽ tập trung vào cải thiện hiệu quả vận hành, kiểm soát rủi ro và tối ưu hóa khả năng sinh lời thay vì mở rộng ồ ạt.

Theo nhận định của Fiin Group, cho vay thay thế tại Việt Nam là một thị trường rộng lớn chưa được khai thác đầy đủ.

Hiện nay, tệp khách hàng chính của các tổ chức cho vay thay thế đang khai thác là nhóm thu nhập thấp và trung bình với thu nhập 5-10 triệu VNĐ/ 1 tháng, chiếm khoảng 47% dân số trong độ tuổi lao động.

Ngoài ra còn lực lượng lớn lao động phi chính thức chưa tiếp cận nhiều với các dịch vụ tài chính chuyên nghiệp. Nhóm này có xu hướng tiêu dùng tiền mặt và sử dụng các dịch tài chính phi chính thống (tín dụng đen, vay nhanh, cầm đồ truyền thống, vv). Trong khí đó nhóm dân số này chiếm hơn 60% tổng số lao động có việc làm của cả nước (~ 33 triệu người) tính đến tháng 6-2024, cho thấy đây là tệp khách hàng lớn và có nhiều tiềm năng khai thác cho các chuỗi cầm đồ thế hệ mới.

Bên cạnh tệp khách hàng truyền thống là nhóm thu nhập trung bình và thấp, các công ty tài chính và tổ chức vay thay thế dần khai thác thêm các sản phẩm phục vụ phân khúc khách hàng có thu nhập cao hơn với lợi thế cạnh tranh gồm dịch vụ tiện lợi, nhanh chóng và không yêu cầu thế chấp.

Dù thị trường tiềm năng với nhiều dư địa tại Việt Nam, loại hình cho vay thay thế vẫn đang phải đối mặt với thách thức lớn đến từ khung pháp lý chưa hoàn thiện và định kiến xã hội. Một bộ phận người dân vẫn đánh đồng loại hình này với “tín dụng đen” và tỏ ra ngần ngại. Tình trạng này gây nhiều khó khăn cho dịch vụ tài chính thay thế trong việc tiếp cận khách hàng, đặt ra áp lực về việc khẳng định hình ảnh của tài chính thay thế.

Đặc biệt, các tổ chức cho vay thay thế còn đối diện với sự cạnh tranh trực tiếp từ ngân hàng, khi Thông tư 12/2024/TT-NHNN cho phép các khoản vay ngân hàng dưới 100 triệu không cần cung cấp phương án sử dụng vốn kể từ 1/7/2024, giúp khách hàng có nhu cầu vay với số tiền nhỏ dễ dáng tiếp cận vốn vay từ các ngân hàng, từ đó có thể làm giảm sự ưu tiên đối với các tổ chức cho vay thay thế.

Linh San