'Rừng thẳng đứng' hạ nhiệt cho đô thị

Từ Milan (Ý) đến Singapore, các kiến trúc sư đang biến những tòa nhà thành những 'khu rừng thẳng đứng' để chống lại hiệu ứng đảo nhiệt đô thị - hiện tượng khiến thành phố nóng hơn nông thôn tới 15°C.

Những khu vườn treo không chỉ tạo vẻ đẹp cảnh quan mà còn hấp thụ carbon, cung cấp oxy và khôi phục sự gắn kết giữa con người với thiên nhiên trong đô thị. 

2024 được ghi nhận là năm nóng nhất lịch sử, với nhiệt độ trung bình tăng 1,55°C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Trong bối cảnh đến năm 2050, khi ước tính gần 70% dân số thế giới sống ở thành phố, câu hỏi đặt ra là: các đô thị sẽ "thở" thế nào giữa những khối bê tông và nhựa đường?

Những tòa tháp "xanh" ở Nhật

Hiệu ứng đảo nhiệt đô thị khiến các thành phố trở thành những "chảo lửa" khổng lồ. Không chỉ ban ngày, ngay cả ban đêm, theo đài DW (Đức), khu vực trung tâm ở London và Paris vẫn nóng hơn vùng nông thôn khoảng 4°C, khiến cư dân ít có cơ hội nghỉ ngơi sau những ngày oi bức. 

Nguyên nhân xuất phát từ việc bề mặt bê tông, nhựa đường và nhà cao tầng tích trữ nhiệt vào ban ngày rồi tỏa ra ban đêm, trong khi cây xanh vốn có khả năng làm mát tự nhiên lại ngày càng khan hiếm.

Để "giải nhiệt" cho đô thị, theo báo Nikkei Asia, các kiến trúc sư Nhật Bản đã tận dụng mái nhà và vách tường, biến chúng thành những khu vườn trên cao. Tiêu biểu là khu phức hợp Namba Parks ở Osaka, nơi 70.000 cây xanh cùng 300 loài thực vật tạo thành không gian sinh thái đa dạng giữa lòng thành phố. 

Tương tự, tại Tokyo, khu vườn trên tầng 13 của trung tâm Ginza Six rộng 4.000m² được chia thành nhiều khu vực như cỏ, rừng, nước, tái hiện văn hóa vườn Nhật Bản thời Edo. Không chỉ thế, mái nhà của ga Osaka từng là một bề mặt nóng bức đã được cải tạo thành một không gian sống tự nhiên với cây anh đào, tùng và thảm cỏ tamaryu, vừa hạ nhiệt vừa thu hút chim và côn trùng.

Cơ chế làm mát ở đây không chỉ đến từ bóng mát cây cối, mà còn từ quá trình bốc hơi nước của thảm thực vật. Theo giải thích của các chuyên gia khí hậu với đài DW, thực vật hoạt động như chiếc điều hòa tự nhiên: hút nước từ đất rồi nhả vào không khí dưới dạng hơi nước, góp phần hạ nhiệt. Nhờ vậy, những mái nhà xanh không chỉ giúp cư dân thành phố tránh nắng nóng cực đoan mà còn cải thiện chất lượng không khí, tạo môi trường sống dễ chịu và bền vững hơn. 

Tờ Nikkei Asia cũng nhắc tới triết lý cốt lõi của nghệ thuật làm vườn Nhật Bản: bản chất của nó là duy trì mối liên hệ giữa con người và thiên nhiên, không để sự gắn kết ấy bị đứt đoạn.

"Rừng thẳng đứng", từ Milan lan ra toàn cầu

Nếu Nhật Bản cho thấy cách vườn treo hòa vào văn hóa đô thị Á Đông thì châu Âu lại khai sinh một mô hình mang tính biểu tượng khác là tháp đôi Bosco Verticale ở Milan. Công trình gồm hai tòa tháp cao 27 và 18 tầng do kiến trúc sư người Ý Stefano Boeri thiết kế, với 900 cây lớn và 20.000 cây bụi trồng bao phủ mặt đứng. 

Theo trang Parametric Architecture, Bosco Verticale "rừng cây" này mỗi năm hấp thụ 30 tấn CO₂ và sản xuất 19 tấn oxy, tương đương một khu rừng rộng hơn 20ha. Đây không chỉ là kiến trúc, mà là thí nghiệm thành công về cách tòa nhà có thể "sống" cùng thiên nhiên.

Từ Milan, ý tưởng "rừng thẳng đứng" nhanh chóng lan sang nhiều nơi. Ở Trung Quốc, dự án Rừng thẳng đứng Nam Kinh với 800 cây lớn và 2.500 cây bụi giúp giảm 18 tấn CO₂ và tạo ra 16,5 tấn oxy mỗi năm. 

Tại Singapore, khách sạn Oasia đạt tỉ lệ xanh 1.100%, biến tòa cao ốc thành nơi cư trú cho chim và côn trùng. Còn ở Sydney, tháp Block 2 với thiết kế của kiến trúc sư người Pháp Patrick Blanc đã đưa 50% mảng xanh từ công viên liền kề "leo" thẳng lên mặt đứng tòa nhà.

Tuy vậy, những công trình này không tránh khỏi thách thức. Theo trang Parametric Architecture, chi phí xây dựng ban đầu cao hơn so với nhà thông thường do cần vật liệu, kết cấu và hệ thống chăm sóc cây chuyên biệt. 

Bên cạnh đó, công tác bảo trì, từ tưới nước, cắt tỉa đến thay thế cây chết, đòi hỏi nhân lực kỹ thuật lành nghề và chi phí lâu dài. Nhưng giới kiến trúc sư tin rằng lợi ích dài hạn như tiết kiệm năng lượng, giảm ô nhiễm, nâng cao chất lượng sống sẽ vượt xa chi phí ban đầu.