Siêu đô thị TP.HCM cần bàn tay kiến trúc, quy hoạch tài hoa

Trước chủ trương TP.HCM tái lập Sở Quy hoạch - Kiến trúc, nhiều ý kiến cho rằng đây là bước đi đúng để TP.HCM mới có tầm nhìn dài hạn trong phát triển không gian đô thị.

Tuổi Trẻ đã trao đổi với TS VÕ KIM CƯƠNG - nguyên phó Kiến trúc sư trưởng TP.HCM. Ông Cương nhấn mạnh rằng khi TP.HCM mở rộng diện tích sau sáp nhập, công tác quy hoạch sẽ trở thành yếu tố then chốt. Ông cho rằng đặc điểm đô thị mới có nhiều khác biệt, đòi hỏi quy hoạch phải vừa kế thừa vừa đổi mới.

Không có cơ quan chuyên trách, quy hoạch dễ phân tán

* Ông nhìn nhận thế nào về chủ trương tái lập Sở Quy hoạch - Kiến trúc, tách ra từ Sở Xây dựng TP.HCM?

- Theo tôi, đây là một chủ trương đúng và cần thiết. Người ta nói tổ chức phải sinh ra từ nhu cầu công việc. Ở TP.HCM, công tác quy hoạch, đặc biệt là quản lý phát triển theo quy hoạch, có khối lượng công việc khổng lồ và tính phức tạp cao. Nếu không có cơ quan chuyên trách, quy hoạch dễ bị phân tán và thiếu tập trung, không phát huy được hiệu quả. Nay tái lập lại sở này, chắc chắn sẽ tốt hơn.

* Cái "tốt" cụ thể nằm ở đâu, thưa ông?

- Cái tốt là ở chỗ thẩm quyền và hiệu quả quản lý. Bí thư Thành ủy TP Trần Lưu Quang cũng đã nói rõ trong khuôn khổ pháp luật, thành phố có quyền tổ chức bộ máy theo nhu cầu thực tế để đạt hiệu quả cao nhất. 

Quan trọng hơn, trước đây, khi Sở Quy hoạch - Kiến trúc sáp nhập vào Sở Xây dựng, công tác quy hoạch bị gộp chung, thiếu chuyên sâu, dẫn đến hiệu suất chưa cao. Giờ có một đầu mối riêng, chắc chắn công việc sẽ tập trung và minh bạch hơn.

Vai trò quy hoạch trong bối cảnh mở rộng

* Sau khi sáp nhập địa giới, quy mô diện tích, dân cư… TP.HCM thay đổi rất lớn. Theo ông, những đặc điểm mới này đặt ra yêu cầu gì cho công tác quy hoạch?

- Theo nguyên lý cơ bản của quy hoạch, tính kế thừa là không thể thiếu. Những quy hoạch cũ, đặc biệt là hệ thống hạ tầng kỹ thuật, cần được giữ lại để tránh lãng phí nguồn lực. Tuy nhiên, song song đó, TP.HCM mới cũng phải nghiên cứu bổ sung và điều chỉnh nhằm đáp ứng các mục tiêu phát triển khác biệt so với trước. Nói cách khác, quy hoạch trong bối cảnh sáp nhập có hai nhiệm vụ lớn: kế thừa và phát triển.

Để thực hiện quy hoạch, trước tiên cần nắm chắc toàn bộ nguồn lực địa phương. Nguồn lực ở đây không chỉ là vốn và quỹ đất, mà còn bao gồm các lợi thế, hạn chế, yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển. Quy hoạch chỉ thực sự khả thi khi có một hệ thống thông tin đầy đủ, quy mô và khoa học. Từ dữ liệu đó, thành phố mới có thể định hình không gian phát triển phù hợp với mục tiêu lâu dài.

Trong quá trình sáp nhập, thông tin về nguồn lực chắc chắn sẽ thay đổi, thậm chí biến động mạnh. Vì vậy, nhiệm vụ đặt ra cho cơ quan quản lý quy hoạch càng nặng nề hơn: vừa cập nhật dữ liệu, vừa xử lý khối lượng công việc rất lớn. Từ đây, vai trò của Sở Quy hoạch - Kiến trúc càng trở nên quan trọng. 

Cơ quan này không chỉ làm nhiệm vụ tham mưu, mà còn giữ vai trò trung tâm trong việc xây dựng bức tranh phát triển không gian cho thành phố sau sáp nhập. Sở phải trở thành nơi tổng hợp dữ liệu, phân tích khoa học, đưa ra kịch bản phát triển và bảo đảm tính khả thi của các đồ án quy hoạch.

* Ông nói tới yếu tố kinh tế – xã hội. Vậy trong bối cảnh hội nhập, tính cấp bách của việc hình thành hệ thống quy hoạch tại TP.HCM nằm ở đâu?

- TP.HCM đang hướng tới tầm vóc một thành phố tầm cỡ thế giới. Muốn vậy, quy hoạch phải nhìn rộng hơn khía cạnh xây dựng. Nó phải gắn chặt với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, với cạnh tranh quốc tế. Anh muốn hút nguồn lực bên ngoài thì cần phải biết mình mạnh ở đâu, yếu ở đâu, đối thủ toàn cầu thế nào. 

Quy hoạch đô thị bây giờ không chỉ là chuyện đường sá, nhà cửa, mà còn là chiến lược phát triển gắn với xuất khẩu, logistics, chuỗi giá trị toàn cầu. Vì vậy, người làm quy hoạch cần kiến thức kinh tế vĩ mô, khả năng phân tích cạnh tranh quốc tế, chứ không chỉ am hiểu kiến trúc đô thị. 

Nói cách khác, quy hoạch đô thị chính là quy hoạch thành phố trong tổng thể kinh tế - xã hội. Chỉ trên cơ sở đó mới đưa ra được đồ án không gian phù hợp.

Cán bộ quản lý quy hoạch cần tầm nhìn bao quát

* Như vậy, đội ngũ lãnh đạo sắp tới của Sở Quy hoạch - Kiến trúc nên được lựa chọn theo tiêu chí nào?

- Theo tôi, phải chọn cán bộ dựa trên hai nền tảng: đạo đức và tài năng. Đạo đức ai cũng rõ, còn tài năng cần bốn yếu tố. Theo đó, cán bộ đứng đầu ngành quy hoạch cần năng lực quản lý và phẩm chất chính trị để điều hành hiệu quả. Cùng với đó phải có kiến thức kinh tế vĩ mô và cạnh tranh toàn cầu. 

Mặt khác, quy hoạch không thể thiếu hiểu biết về kinh tế, thị trường trong môi trường toàn cầu hóa. Kiến thức chuyên môn về kiến trúc đô thị và quy hoạch. Người lãnh đạo phải hiểu không gian đô thị, hạ tầng, sử dụng đất đai. Năng khiếu kiến trúc.

Người làm quy hoạch, nhất là kiến trúc sư trưởng, phải có khả năng cảm thụ và sáng tạo về kiến trúc, cảnh quan. Tôi nghĩ vị trí kiến trúc sư trưởng - cố vấn chuyên môn cao nhất cho sở - phải là người có tầm nhìn và năng khiếu đặc biệt như vậy.