Quản lý thuế bằng khuyến khích

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến về hồ sơ dự án luật Quản lý thuế (sửa đổi). Trong đó, dự luật bổ sung nội dung: 'Khuyến khích người tiêu dùng lấy hóa đơn khi mua hàng hóa, dịch vụ từ nguồn kinh phí được ngân sách nhà nước đảm bảo hằng năm bằng 0,1% trên tổng số tiền thu thuế giá trị gia tăng nội địa của năm trước liền kề'.

Theo đại diện Ban Nghiệp vụ (Cục Thuế, Bộ Tài chính), 0,1% số tiền thuế giá trị gia tăng nội địa hiện là khoảng hơn 200 tỉ đồng/năm. Số tiền này được dùng để tổ chức quay thưởng liên tục 12 tháng trong năm để trao các giải thưởng hóa đơn may mắn nhằm khuyến khích, thu hút người dân lấy hóa đơn giá trị gia tăng (VAT) khi tiêu dùng, mua hàng.

Đây là cách thức mà nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ đã áp dụng nhằm tăng cường quản lý thuế hiệu quả. Thay vì chỉ chăm chăm xử lý những doanh nghiệp né tránh xuất hóa đơn nhằm trốn thuế, cách thức như vậy sẽ kích thích người dân yêu cầu nhận hóa đơn VAT khi tiêu dùng, mua hàng.

Thực tế thời gian qua, chúng ta đã sử dụng nhiều biện pháp đẩy mạnh quản lý thuế nhưng chủ yếu tập trung vào nhóm đối tượng bán hàng, mà chưa có biện pháp kích thích hiệu quả nhóm đối tượng bán hàng để tăng cường lấy hóa đơn VAT khi mua hàng. Hoặc nếu có áp dụng thì việc triển khai chưa đủ sức hấp dẫn đối với người dân. Điển hình, mức kinh phí đã triển khai trong giai đoạn 2022 - 2024 chỉ đạt trung bình khoảng 11 tỉ đồng/năm, còn dự toán năm 2025 chỉ khoảng 12,12 tỉ đồng từ nguồn kinh phí tuyên truyền hỗ trợ. Với mức như vậy, cơ cấu giải thưởng và số tiền cho mỗi giải không cao (từ 500.000 - 50 triệu đồng mỗi giải) và kỳ quay cũng chưa thường xuyên khi chỉ thực hiện theo quý. Rõ ràng, làm như vậy là chưa đủ sức thu hút số đông.

Trong khi đó, nhiều nước từ sớm đã áp dụng các biện pháp khuyến khích yêu cầu hóa đơn VAT. Không chỉ xổ số hóa đơn may mắn, mà còn có nhiều hình thức khác như chiết khấu thuế để cho phép người tiêu dùng nhận lại một phần thuế đã trả thông qua hóa đơn VAT, hay chính phủ liên kết với các cơ sở mua bán để cung cấp giảm giá trực tiếp cho khách hàng khi họ yêu cầu hóa đơn VAT.

Đó là những kinh nghiệm cho VN. Thậm chí, thông qua việc lấy hóa đơn VAT đầy đủ, ngành tài chính cũng cần xem xét sử dụng các hóa đơn này làm cơ sở giảm trừ khi tính thuế thu nhập cá nhân cho người dân đối với các khoản chi tiêu hợp lý, cần thiết bắt nguồn từ những phát sinh trong cuộc sống. Điển hình, chi phí để sử dụng các ứng dụng công nghệ (như tiền bản quyền để sử dụng các phần mềm, các ứng dụng trí tuệ nhân tạo…) đang ngày càng tốn kém và đây là các khoản chi tiêu hợp lý đối với nhiều người, nhất là trong kỷ nguyên chuyển đổi số hiện tại. Hay cũng cần xem xét giảm trừ thuế thu nhập cá nhân cho những người phát sinh tiêu tốn nhiều tiền do bản thân hoặc người thân lâm trọng bệnh.

Đó hoàn toàn là những khoản chi tiêu hợp lý để xem xét khấu trừ vào thuế thu nhập cá nhân. Chúng ta cũng đừng lo lắng việc làm giảm nguồn thu ngân sách đối với thuế thu nhập cá nhân. Vì khi đó thì nguồn thu VAT hay thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ trở nên hiệu quả hơn. Xa hơn, việc tính toán thuế hợp lý sẽ giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, người dân nỗ lực làm việc, đóng góp lớn hơn. Đó mới là sự phát triển bền vững từ việc quản lý thuế.