Ôm mộng đổi đời từ liên kết trồng cây an xoa xuất sang Mỹ, nông dân ôm nợ

Sau vụ đầu thu hoạch cây an xoa để sản xuất dược liệu xuất sang Mỹ, hàng chục ha cây ở Quảng Trị bỏ hoang vì doanh nghiệp liên kết dừng thu mua, nợ tiền sản phẩm khiến nông dân lâm cảnh nợ nần.

Ông Nguyễn Thành Công - Trưởng Phòng Kinh tế xã Cam Lộ (Quảng Trị) - cho biết mô hình trồng cây an xoa do Công ty TNHH Sản xuất Thương mại Agri-Dynamics liên kết với nông dân triển khai từ năm 2022 đã "vỡ trận". Doanh nghiệp ngừng thu mua sản phẩm sau vụ đầu mà không thông báo lý do.

Nông dân ôm nợ sau mộng đổi đời

Nhìn vườn cây an xoa hoang hóa, cỏ lút đầu người, ông Trần Văn Tân (trú thôn Phương An 2, xã Cam Lộ) không khỏi xót xa. Giữa đám cỏ và cây an xoa đã chết đến 80% là hồ nước tưới, ống tưới tự động, dây điện, máy bơm… vứt ngổn ngang.

4 năm trước, nghe giới thiệu liên kết trồng cây an xoa để chế biến dược liệu xuất khẩu, ông Tân nhẩm tính cơ hội đổi đời đã đến, sau 2 - 3 vụ có thể mua được "chiếc xe tránh mưa nắng".

Ông Tân mạnh dạn chi 60 triệu đồng cho 0,8ha cây an xoa, gồm tiền giống mua của công ty 7 triệu, thuê công nhân cày đất, trồng, làm cỏ, ống nước tưới, khai thác…

Để có số tiền trên, gia đình ông Tân vay ngân hàng 70 triệu đồng.

Tháng 5-2023, ông thu hoạch 10 tấn tươi, được công ty thu mua với giá 12.000 đồng/kg, tương đương 120 triệu đồng nhưng đến nay vẫn chưa trả đồng nào.

"Giờ cây chết gần hết, lãi ngân hàng mỗi quý 2,1 triệu đồng vẫn phải trả. Tôi phải đi làm thuê, bán gà vịt để xoay xở trả nợ. Hết năm lại xin đáo hạn, không biết khi nào trả được gốc nếu không đòi được nợ", ông Tân nói.

Tương tự, anh Trần Văn Thu vay 150 triệu đồng để đầu tư 100 triệu đồng cho 1,3ha an xoa. Sau vụ đầu thu 191 triệu đồng, trừ tiền phân bón, ứng trước, công ty còn nợ 82 triệu. 

"Không còn trông mong gì, 3 năm rồi công ty không phản hồi. Giờ đến tiền thuê máy cày phá an xoa để trồng lại cao su tôi cũng không có", anh Thu chia sẻ.

Hàng trăm triệu đồng vứt bỏ giữa vườn an xoa, người nông dân không chỉ ôm nợ mà còn gặp khó khăn để phá bỏ cây an xoa, chuyển đổi cây trồng.

Xã sẽ hỗ trợ bà con 50% chi phí cải tạo đất

Năm 2022, huyện Cam Lộ (cũ) và Công ty TNHH sản xuất thương mại Agri-Dynamics liên kết trồng cây an xoa, nhằm chế biến dược liệu xuất khẩu sang Mỹ. Nhiều hộ nông dân tại 5 xã cũ tham gia mô hình liên kết. Với giá thu mua 10.000 - 12.000 đồng/kg, mô hình này hứa hẹn mang lại nguồn thu lớn cho người dân.

Tuy nhiên sau vụ đầu tiên năm 2023, doanh nghiệp này ngừng thu mua. Riêng tại xã Cam Nghĩa cũ, doanh nghiệp còn nợ hơn 700 triệu đồng của nhiều hộ dân. Tháng 9-2023, công ty này ký cam kết với huyện Cam Lộ với thời hạn trả nợ cố gắng trước tháng 11-2023. Đến nay, điều này vẫn chưa thành hiện thực.

Ông Công cho hay mô hình mới đưa vào có thể thành công hoặc không. Để chia sẻ với nông dân, xã Cam Lộ hỗ trợ bà con 50% chi phí cải tạo vườn an xoa để trồng mới cây trồng khác.

Chính quyền xã đang hướng dẫn người dân tập hợp hồ sơ khởi kiện hoặc có các biện pháp pháp lý khác.

Mô hình trồng liên kết "xuất Mỹ" ở Quảng Trị đã biến giấc mơ đổi đời của nhiều nông dân thành món nợ khó trả. Hệ lụy lớn hơn là niềm tin của người nông dân vào các mô hình liên kết đã bị ảnh hưởng rất nhiều.