Quốc gia nhỏ tạo kỳ tích sống thọ, ít ca ung thư khiến các chuyên gia bất ngờ

COSTA RICA - Chi phí y tế bình quân đầu người của Costa Rica chỉ bằng 1/10 so với Mỹ nhưng người dân sống thọ hơn, tỷ lệ tử vong do ung thư cũng thấp.

Bốn năm trước, Hannah Hinders rời Mỹ đến Costa Rica sau một cuộc chia tay căng thẳng khiến cô thường xuyên hoảng loạn và uống rượu quá mức. Cô sụt cân, cả thể chất lẫn tinh thần đều suy sụp.

Hiện cô vẫn sống ở thị trấn ven biển Santa Teresa, lướt sóng hằng ngày và cho biết sức khỏe hiện tại “tốt nhất từ trước tới nay”.

Chuyển đến Costa Rica không phải giải pháp cho tất cả mọi người nhưng các chuyên gia y tế đều đồng ý đất nước này có điều gì đó đặc biệt. Giáo sư Otis Brawley, Đại học Johns Hopkins (Mỹ), người nghiên cứu tình trạng gia tăng ung thư đại trực tràng ở giới trẻ, thừa nhận ông “ám ảnh với Costa Rica” vì khả năng phòng ngừa bệnh tật ở đây.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tuổi thọ trung bình của người Costa Rica năm 2021 là 78,6 tuổi, cao hơn Mỹ hơn 2 năm. Tỷ lệ tử vong do ung thư cũng thấp hơn đáng kể: 75,3 ca trên 100.000 dân, trong khi ở Mỹ gần gấp đôi. Đặc biệt, chi phí y tế bình quân đầu người của Costa Rica chỉ bằng 1/10 so với Mỹ nhưng vẫn duy trì hệ thống chăm sóc sức khỏe toàn dân hiệu quả.

Theo Yahoolife, các nhà nghiên cứu chỉ ra 4 yếu tố chính tạo nên kỳ tích trên:

Ít người hút thuốc: Tỷ lệ hút thuốc ở Costa Rica chưa bao giờ cao như Mỹ. Trong khi các công ty thuốc lá tập trung quảng cáo tại các thị trường lớn như Mỹ và Anh từ thập niên 1950-1960, Costa Rica ít bị ảnh hưởng. Từ thập niên 2000, nước này áp dụng nhiều quy định chống thuốc lá, kéo giảm tỷ lệ hút. Ở Mỹ, dù tỷ lệ hút đã giảm, một số bang vẫn duy trì mức cao, như West Virginia với 21% dân số hút thuốc.

Chế độ ăn truyền thống: Người Costa Rica ăn nhiều rau củ quả, đậu giàu protein - chế độ ăn gắn liền với tỷ lệ béo phì và ung thư thấp hơn. Nghiên cứu năm 2024 của Đại học Michigan (Mỹ) cho thấy người thường xuyên ăn cơm đậu có nguy cơ tử vong thấp hơn 18% so với nhóm ít ăn. Dù vậy, thực phẩm chế biến sẵn - nguyên nhân góp phần vào dịch béo phì ở Mỹ - đang dần phổ biến tại Costa Rica, kéo theo tỷ lệ ung thư đại trực tràng tăng 35% trong giai đoạn 2000-2020.

Vận động nhiều hằng ngày: Truyền thống đi bộ, đạp xe và làm việc chân tay giúp người dân duy trì sức khỏe mà không cần phụ thuộc vào phòng gym. Hinders nói cô thường đi bộ đến cửa hàng tạp hóa, trái ngược thói quen lái xe mua sắm tích trữ khi còn ở Mỹ. Tuy nhiên, quá trình đô thị hóa và sự gia tăng công việc văn phòng đang làm giảm mức độ vận động tự nhiên của người Costa Rica.

Gắn kết cộng đồng: Các mối quan hệ xã hội chặt chẽ cũng góp phần kéo dài tuổi thọ. Ruiz-Narvaez, nhà nghiên cứu tại Đại học Michigan, cho biết người có nhiều kết nối với gia đình, bạn bè, nhà thờ và cộng đồng có tỷ lệ tử vong thấp hơn gần 30%. Ở Costa Rica, nhiều gia đình có ba thế hệ cùng chung sống, thường xuyên ăn uống cùng nhau.