Phát hiện loài ốc mọc lại mắt, mở ra hy vọng tái tạo mắt cho người

Một loài ốc nước ngọt ở Nam Mỹ vừa được phát hiện có khả năng mọc lại mắt hoàn chỉnh sau khi bị cắt bỏ, mở ra hướng mới trong điều trị các bệnh lý và chấn thương mắt ở người.

Trên tạp chí Nature Communications, nhóm nghiên cứu từ Đại học California (Mỹ), do nhà sinh học Alice Accorsi dẫn đầu, cho biết loài ốc có khả năng đặc biệt này là ốc bươu vàng (Pomacea canaliculata). Chúng được phát hiện có thể mọc lại con mắt mới trong chưa đầy một tháng sau khi mất mắt cũ, và mất khoảng ba tháng để kết nối hoàn toàn với não bộ và khôi phục thị lực. 

Điểm đặc biệt là mắt của loài ốc này có cấu trúc kiểu "máy ảnh" - gồm giác mạc, thủy tinh thể và võng mạc - tương tự mắt người. Ngoài ra cả ốc và con người đều sử dụng những gene giống nhau để hình thành mắt, trong đó có gene PAX6. 

Khi nhóm nghiên cứu vô hiệu hóa gene này bằng kỹ thuật CRISPR/Cas9, ốc không phát triển được mắt, gần như không thể di chuyển hay kiếm ăn, dù vẫn sống sót nếu được cho ăn. Điều này cho thấy PAX6 có thể đóng vai trò quan trọng với cả sự phát triển thần kinh.

Đây cũng là lần đầu tiên các nhà khoa học xây dựng được dòng ốc biến đổi gene phục vụ nghiên cứu trong thời gian ngắn, chỉ vài năm, thay vì hàng chục năm như thông thường.

Dù việc tái tạo mắt ở người vẫn còn xa vời, các nhà nghiên cứu tin rằng ốc bươu vàng có thể giúp hé lộ những cơ chế sinh học tiềm tàng. 

Bác sĩ nhãn khoa Henry Klassen (Đại học California, Irvine) cho rằng phát hiện này là một tín hiệu đáng mừng: "Ít nhất chúng ta có thể bắt đầu đặt câu hỏi: Vướng mắc nằm ở đâu? Liệu con người có đi theo một con đường tương tự không, và có những gene nào can thiệp hoặc ngăn chặn quá trình tái tạo đó?".

Theo bà Accorsi, bí mật có thể nằm ở các "công tắc phân tử" - cơ chế kiểm soát thời điểm và vị trí gene được kích hoạt. Có thể con người cũng có những công tắc như vậy nhưng chưa biết cách sử dụng, hoặc có thể loài người không có những cơ chế đó.

Giáo sư Sánchez Alvarado ví von: "Vấn đề là phải hiểu được bản nhạc của sự tái tạo ở ốc, rồi phiên dịch lại bản nhạc đó. Dàn nhạc thì giống nhau, là các gene, nhưng cần tìm đúng người chỉ huy".