Quên đăng ký bản quyền có thể khiến bạn... mất trắng trong hành trình khởi nghiệp

Nhiều bạn trẻ khi khởi nghiệp đã sáng tạo ra sản phẩm độc đáo nhưng quên không đăng ký bảo hộ. Kết quả, khi đưa ra thị trường, ý tưởng dễ bị đối thủ sao chép hoặc thậm chí bị đơn vị gia công chiếm đoạt mà không có căn cứ pháp lý để bảo vệ.

Đó là câu chuyện được đặt ra trong tọa đàm "Làm thế nào để biến ý tưởng kinh doanh thành tài sản trí tuệ trong khởi nghiệp?" tại Trường ĐH Nông Lâm TP.HCM vào ngày 4.6.

Trong chương trình, tiến sĩ Ngô Đắc Thuần, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần IP Group (TP.HCM), đã mang đến những góc nhìn thực tiễn và sâu sắc từ nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, thu hút sự quan tâm của đông đảo bạn trẻ.

Theo tiến sĩ Thuần, một ý tưởng kinh doanh chỉ trở thành tài sản trí tuệ khi được đăng ký, bảo hộ và thương mại hóa.

Tiến sĩ Thuần kể rằng nhiều bạn trẻ khi khởi nghiệp đã sáng tạo ra sản phẩm độc đáo nhưng quên không đăng ký bảo hộ. Kết quả, khi đưa ra thị trường hay đem đi thi thố, ý tưởng dễ bị người khác sao chép từ logo, công thức cho đến mô hình kinh doanh mà không có căn cứ pháp lý để bảo vệ. Điều này khiến quá trình khởi nghiệp của bạn trẻ trở nên mất trắng.

Tiến sĩ Thuần cho rằng ý tưởng không chỉ là khái niệm trừu tượng mà có thể trở thành tài sản để góp vốn, chuyển nhượng hoặc bán cho nhà đầu tư. "Bạn không cần giàu có về vật chất để khởi nghiệp, nhưng phải biết cách biến giá trị vô hình thành tài sản hữu hình", tiến sĩ Thuần nói.

Tiến sĩ Thuần cho biết để ý tưởng trở thành tài sản trí tuệ giá trị, cần có 3 yếu tố then chốt. Đó là đổi mới (sản phẩm hoặc mô hình kinh doanh phải mang tính độc đáo, cải tiến so với những gì đã có trên thị trường), sở hữu (xác lập quyền sở hữu trí tuệ thông qua việc đăng ký bảo hộ tại các cơ quan chức năng) và định giá (chuyển ý tưởng thành tài sản có giá trị tài chính cụ thể, có thể đo lường và giao dịch). Ông khuyên các startup cần xây dựng bộ hồ sơ sở hữu trí tuệ chuyên nghiệp, bao gồm thuyết minh kỹ thuật, lộ trình thương mại hóa, mô hình tài chính và phương án khai thác.

"Một ý tưởng được đóng gói bài bản sẽ có sức hút mạnh mẽ hơn nhiều so với một ý tưởng chỉ dừng lại ở lời nói", tiến sĩ Thuần chia sẻ.

Tiến sĩ Thuần gợi ý một quy trình mà các doanh nghiệp lớn thường áp dụng để tạo ra giá trị tài sản trí tuệ từ giai đoạn đầu là phát hiện vấn đề, thiết kế giải pháp, thử nghiệm và đánh giá, chuẩn hóa và bảo hộ. Quy trình này không chỉ giúp tăng giá trị tài sản vô hình trong sổ sách kế toán mà còn hỗ trợ doanh nghiệp gọi vốn, nhượng quyền hoặc góp vốn bằng tài sản trí tuệ. Quan trọng hơn, nó giảm thiểu rủi ro tranh chấp hoặc mất cắp ý tưởng. Đây là một vấn đề nhức nhối trong môi trường kinh doanh cạnh tranh.

Phạm Thị Mỹ Hạnh, sinh viên Trường ĐH Nông lâm (TP.HCM), thắc mắc làm sao để một ý tưởng kinh doanh được đăng ký sở hữu trí tuệ. Tiến sĩ Thuần giải thích: "Ý tưởng chỉ là suy nghĩ thoáng qua thì chưa thể đăng ký. Nó phải được thể hiện dưới dạng vật chất như bản vẽ, bài viết, mô hình cụ thể có tính sáng tạo và khả năng áp dụng. Sau đó, ý tưởng có thể được ghi nhận quyền tác giả tại Cục Bản quyền tác giả hoặc đăng ký nhãn hiệu, sáng chế tại Cục Sở hữu trí tuệ. Tôi khuyến khích các bạn trẻ chủ động tìm hiểu quy trình đăng ký để bảo vệ sáng tạo của mình ngay từ giai đoạn đầu".

Huỳnh Hữu Đạt, sinh viên Trường ĐH Nông lâm TP.HCM, thì thắc mắc về vấn đề làm thế nào để tìm thấy ý tưởng. Tiến sĩ Thuần cho biết: "Hãy xây dựng ý tưởng từ nhiều nguồn. Đừng sao chép nguyên xi ý tưởng của người khác vì điều đó không mang lại lợi thế cạnh tranh. Thay vào đó, hãy sáng tạo, tìm con đường riêng và để lại dấu ấn độc đáo. Bạn nhớ ký thỏa thuận bảo mật thông tin trước khi chia sẻ ý tưởng, nhằm bảo vệ quyền lợi trước nguy cơ mất cắp. Một hợp đồng bảo mật rõ ràng là công cụ pháp lý giúp bạn đứng vững khi ý tưởng bị xâm phạm".

Cũng theo tiến sĩ Thuần, trong bối cảnh công nghệ số và trí tuệ nhân tạo phát triển mạnh mẽ, nguy cơ vi phạm bản quyền và sao chép ý tưởng ngày càng gia tăng. Vì thế, sở hữu trí tuệ không chỉ là quyền tác giả hay bằng sáng chế, mà còn là cách bạn lưu giữ, ghi nhận, định danh và chứng minh mình là người đầu tiên. Các startup cần xây dựng hệ thống lưu trữ nội dung có dấu thời gian và lưu trữ bằng chứng tạo tác để làm "lá chắn" pháp lý quan trọng khi xảy ra tranh chấp.