Phát hiện chó lông xanh quanh khu lò hạt nhân Chernobyl

Tại khu vực từng là trung tâm của thảm họa hạt nhân khủng khiếp nhất lịch sử Chernobyl (Ukraine), người ta mới đây phát hiện một hiện tượng kỳ lạ: những chú chó mang bộ lông màu xanh lam, sinh sống quanh khu vực nhà máy điện bị bỏ hoang.

Cảnh tượng vừa khiến các nhà khoa học tò mò, vừa gợi lên nhiều câu hỏi về sự thích nghi của sinh vật với môi trường nhiễm phóng xạ suốt gần 40 năm qua.

Khi Chernobyl vẫn chưa ngủ yên

Tháng 4-1986, vụ nổ tại lò phản ứng số 4 của nhà máy điện hạt nhân Chernobyl đã giải phóng lượng phóng xạ khổng lồ ra môi trường, khiến hàng trăm nghìn người phải sơ tán. Kể từ đó, vùng đất rộng hơn 2.600km² quanh nhà máy được gọi là "Vùng cấm Chernobyl", nơi con người gần như vắng bóng, nhưng thiên nhiên dần quay trở lại theo cách không ai ngờ.

Cây cối mọc tràn qua các tòa nhà bỏ hoang, động vật hoang dã tái chiếm những con đường cũ. Trong đó, hàng trăm con chó, hậu duệ của những vật nuôi bị bỏ lại khi cư dân sơ tán, đã sinh sôi, thích nghi và hình thành quần thể riêng biệt giữa lòng "vùng chết".

Tổ chức Dogs of Chernobyl, một nhóm thiện nguyện thuộc Clean Futures Fund, nhiều năm qua vẫn chăm sóc hơn 700 con chó trong khu vực, cung cấp thức ăn và điều trị y tế định kỳ. Nhưng gần đây họ bất ngờ phát hiện vài con có bộ lông chuyển sang màu xanh lam, điều chưa từng thấy tại đây.

Trong đoạn video được nhóm đăng tải, ít nhất một con chó mang màu xanh toàn thân, trông khỏe mạnh và hoạt bát. Người trông coi khẳng định chúng "không hề xanh vào tuần trước", khiến giả thuyết về sự tiếp xúc với hóa chất được đưa ra. 

Dù chưa thể xác định nguyên nhân chính xác, nhóm đang nỗ lực bắt giữ an toàn vài con chó lông xanh để xét nghiệm, nhằm hiểu rõ liệu đây là hiện tượng hóa học hay dấu hiệu của biến đổi sinh học sâu hơn.

Từ ô nhiễm đến tiến hóa, câu chuyện sống sót của loài chó Chernobyl

Các nhà khoa học theo dõi bầy chó này nhiều năm nay. Dù sống giữa môi trường chứa lượng phóng xạ vượt gấp sáu lần mức cho phép đối với con người, chúng vẫn khỏe mạnh, sinh sản đều đặn và tạo thành hai quần thể tách biệt về mặt di truyền.

Một nghiên cứu do Trường đại học Columbia (Mỹ) thực hiện, công bố năm 2023 trên tạp chí Canine Medicine and Genetics, đã phân tích mẫu máu của 116 con chó sống trong và quanh khu vực nhà máy. Kết quả cho thấy bộ gene của chúng khác biệt rõ rệt so với những quần thể chó ở nơi khác.

Nhóm nghiên cứu phát hiện gần 400 vùng gene dị biệt, những vị trí có biểu hiện khác thường so với toàn bộ hệ gene thông thường, và xác định 52 gene có liên quan trực tiếp đến việc tiếp xúc lâu dài với môi trường nhiễm phóng xạ. Điều này gợi ý rằng đàn chó Chernobyl đã thích nghi về mặt di truyền, hình thành những "lá chắn sinh học" chống lại tác động của phóng xạ, kim loại nặng và ô nhiễm.

Giáo sư Norman J. Kleiman, trưởng nhóm nghiên cứu, cho biết: "Chúng tôi đã chứng kiến một trong những ví dụ hiếm hoi về khả năng sinh tồn và tiến hóa của động vật trong môi trường cực đoan. Hai quần thể chó nhỏ ấy vẫn sống sót, sinh sản và duy trì qua nhiều thế hệ, điều thật đáng kinh ngạc".

Màu xanh, tín hiệu nguy hiểm hay dấu hiệu tiến hóa?

Hiện tượng chó có màu lông xanh khiến dư luận đặt nhiều giả thuyết. Một số người cho rằng chúng có thể đã lăn vào đống hóa chất công nghiệp hoặc chất thải từ các nhà máy bỏ hoang trong khu vực. Những chất chứa đồng hoặc hợp chất kim loại có thể tạo màu khi bám vào lông.

Tuy nhiên, một số chuyên gia lại không loại trừ khả năng rằng đây là biểu hiện bề ngoài của sự thay đổi sinh học sâu hơn, khi môi trường ô nhiễm tác động đến sắc tố hoặc cấu trúc lông. Để xác định điều này, các nhà khoa học sẽ cần phân tích mẫu lông, máu và mô da để truy tìm dấu vết kim loại nặng hoặc đột biến gene.

Dù nguyên nhân thật sự còn bí ẩn, những chú chó Chernobyl, đặc biệt là nhóm "xanh lam", đang trở thành biểu tượng cho khả năng thích nghi phi thường của sự sống. Trong môi trường từng được xem là không thể cư trú, chúng vẫn phát triển, giao phối, nuôi con và bảo vệ lãnh thổ như bất kỳ quần thể tự nhiên nào khác.

Câu chuyện về đàn chó này không chỉ gợi lên tò mò khoa học mà còn khơi gợi suy ngẫm sâu xa hơn: sự sống có thể tìm được cách tồn tại, dù trong điều kiện khắc nghiệt nhất. Những sinh vật nhỏ bé ấy mang trong mình lịch sử của một thảm họa, nhưng đồng thời cũng đại diện cho khả năng hồi sinh bền bỉ của Trái đất.

Các chuyên gia môi trường cho rằng việc theo dõi di truyền của đàn chó Chernobyl có thể giúp con người hiểu rõ hơn về ảnh hưởng lâu dài của phóng xạ đối với sinh vật sống, đồng thời mở ra hướng nghiên cứu mới về cơ chế phục hồi sinh học.