Quyết tâm gỡ thẻ vàng IUU trong năm nay

VN đặt mục tiêu phải gỡ được thẻ vàng IUU trong năm 2025 và bối cảnh càng cấp bách khi trong tháng 10, Đoàn kiểm tra của Ủy ban châu Âu sẽ sang VN để thanh tra.

Các địa phương vào cuộc quyết liệt

Từ cuối năm 2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã giao nhiệm vụ cho ngành nông nghiệp và các địa phương phải chung tay quyết tâm gỡ thẻ vàng IUU trong năm 2025. Thực tế là các địa phương ven biển đã có nhiều nỗ lực trong việc triển khai các quy định về tuân thủ chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định; từ tuyên truyền vận động đến hướng dẫn hỗ trợ ngư dân. Bên cạnh đó là các biện pháp xử phạt, cấm ra khơi những phương tiện không đủ điều kiện.

Mới đây, ngày 19.9, trung tá Bùi Huỳnh Tấn, Đồn trưởng Đồn biên phòng Hải Vân (Bộ đội biên phòng TP.Đà Nẵng) cho biết đơn vị đã hoàn thiện hồ sơ, đề nghị cơ quan có thẩm quyền ra quyết định xử phạt hành chính 6 chủ phương tiện vi phạm khai thác IUU. Trước đó, ngay sau khi hoàn tất sáp nhập, từ giữa tháng 7, Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai mới đã chỉ đạo các sở, ngành và chính quyền các xã, phường ven biển tập trung rà soát, chấn chỉnh công tác chống khai thác IUU, nhằm xử lý dứt điểm 2 nhóm tàu có nguy cơ cao. Thứ nhất là các tàu cá có nguy cơ vi phạm vùng biển nước ngoài và thứ 2 là nhóm tàu cá không đủ điều kiện nhưng vẫn lén lút hoạt động. Bên cạnh đó, kiên quyết không cho ra khơi các tàu không đủ điều kiện theo quy định. Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai cũng yêu cầu các xã ven biển (thuộc tỉnh Bình Định cũ) đẩy mạnh tuyên truyền, vận động ngư dân hành nghề câu mực tại các tỉnh phía nam không xâm phạm vùng biển nước ngoài, góp phần hiệu quả vào công tác chống đánh bắt bất hợp pháp. Bước sang đầu tháng 8, tỉnh Gia Lai thành lập ngay Ban chỉ đạo thực hiện chống khai thác IUU.

Tương tự, tỉnh Khánh Hòa cũng triển khai quyết liệt các giải pháp như tổng hợp và công bố danh sách các tàu cá "3 không" gồm: không đăng ký, không đăng kiểm, không giấy phép khai thác. Sau khi các cơ quan chức năng vào cuộc quyết liệt, đến nay toàn bộ tàu cá tại Khánh Hòa đã được đưa vào danh sách quản lý, giúp nắm rõ số lượng, công suất và nghề nghiệp. Từ đó, việc xây dựng các chính sách quản lý phù hợp trở nên dễ dàng hơn. Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với nỗ lực gỡ thẻ vàng IUU.

Ông Trần Văn Lĩnh, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thủy sản và Thương mại Thuận Phước (TP.Đà Nẵng), phân tích: Tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản là 10 tỉ USD thì thị trường EU chiếm khoảng 1 tỉ USD. Trong số này, phần đóng góp của hải sản đánh bắt, đặc biệt là cá ngừ chiếm số lượng đáng kể. Thời gian qua, nhiều doanh nghiệp chế biến cá ngừ xuất khẩu phải nhập nguyên liệu về chế biến. Có 2 nguyên nhân, thứ nhất là do nguồn cung nội địa không đáp ứng đủ vì sản lượng khai thác giảm và nhu cầu nội địa tăng cao, đặc biệt là từ khách du lịch. Một lý do khác là cần nguyên liệu có nguồn gốc phù hợp với nhu cầu của thị trường nhập khẩu. Do vậy, việc khai thác nguồn lợi hải sản hợp pháp và bền vững là điều rất quan trọng. "Tuy nhiên, việc xây dựng các chính sách pháp luật phải làm sao phù hợp với điều kiện thực tế của VN và tạo thuận lợi cho người dân thực hiện tốt các quy định. Ví dụ như kích cỡ tàu thuyền, kích cỡ và trọng lượng từng loại hải sản. Biển VN có đặc thù là nhiều loại hải sản, trong đó có những loại kích cỡ rất nhỏ như cá cơm, cá trích…", ông Lĩnh đề xuất thêm.

Hoàn thành loạt giải pháp trước ngày 15.10

Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản VN (VASEP) cho biết tính đến hết tháng 8, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 7,3 tỉ USD, tăng gần 17% so với cùng kỳ 2024. Riêng trong tháng 8 đạt 1,1 tỉ USD, tăng gần 14% là mức tăng trưởng đáng chú ý trong bối cảnh thị trường có nhiều biến động. Với đà này, kim ngạch cả năm của ngành thủy sản có thể đạt tới 10 tỉ USD. Tuy nhiên, năm 2026 sẽ là thách thức lớn với ngành này khi đối mặt với hàng loạt vấn đề như thẻ vàng IUU, thuế chống bán phá giá, thuế đối ứng và luật MMPA (luật Bảo vệ động vật có vú) của Mỹ.

Mới đây, trong phiên họp thứ 14 của Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác IUU, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh quyết tâm gỡ thẻ vàng IUU trong năm 2025. Thủ tướng nêu rõ những mục tiêu trong thời gian tới: thiết lập lại trật tự quản lý đội tàu đúng luật, chặt chẽ, nghiêm minh; phát triển ngành thủy sản, nghề cá đánh bắt xa bờ bền vững, an toàn, lâu dài, đúng pháp luật quốc tế, gắn với sản xuất, kinh doanh và sinh kế của người dân. Để đạt được những mục tiêu trên, Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương phải hoàn thành những phần việc của mình trước ngày 15.10. Cụ thể như xử lý dứt điểm các vụ việc vi phạm hình sự đã phát hiện, số hóa toàn bộ các tàu cá, phải kiểm soát tàu cá không được ngắt kết nối VMS (thiết bị giám sát hành trình). Với vấn đề truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác, Bộ Công thương chủ trì, phối hợp với các bộ ngành có liên quan và địa phương cùng giải quyết.

Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố ven biển chịu trách nhiệm triển khai đồng bộ các biện pháp chống khai thác IUU để ngăn chặn, không để phát sinh tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Đồng thời, lãnh đạo các địa phương phải chịu trách nhiệm trước Chính phủ nếu không hoàn thành các nhiệm vụ.

Bộ Ngoại giao kịp thời cung cấp thông tin chi tiết của tàu cá và ngư dân bị nước ngoài bắt giữ năm 2024 và 2025 theo yêu cầu của Bộ NN-MT để các cơ quan có thẩm quyền trong nước xử lý theo quy định của pháp luật; đẩy mạnh đàm phán phân định ranh giới, hợp tác khai thác với các nước láng giềng như Malaysia, Indonesia. Bộ Công an lập danh sách, thực hiện điều tra các ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài đã được trả về nước để xác định, xử lý dứt điểm các đường dây môi giới đưa tàu cá và ngư dân đi khai thác bất hợp pháp ở nước ngoài. Chỉ đạo hoàn thành xử lý hình sự đối với các hành vi vi phạm theo quy định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao...