Phạm Thùy Linh và những bộ phim hậu chiến gây tiếng vang trên VTV thời gian qua

Nhìn Phạm Thùy Linh (Lina Phạm), ít ai ngờ cô lại đam mê với việc lăn lóc đó đây, gặp những cựu binh già, để làm phim tài liệu về hậu chiến tranh.

Chính Linh cũng không ngờ có ngày mình trở thành nhà làm phim tài liệu như bây giờ.

Hai bộ phim tài liệu gây tiếng vang trong dịp 30-4 vừa qua của VTV là Cuộc đọ sức của ý chí và Tiếng nói của lương tri đều có dấu ấn rất lớn của Linh. 

Đặc biệt phim Tiếng nói của lương tri mà Linh là tác giả kịch bản và đạo diễn đã thay đổi cô rất lớn, theo nhiều cách.

Không phải bây giờ thì là bao giờ?

Thuộc thế hệ trẻ năng động, du học Mỹ ngành kinh tế, Linh trước đây từng biết rất ít về lịch sử, chiến tranh trên đất nước mình. 

Nhưng rồi mẹ ốm nặng, Linh bỏ việc ở Mỹ, về Việt Nam để gần mẹ. Cô vào làm việc cho Ban truyền hình đối ngoại, trở thành người dẫn và tổ chức sản xuất Talk Vietnam. Từ đây, Linh có cơ hội phỏng vấn các cựu binh Mỹ từng tham chiến ở Việt Nam.

Bước ngoặt thay đổi là khi Linh tham gia biên tập phim tài liệu Mảnh ký ức, đưa cựu binh Mỹ sang Việt Nam, đến nơi họ từng tham chiến để giúp tìm mộ liệt sĩ của ta. 

Những ngày lăn lộn núi rừng, nơi chiến trường xưa, thấm nỗi đau của người thân liệt sĩ, nhìn gương mặt phủ nỗi buồn day dứt của những cựu binh Mỹ già, Linh mới thật sự hiểu chiến tranh là gì.

Linh nhận ra nỗi đau chiến tranh vẫn hiển hiện chứ không phải quá khứ đóng bụi thời gian. Linh muốn kể lại những câu chuyện này trước khi quá muộn. 

Cô bắt tay vào các dự án phim tài liệu để khám phá những câu chuyện về cuộc chiến từ cả phía Mỹ và Việt Nam.

Đọc được cuốn sách của ông Tom Wilber viết về cha mình - phi công Eugene Wilber, người từng "bị căm ghét nhất nước Mỹ" vì đã dám cất tiếng nói phản đối Mỹ gây chiến ở Việt Nam - Linh quyết định làm bộ phim tài liệu Tiếng nói của lương tri.

Tìm tư liệu và nhân chứng thật khó khăn. Những tù binh Mỹ lên tiếng phản chiến ngày ấy chỉ duy nhất một người còn sống. 

Ở Việt Nam, may mắn Linh tìm được một nhân chứng quan trọng là trại trưởng trại tù Hỏa Lò Trần Trọng Duyệt đang sống ở Hải Phòng.

Hai năm âm thầm vật lộn với từng cảnh quay, phim ra mắt đúng dịp 50 năm thống nhất đất nước, mang bao xúc động cho người xem. 

Với Linh, niềm vui lẫn nỗi bồi hồi quá lớn. Phim làm xong, cô có thêm người bạn lớn - ông Tom Wilber, và biết bao tình cảm từ khán giả. Nhưng nỗi niềm cũng ùa đến. 

Người cựu binh Mỹ phản chiến và ông Trần Trọng Duyệt đều phát hiện mắc ung thư. Nghĩ lại, hai năm trước nếu Linh không quyết làm phim, chắc đã không bao giờ còn có cơ hội nữa.

Hiện thực ấy, rằng "không phải bây giờ thì là bao giờ", cũng chính là lý lẽ để Linh thuyết phục ông Craig McNamara đồng ý bước vào bộ phim tài liệu Cuộc đọ sức của ý chí (Linh là biên tập). 

Ông Craig từng từ chối sát ngày đoàn bay sang Mỹ ghi hình. Nhưng cuối cùng phim vẫn xong, rating kỷ lục người xem, xếp thứ 2 trong số các chương trình của VTV dịp 30-4 vừa qua.

Chuyện của Linh

Nhưng thắng lợi lớn nhất với Linh lại ở lẽ khác. Đó là giá trị hàn gắn, xoa dịu nỗi đau chiến tranh. 

Linh muốn tìm kiếm và đưa ra ánh sáng những khuôn mặt khuất lấp của cuộc chiến, để góp vào tiếng nói hòa giải. 

Với Linh, những bộ phim tài liệu này làm cuộc sống của cô giàu có lên rất nhiều, cảm giác giàu có của người tìm thấy những điều ý nghĩa.

Chỉ là tay ngang, vừa học vừa làm, nhưng Linh vẫn muốn tiếp tục con đường làm phim tài liệu về chiến tranh, tiếp tục tìm và kể những câu chuyện còn khuất lấp và càng ngày càng khuất lấp trước thời gian.

Làm phim tài liệu vất vả, là người khác hẳn đã bỏ cuộc nhiều phen, nhưng Linh thì không. Cô bảo điều khiến cô không bỏ cuộc ấy là nhìn vào người mẹ đã nằm liệt hơn chục năm của mình, người phụ nữ dũng cảm, lì lợm, tích cực nhất mà cô biết.

Chính người mẹ kiên cường khiến Linh rất muốn làm những bộ phim kể câu chuyện của những tiếng nói đặc biệt, những hoàn cảnh đặc biệt, bị gạt bên lề xã hội, hoặc có cuộc chiến rất mạnh mẽ bên trong.

Cô vẫn ấp ủ mong ước có thể làm bộ phim về mẹ, để mang thế giới đặc biệt của mẹ đến mọi người. Và đó có thể là bộ phim khó nhất, thử thách nhất của Linh.