Sự 'thần kỳ' của hóa đơn

Từ tình trạng khan hiếm vàng nhẫn đột biến, rồi tiểu thương đóng cửa hàng tại các chợ đầu mối cho tới tẩu tán mỹ phẩm, thực phẩm, thuốc ở lề đường... thời gian qua đều có bóng dáng của những chiếc hóa đơn. Vậy điều gì đã làm nên sức mạnh 'thần kỳ' của những tấm hóa đơn bán hàng tưởng chừng như tất yếu đó?

Tính đến phiên giao dịch cuối tuần qua, giá vàng trong nước lại vượt qua 121 triệu đồng/lượng, cao hơn thế giới hơn 15 triệu đồng/lượng. So với mục tiêu Chính phủ đặt ra thì khoảng cách này vẫn quá xa. Thế nhưng điều quan trọng hơn đằng sau sự đắt đỏ của vàng trong nước chính là tình trạng vàng lậu, vàng không rõ nguồn gốc đã âm thầm được hợp pháp hóa. Điều này đã được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chỉ rõ trong báo cáo tổng kết tình hình thực hiện Nghị định 24 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng.

Cụ thể, theo đơn vị này, do Nghị định 24 chưa có quy định rõ ràng về việc phân biệt giữa vàng miếng và vàng trang sức, mỹ nghệ nên nhiều doanh nghiệp, tổ chức tín dụng đã lợi dụng để hợp thức hóa vàng lậu, vàng không rõ nguồn gốc, sản xuất vàng "4 số 9" dưới dạng trang sức mỹ nghệ để phục vụ đầu tư, tích trữ. Kết luận này của NHNN cũng tương thích với tình trạng bắt giữ các vụ buôn bán vàng lậu thời gian qua ở khu vực biên giới.

Đặc biệt, tình trạng "đói" vàng nhẫn đột biến và kéo dài của thị trường khi áp dụng mua - bán vàng phải có hóa đơn điện tử từ năm 2024 là minh chứng rõ nhất. Chúng ta đều biết, suốt hơn 10 năm thực hiện Nghị định 24, NHNN không nhập khẩu vàng, không đưa ra thị trường thêm một lượng vàng miếng SJC nào, thế nhưng các cửa hàng vẫn mua bán nhộn nhịp, cần bao nhiêu có bấy nhiêu. Tới đầu năm 2024, khi quy định mua bán vàng buộc phải xuất hóa đơn và quản lý thị trường liên tục kiểm tra thì các cửa hàng không còn trưng bày sản phẩm trên quầy kệ, nhiều nơi đóng cửa, vàng nhẫn khan hiếm, giá tăng mạnh đuổi sát giá vàng miếng.

Chẳng riêng gì vàng, áp dụng hóa đơn điện tử khi bán hàng cũng là nguyên nhân dẫn đến hàng loạt hộ kinh doanh tại các chợ đóng cửa vì sợ truy xuất nguồn gốc hàng hóa. Nhiều tiểu thương thừa nhận, bao năm nay họ vẫn đầu vào - đầu ra đều không có hóa đơn. Không chỉ trốn thuế, đây cũng chính là nguồn gốc của hàng nhái, giả, hàng chất lượng kém, hàng trôi nổi, hàng Trung Quốc nhập lậu vào nội địa. Một loạt các cuộc tẩu tán mang đổ mỹ phẩm, thực phẩm, thuốc... nhằm phi tang chứng cứ khi Chính phủ quyết liệt truy quét hiện nay khiến dư luận kinh hoàng. Chúng ta không biết hằng ngày mình, gia đình mình, con cái mình đang ăn gì, uống gì vào người; sử dụng sản phẩm dịch vụ có tương xứng với đồng tiền bỏ ra hay không. Chúng ta cũng không thể đo lường hết mức độ thiệt hại về vật chất, về uy tín, thương hiệu của các doanh nghiệp làm ăn chân chính; những tác động đến môi trường đầu tư kinh doanh trong mắt các nhà đầu tư nước ngoài... do hàng nhái, giả, lậu, kém chất lượng hoành hành.

Nói lại để thấy, việc thiết lập kỷ cương thị trường là điều cần thiết và phải quyết liệt đến cùng. Dự thảo Nghị định 24 sửa đổi cũng siết định danh mua bán vàng, các giao dịch từ 20 triệu trong ngày phải chuyển khoản, kiểm soát số sê ri... để tránh hợp pháp hóa vàng lậu, vàng không rõ nguồn gốc. Tương tự, quy định xuất hóa đơn điện tử khi bán trực tiếp cho khách với hộ có doanh thu từ 1 tỉ đồng trở lên sẽ "chuẩn hóa" lại nguồn gốc, chất lượng, giá cả hàng hóa từ đầu vào tới đầu ra.

Đó chính là sức mạnh "thần kỳ" của những chiếc hóa đơn mua bán. Ở giai đoạn hiện tại, những chiếc hóa đơn giúp phơi bày mặt tối của thị trường nhưng ở giai đoạn tới, khi thị trường vận hành lành mạnh, minh bạch thì không chỉ người tiêu dùng được bảo vệ mà ngay chính người bán hàng, môi trường đầu tư kinh doanh, uy tín thương hiệu của doanh nghiệp Việt cũng được bảo vệ, bồi đắp.